Tíminn - 29.09.1983, Blaðsíða 9

■ Athugasemdir viö grein Alberts Jó-
hannssonar í Skógum „Hrossabeit er
hagabót". sem birrist í Tímanum laugar-
daginn 20. ágúst s.l. á bls 9.
Töluveröar umræöur hafa oröiö í
sumar um hrossafjöldann í landinu. en
hrossum hcfur fjölgað mjög stöan um
1970. en aftur á móti hefur nautgripum.
og sérstaklega sauðfé, fariö fækkandi nú
síðustu árin. Gild rök hafa veriö leidd að
því. aö stóðeign sé orðin mun meiri en
þörf er á. lífhrossasala hafi farið minnk-
andi og markaöur fyrir kjöt af fullorön-
um hrossum sé mettaöur og gott bctur.
Þótt dregið ycrði stórlega úr ásetningi
folalda og hafist veröi handa viö mark-
vissa grisjun fullorðinna hrossa, er talið.
Hrossabeit er ekki
alls staðar hagabót
eftir dr. Ólaf R. Dýrmundsson, landnýtingarráðunaut Búnaðarfélags íslands
aðheildartekjurbændaafhrossummuni lega að beitarálagið sé innan skýnsam- ofsctin gróöurlendi er
Albert Jóhannsson:
Hrossabeit
og landnýting
■ I dagblaðinu Tímanum hinn 30.
ágúst sendir dr. Ólafur Dýrmundsson
mér og öðrum hestamönnum kveðju
sína. Er grein hans svar við greinarkorni
er ég hafði áður sent umræddu dagblaði
til birtingar. Það skal í upphafi tekið
fram, að blaðið titlar mig bóndá, en ekki
hef ég talið það nægilegt tilefni til að
bera það starfsheiti að ég á nokkur hross
mér til gamans. Mynd sú af afskræmdum
hrosshaus, sem greininni fylgdi var held-
ur ekki frá mér komin.
Hrossarækt hefur löngum veríð hálf
utangarðs í íslenskum landbúnaði og t.d.
að mestu farið á mis við niðurgreiðslur,
útflutningsbætur og afurðalán, svo að
nokkuð sé nefnt. í vor og fram eftir
sumri var tíðarfar erfitt sunnan- og
vestanlands og leit illa út með heyskap.
Hófst þá skyndilega söngur mikill um
fækkun hrossa. Ekki hef ég rakið það
hver gaf tóninn, en fróðlegt væri það
engu að síður. Ymsir tóku undir eða
fóru með einsöngshlutverk, allt frá
sérfræðingum, héraðsráðunautum og
ráðunautum Bf. Isl. til búnaðarmála-
stjóra og landbúnaðarráðherra'. Dag eft-
ir dag kvað við þennan tón í útvarpi og
blöðum en þó keyrði um þverbak með
grein Andrésar Kristjánssonar. Hesta-
menn létu lítið tii sín heyra, en tilvitnuð
grein fannst mér skrifuð á þann veg, að
varla væri hægt að þegja lengur og því
blandaði ég mér í málið. Ólafur Dýr-
mundsson má kalla það tilfinningasemi
ef hann vill. í mínum huga eru það
aðeins mannréttindi að fá að bera hönd
fyrir höfuð sér.
Ég mælti því ekki mót, að óarðbærum
hrossum mætti að skaðlausu fækka, en
mér er eins vel ljóst, að til eru kýr, svo
og ær sem lítinn arð gefa og hefði því
verið eðlilegra að hvetja bændur til að
fækka óarðbærum búfénaði hverju nafni
sem nefndist. Þá væri það val hvers og
eins hvort hann fækkaði hrossum, kúm
eða kindum, allt eftir aðstæðum á
hverjum stað.
„Það má nú varla minna vera, en
maður þakki fyrir sig“ stendur þar, og
því vil ég fyrir hönd okkar hestamanna
þakka dr. Ólafi kveðjuna. Hann segist
skrifa þessar línur af því að sum atriði í
grein minni séu villandi og nauðsynlegt
að koma á framfæri athugasemdum sem
leiðrétti misskilning eða vánþekkingu.
Svo mörg eru þau orð, en þegar málin
eru skoðuð ofan í kjölinn, ber þó ekki
margt á milli. T.d segir hann, að hrossa-
beit sé ekki alltaf hagabót," en ég „að
hæfileg hrossabeit sé hagabót." Hann
telur mig vitna frjálslega í niðurstöður
tilrauna í Kálfholti. Ég minnti aðeins á
hana og gat um niðurstöður hennar, en
alhæfði ekkert, enda er mér að sjálf-
sögðu ljóst, að þær eiga aðeins við þar
sem aðstaða er svipuð og í Kálfholti.
Eitt atriði greinir okkur á. Það höfum
við rætt áður. Þá tókst Ólafi ekki að
sannfæra mig og honum tekst það ekki
enn. Hann segir: „Sömuleiðis er fráleitt
að halda því fram, að hröss velji önnur
gróðurlendi til beitar en annað búfé.
Plöntuvalið er svipað hvort sem um
hross, sauðfé eða nautgripi er að ræða. “
Ólafur er mætur vísindamaður og það
kann að þykja kokhreysti að andmæla
því sem hann segir, sérstaklega þar sem
ég hef ekki við annað að styðjast en
skóla reynslunnar. Égget að vísu huggað
mig við, að sagt er að reynslan sé
ólygnust.
Ungur hafði ég þann starfa að sækja
hross í haga. Við vissum það öll, sveita-
krakkarnir hvert við áttum að fará að
leita þeirra fram eftir sumri og á vorin.
Þau héldu sig á mýrunum en færðu sig á
valllendið, þegar líða tók á ágústmánuð
og mýrin fór að sölna. Ég hef borið þessa
fullyrðingu Olafs undir fjölda fólks, sem
kynntist þessu af eigin raun eins og ég og
alls staðar fengið sama svarið: Hrossin
sóttu í mýrarnar, cf þau voru frjáls að
velja sér haga. Það segir cnga sögu, að
valllendið beist meira. Kýr og kindur
bitu það sumarlangt og síðar bættust
hrossin við.
Annað dæmi vil ég nefna. í hcima-
byggð minni, Fljótshlíðinni, eiga nokkr-
ar jarðir lönd sunnan Þverár. Þar eru
móar og valllendisgrundir og hefur land
þetta reynst vel til ræktunar. Kýr og
kindur undu sér vel á áarbökkunum, cn
hrossin fóru öll með tölu suöur á
Landeyjamýrar. Þau komu aftur síðla
sumars og Landeyjahrossin mcð þeim.
Enginn rak þau. Hvcrs vcgna fóru þau,
ef það var ekki vegna þess, að þau vildu
fremurmýrlcndið? Spyr sá scm ckki veit.
Vel má vera, að erfitt sé að sanna
svona fullyrðingar nú á dögum, þegar
búið er að hólfa haglendi sundur, eins og
gert er og mýrar hafa meira og minna
verið ræstar fram. Fróðlegt verður þó að
fylgjast með þeim beitartilraunum, sem
nú er verið að gera í Flóanum og það
sem ég hef af þeim heyrt, styður mitt mál
unt það að það sé góð landnýting að
beita hrossum á mýrarnar. Eitt ervíst. í
gamla daga þurfti ekki háspenntar raflín-
ur til að láta hrossin nytja mýrlendið.
Mætti ég líka minna á, að hcyfeng var
gjarnan skipt í tvennt eftir því hvort um
kúgæft hey var að ræða eða ekki. Ekki
þýddi að bjóða kúm elftingarborið hey,
þó að hross ætu það með bestu lyst. Ekki
bendir það til santa plöntuvals. Það
þekkir hver bóndi.
Ólafur segir, að þörf sé stóraukinnar
fræðslu í hestamannaféíögunum um
landnýtingu og beitarmál. Þar er ég
honum sammála, og vona að hesta-
mannafélögin láti ckki sitt eftir liggja.
Ég get þó ekki annað en lýst vonbrigðum
mínum yfir því að Ólafur skyldi ekki
ræða einu orði grcin þá sem varð kveikj-
an aðskrjfummínum. Égtel, aðlandnýt-
ingarráðunautur eigi að mótmæla öfga-
skrifum á hvern veg sem þau snúast, og
ekki hcfði staðið öðrum nær en honum
að svara þeim spurningum afdráttar-
laust, hvort hrossværuaðverða landeyð-
ingarplága á íslandi, nýtt oggeigvænlegt
vandamál neyslu- og frístundaþjóðfél-
agsins, cða skemmdarvargar í gróðri
landsins?
Nú hefur forsjónin tekið í taumana og
veður brugðið til batnaðar, svo að vart
liggur fyrir að bændur þurfi að fækka
búfénaði af þcim sökum að ckki takist
að afla heyja, enda söngurinn um fækk-
un hrossa hljóðnaður að sinni. Hesta-
menn eru rcynslunni ríkari og hrossa-
ræktendur vita hvaða hlið að þeim snýr.
Niðurstöður þcssara hugleiðinga
minna cru í fáum orðum sagt þær, að
það flokkist undir góða landnýtingu að
bcita hrossum á það land, sem þau vilja
fremur og nýta betur en annað búfé og
cnn sé nægilegt land til að lcigja
landleysingjum til bcitar fyrir hross sín.
Það sc aðeins spurning um skipulagn-
ingu, scm báðum aðilum sé til hagsbóta.
Um þau mál viljum viö hcstamenn
gjarnan ræða við dr. Ólaf.
Albert Jóhannsson.
Kristján Ármannsson:
Endurskoðun byggðastefnu
ENDURSKOÐUN
BYGGÐASTEFNU
eftir Guðmund Gylfa Guðmundsson
■ Buwiuþiuuu ..g l.rtLnuliungji Ira
» siiuin lil þciiln li> i-g lr« l*nd>t>yH<i nl
huluðlH.i(ui hctur mikið vtrkl nl um-
rxftu hír l Lmh illi Irl byriun |*»anr
nulnmg ui ivciium nl Þciihyln cn vi&ir
lcr mcir hcn j umicVi um miunun
i I.Hkvljolgun a LmbhyigAinni ug 4
RcykjuvihurvvxAi
AAgiiOir >l|,<iruj|Uu IuiIj |ui(m «|
vcrið Lkmuikaður ug ðmaik'ivMi nl jð
haL áhnf á ug M|órna hyggðuþtuuninni
Viuukgi hulði Lmttninaðui vjjvunil-
vcgui ug wmg.)ngur lcngið nokkuin
vkerf Ijimugnv ul upphyggingur i Lnú>-
hyggikinni. cn wmiimu v»r upmhcrum
viufnunum. vcrvlunurfynrukjum ug
MouMuriUun1 ufiuð unun i Rcykjj
Svcilibzir txup <ig jufnvtl hciLi
»cilii Ingðuvi i cyði ug fðlki fxkkuði f
vlrjulhyluviu vydunum ug var >vu k.unið
aðuoðn li viða við Hm urjalhýlli híruð
urðu Uuðugl xrjalhýlli ug crfiðara og
crfAira var aú haMa uppi ligmarkviam-
vkipium og þjðnuviu innan þcvuia
byggða ug vk) þzr Rcynl var jð halda
Lmlhúiuðinuni i hurfmu mcð uittum-
ingi afurða cn aivinna f vjávanilvcgi var
mjðg irniðabundin
Á nmum VtðrciMurvlyunui var lniú
gcn nurkvivvt f hyggðamálum >cm fyrr
Viuukga uyrklud hyggðir muðun lamlv
»g juvun i limum vfldaraiiuina cn mcð
hurfi vfkLiimur varð bakvlag i ait mnu
llli |a.-vvara vva-ða
Samiimiv var vi.imikjun ..g afvcr i
hyggingu tunnanl.mdv avamt hciluin
íhúðahvcrlum að libluðLn uknmv I
Rcykjavfk Var vym að uclm i mcui
fðlkvflulninga nl hðtuðhurgaitvxðn vcm
alvlrci fyir Nu Iðru að hcyravl hxrri og
Iwrri raddir fiá Lndvhyggðinni um að
»u mxtli ckki vcrða UyggAjvlclnjvjrA
nnkkurt Lxur albhcrjar kjrtr.irð
l-amhbyf|AjMcfnj cða by ggðavlclna
var ttuukga ckki oý krafa cn áhcrvL i
framkvxmd hcniur lckk nýjan þunga
Markmið by ggðavjclnu h-la kmgum vcr
iððljðv.
Oftau þcgar rxll cr um hyggðaruvkun
þacrmclin þrðunin ihLllalli fbtiraf joida
i mitti biifuðhotgarv'xði' ug Lmb-
hyggðai Og þá cru aðgcrðii f ui'innu
málum .* annain npphyfgmfu vcm
gxiu lull hlulfall lambhyggðar i ihúa-
þrUun kðlluð hyggðavicfna kinnig cru
aðgciðir ‘
hyggða'iclna ug |afnvcl aðgcrðu vcm
m«L að þvf að hvcr vvc.l h.Ui v.num
hlui v.lluð hyggðavi'fna pcwa, þrjjr
vkdgicmmgar b; ggðaviciuu cru nnv
þnuigar ug marlmiðin þvi ckki þau
t.uuu f.amkvxmd hygguavicinu blýiur
að vciða mjiig háð þvf h«cn fiarajn
grcindra uvarkninVi yrði »il urni h-áu.)
maikmið ug þá hvci vcni aukamaitmið
Rðkin fyrir byggðaucfnu ug uiki nm
alvinnuvcgaþrðun cru afgcrandi uai val
á markmiðum byggðavicfnu Hcblunik
fyrir upphyggmgu un i lanthhvggðinni
hafa marg nft vcrið ratán. cn cg ztb þ<i
að dicpa a þau bcblu
t-mmvinnvla þjððannnai vjavaim-
v cgui ug Lndhunaður cr vtunduð drcifl
um Lndið ug nl þcw að þctur ai'innu-
vcgir gcii þrðavi ug dafnað þá vcrður að
vcra fýnr bcndi viuðnmgui við þá
Ef brcvlir kuma i byggðakcðjuna i
krmgum Lndið cr hxii við að Mðmkg
bjlfðakif kggi'l af
(húar Lmbhjgfðuimnai ciga uunu
haiiiH.vv.mar 1171. viulnun lia.r.
kvxmdavlofnunar. upjhyggingu i vjí*
aruivcgi og úilarvlu fivk>ciðikigv.l|iunn
ai varð hyliing f aivinnulili Lndvhyggð
annnar Aivinnuukifxrum fjolgaði i
t|.i,arplavvum og hið arviiðabundnj al-
nnnukyu h'arf. Hpphyggingin f vjivar-
úivcgmum hcli hnmlubuvt ut allan ira-
lugmn rtg fram undir þcnnan dag þó vm
að um miðjan áltumb áralugmn háfi
þcgar vcrjð byrjað að bcnda á það að f
uffjirfnlingu vlctndi Raðanicnn og
aðrir furvvarvmcnn iðku þctv.ir aðtaran-
ir ckki abark-ga .ig vjmþykklu cnn cmn
lugarann ul áð vtyrkja alvmnuna I
cinh.crju pbvunu bú »o ad 'ilart vxri
að hrácfmð vxri takmarkað ug aukinn
vrtknarþungi gxfi ckki mciri afla
Offjárlcviing áiii vcr cmmg viað i
Lndlmnarti cn þai var það ckki hrácfmð
vcm ukmjikjrtt arðvcmma hcldur mark-
aðunnn McðlHinlugiaðmguIfivkiðn-
aði ug fxkkun fnkivkipa tcm hlýtur að
vcra bngtimamarkmið. þi mun viðrfum
ckki fjnlga f þevvum grcmum t'clia
ivami vamdrxni i vauðfjirrxkl vcm
crfiil cr að knmavl undan mun vcikja
atvmuulif i Lndvhyggðinm
tf gcngið cr úl fri þvi að h'crn
alnnnuvcg vcrði að rcka i arðhxraua
mögukga hiil. þa cr Ijrtvt uð uppbygg-
ingin i vjivarúliCfj ng Lndlnmaði Ivauð-
fjimctll hcfur fanð úr hðndunum ug
þar mcð lumk.xmd hyggðaucfnu En
þn »uað (ramk'xmU hygfðaucfnunnar
hali vcnð rnng icinuuu ínn þa Uanda
rðkm fyrir hcmu cno ðhðg|uð Endur-
vknðun upphyggingar á Lndvhyggðmni
og markmið i þcim upphyggmgu cru
þvi atriði vcm vcrðui að laka lil gaum-
gxlik-grar aihugunai K-vu cndur-
vkoðun vciður að miða að þvj að
fjirmagni framuðaimnar 'crði veiii f
aðrar lcgundn alvmnugrcma cn aður ng
þrúaframucik vanncngd hyggðatvxði
I i'kivinfnjrnir f knnguni landið cru
nánau fullnýinr ng Irckari > innUa afurða
cngcrðcrnúcrvaLairiði Minni*mnUa
afurða ci jafmd fymvjiankg þvf v jrðiv
auki I fnkiðnaði cr ckkí alhaf mikiH f
■ fiitmmdur fiylfl GufWnwdaami
FH-cMd- þjdðkaffrxti
■MjHÉtfHMlHÉ
cmnjg mikil a iiulli >i-irt-i ng »xð.i á
landvhyggAnmi ILu cr liluiLllið j
hmun. mirtixgn þciihý|ivuiiðHm. Bujg-
arncvianrt |u«i,sjuv E|i|»iirtiriHI|
Svll'W .111 -MV Rlnn.lu.n
(»i|«ift cn L-gu i v|j>aik-iiipuinum
ng Ixgvj i 'wnnm \ liigcrrtanhirtiim
vciii ckki vciia þj.inuvlu úl fynr hii cigirt
byggrtabg « |i|>>uuuuhlul(.illirt iili.ilu-
kgá lági >n cykvi mcrt áukmmi ihua
Ijrtld-iuaðarma Id Smrtvarljrtirtuffíll
í-fh'k. fttafvv ik I Mli 27MX Siglrifirtrð-
ur |7«i 7u -t'i. ng VvUmannacyjar l«lj
Jrtl1* lllagirtiui lanvbhluL Frain-
EvxmdaU'ilnun nkivjn'l
fv|cknuMt)lilnil-UI f vjá'arpLvvum h-iu
'irrtivi 'cra hárt ihúafjrtltla gcfur lil
kynna miígi.lcikj ul auknmgar hlnilalb
þjómwu á Lmlvþyggðmm mcð mymlun
M»rri Idggðaciningu. i d mcð Iwiium
vamgungum ng vamicngmgu þéllhýlp-
iiaða cða Irckan ahcrvlu « Ixrn ug virrn
t|ivarafla mun þvf ckki Ijrtlgj cm> ng
iður H-gir ug alvuuu f vjitaipláuum
takniarkavr
I oðdyiarxki ug livkirxk i crn Imgrvm
ai f uppgangi og vuðjti hafa Ijðva
framuA ILgk'xmiu þciria byggir- i
vcrrtUgu hraclm lii hjvii ug vlilurhu>-
um avami jariMrna I cga kiðdyrahúa cr
hagkvxmuvi wm nxvi f.íðurvinnviu-
mum Fart ci i grcnud vjð þdihyli
rinnrg hagk'xm I wciium ng þi f
ic«gs|um>ið(.>dur.tuðvjr Su.V
wimr.g fivkirxkur cr i grcnnd >irt jarrt
hila ug bll'.un það cr f dicfl.j li
huua ICll> irtnjrtji i Lmbhygg.uiuu
cr crfin mil ixkuifHlkmg cr tak-
muikuð markaðir lulac ng vamg.mgiir
vlimjr Slik.ir iðnaðvii i vci mcvla
lifvnirtgulcika i vixrri þcnhýlruiiiðum
tcm hafa ng liggia vd • ið vamgnngum
iirtnðyj i landvhj ggðmm tcm myndi
bafa afgciaudi ibnf i arimnu hcrlla
bndddma cr hcppdcgavl vlaðxll j „fj.il-
racnmr hyggð uð vjú | grcnnd «jrt
urkuvcr El Mrkl ið|nicr cr tiaðvcu i
„f|ðlnK-nnu" wxði hi wun ncik'að
byggðarnvkun ug oxvkikg fCLgvkg
rðtkun >crða nunm
Hcgar Iriið cr i framangrcintlai mugu-
kgar framkiðtlugrcinar i bndvbyggð
inni þa vluppar kugunnn ly w tið uðr
íðjnna tiðrið|an myndi Uyrkja mjug þá
fluimngur vifkra vfarfa fri
hAfuðhugart.xði ul i Lndvhyggðina u
ilíiði m longuni hcfrn >cnð n| liujl

kcH-
bllgrti'iiul mcnmamál n v fr» | ál Vldrf
um i NtMðurlðiidimuni inð |ui|
Ir.Hiumk finubnd Nurrgur
M-flV U.TL iliV
Hcimjldil. N.ud.'k vtaliviuk aivhnk
|UK2 Vnuiumarkaðunnn 1‘mr* Fram-
k>zmdavinfnim nkivinv
Af þcwiun i.ium vc-i art IduiLH
|'|.'nu'lugicii.j af Mmlum ci mun kxrra
I S'iþioð. pamm>rku «g N>Hcgr cn hCr
cn vvjpað ity f Fuinlandi Ooakir |-cvva
munar cru Kur.ikga ckki cmhliiar cn
þi' cr aðakiitokin vcnnikga mun mcin
framkikn i fiamkiðvlugrciiium I þe»-
umMndum lllullallfjarfcviinga alþjuA
■rickjum cr Lgia tcm gcfui 1 nkyn Iwrn
funikiðiu Einmg nrvakar Lgra hiiitLII
fjiiMmga hxrra hluifall ucyvlu ng þar
mcð hxrra hhillall þy>nuciugicina
HlulLII viarfa i þjrtnuvrugrtmiim M
ur auknl |4fm ny þcn i Nurðuriundnn
um vcm »g Wr tvintMu irm E(þnum
uknmgar wrðui vlik að
vkapimjrirmciiiþjonuMu
ng el lilið er Ijl þniunarinnar a Norður-
Iðodnm vcmumi innþamá arL að vimi
I þjrtnuvfu aukrvf inlutcii i nxviu irum
Fcvvari auknmgu Marfa xili aivcrabxgl
aðhcjna ul i lambhyggðma
I andvtiý ggrttn hcfur t crið ai-kipi h' að
higgðacmmgar
Em airiði cnn >tl cg nnnnavi á i vani
handi vjð þinnuvliMrtrf á land>h)ggð
inm tnþaðcniviiirfvcmmyndqvkapaji
virt Irckan vjálfwljrtrn lambhluLnna
Avkdl Einaruun rartrr ( hrtk vjnm
I and i inniuii ||M7|i| um Irckari >|álb-
Mjðrn LnrbhliiLnna ug nclnír þar
hi iþjrtrt Idand
M,|k U.1%
aliírti r vijuriuyvlu
en >tú «|rtrrwm Ira fiartxgu
miðvi|.Vnaf'aldi K»ar l.ugmynd-
ii hala Mundum 'i airt upgj knllinðm »g
wnð id umrxðu j winuMu áralugum cn
MIIII ckki knmiM þart langl að Mpunkcrf
irni þali vcrið lncyll ILini.U. vwdarfá
laga I Lnrtvhlulunuin cru 'iu trur >ið
þcvHu.i hugnij ndum Iihmii þcv-rra
vaonakj hafa v.cdar|cii.gin Mi.nxmi >.«
unrwð Mman að miugiim maLflukkum
tcm þaw hala á vi.runi iMuum ng þanmg
Myrkl t|nar aðgciðir hammk tvcHurW-
Lga l bmbhluium hafa i rcynd viariað
vcm nukkurv knnai Ln.Uilma|«ni cn
þd «rt mcMU h'art .arðai cigm mab-
flukka Til þc» að hcimamcnn i hjggða
Ingum fcngfu mciri áhríl á þá roála
flnkká wm Ikjra ui.dir rikið cn >arða
Lndvhlnlana hcml þyrfn vcnmkga mikl-
ar Lgahrcynngar f-n ctnfc'crv kimar
ráð cða Mnlnun »m Marfaði >|ð filrrt
cða f Minrarti 'irt >w'iiarfclaia<4miukm
þyrili *' knma lil
El mðgulcikar id mmi fccimáMiiWiwi

n||>» ng |>>i haii tramkvxmdm gviart
'crið hclu Fart liali aldrci wrirt ákvýðin
ncm hcild-irvtctna vcm >cgi nl um h'-irtj
hi|v>iuliirmi >knli Mcfni art .Sljka
ikvnrrtun cr wnmlcga ckki Iwgt að
laka cn hxgr cr árt |cgg|a ihculn 4 >i>M
(nrm hrtxiu umliam rtnnur 'irt liáiwii-
ingar FramiiðarrtllH i ál'iiinumálnm.
lcbg'lcgum iig mcnninguilcgum þáimrn
xiii að vcra ák'arðamli mn þart a h> arta
lnrm imvciii xni art lcggia álinvlu
Anrtliihlir laihbin* cm Hrcifflai um hað
alli ng halið þar I kring ng |»i þai/ að
vcr. hu>cia i -.lamlmii öIIm nl að nyla
þc>M þxlli
Franiiiðainnigulcikai i fi«mlcjrt>lu-
grcimim i lanthþyggðiiwi >nrii rxiklir
hci art Iraman Brtvcluf.irinirt vcm þc»
ar iramlciðvlugrcinar krcfja»i- var cinn-
ig mmnM « Mr'iulcikai lil aukmna
ab innuixkifxia I þjðnw»lii*rcjimm >nri|
ncfrolir i»g há lika i h' aða Mxrð hyggða-
laib hlnlLII þ|i'niiv|ugrciiia cr hxM
Ef luið cr á það (nrm lnbciu vcm
mximu mðgiilvikarnn i þc»wm aivmnn-
irciniim mynrlii hafa I frtr mcð wi- cr
I|im að þcjr mt n.lu vka|« lá Mðr þ) ggða-
Ing vcm * rðu vam>cii rtr cmum cðu flciri
Mniicitgdum þénhýlivMrtðMni finnur
Inrm hýggðabga hala minni þrrtrmar-
mngulcika Mm álii cr þ>i að lcjjgja
»kuli hniuðáhcrvlu á uppbygginiu
hyggrtaLga wm hafa MxrMa mrtgukika
lil þrrtunar Mi'nrtiu ng annarra (ram-
lciðvlugrcma vmáirtnartar ng þjrtnuMu ng
vkafhirt á þann háli Mcrka ciningu I
lanvbhlulaiium Byggrtakjainar vcm
þc»ir yrrtu «rt inmu áliii þyngvla hirt.A á
vn«a»kal hyggrtajafnvxgiv íljkir þdll-
hýliv'iartu gxiu vcin fjðlhrcyHa nirtiu
lcika j ai'jnnulifj ng mannlífi ng vciii
hnfu.rtairgarvvxðmu vamkcpþni ug
þannlg w-gið 4 mtiti |»f
Pndanfarna i»n araiugi liclur Vakli-
mar KriMin»un rilM|rtri Fjármilarlð-
inda vkrilað f rii mii grciuar um hyggða-
þrrtun ng Mingnngur á Nitnvli Iþcuum
grcmum hcfur Iwnn rxii mikið um
mikibxgi Mmgangna ng lu’rta á vcgakcrfi
(yrir fraraínrum á Lmbþyggðumi llann
vcgu mcrtai annarv i ircjii frá l«7F
-fjinrttxii vcgakcrfj cr án cfa cin hcbia
lnrvcnda fafnaii aðviirfhi f,rtkvm» i Lnrt-
inu ' lalnlrami álfiur hann art luriiir
wgu víu lurvcnda þrúuiwr á LihI>-
hyggrtmm Siia» ánrt lunl »krifai hann
grcm um þi.hinarvfxði á (>landi þar wm
hann lcggui ah.rvlu á mikibxgi þirtnuMu
n» hyg|ðak|a,na a Lmbhyggrtinm
A»kc|| Einarvvjm lcggur cmnig ihcr>lu á
imndun Mcrkra hyggrtakiama i hrtl
Mnm: „I hwijum Lndvhwia 'crrtur að
knmaliuiMukauHaður tcgirhanu
M ci aihrgL'vn aú þctMi mcnn
hala Llið 11 jn> ilu MH u| vknðanii þcirra
liala k.miirt vkýn fram iAur cu hyggrtj
uppEygging vcutaMj áratugar hrtfM
hjml vifðiM lllið liiltl liafa ‘cnð lcklð lil
þoMra vj.inafiHið-1
bukkun i.igarafluianv ug u)ipl')ig<iig
(iMiAflaðaiinv >ar þarfa'crk mcðan >«r
vcrið mnan við lugkvxm m.irk l*pp-
bygginiuna i vja'aniiwgi hclði aii «ð
Mrtð>« fyn ug lciia amwrra lauma f
aivmmrmálum'iðknniandiMarta Nucr
»ýni «ð lciu vcrður annarra Lumw hniri
cð cr þ'l það vcrður »ð (xkka mgurun-
uiii Að Manda að dikn Lkkun cr
cngiun Iwgðarlcikur h>l hað tr alliaf
crfiðara »ð raka Hlixnð ur munni
ham>m> cn að láu það L það
I 'pphiM'ni vcinaMa áraiugai«lamb-
hrggðmni hxrii iMaþrðunina þar (ram
undir |uk ham cn »flLn hclur hrmmin
' ' mg»ða-
■ Endurskoðun byggðastefnu var yfir-
skrift greinar í Tímanum 23. ágúst s.l.
eftir Guðmund Gylfa Guðmundsson.
Þessi grein samfara frétt um að loksins
væri búið að fullskipa nefnd til að
endurskoða starfserrii Framkvæmda-
stofnunar ríkisins, varð mér tilefni þess
að stinga niður penna.
í umræðum um byggðastefnu er nauð-
synlegt að reyna í upphafi að skilgreina
hugtakið svo markmiðin liggi ljósar
fyrir. í mínum huga er byggðastefna
jafnaðarstefna sem á að miða að því að
við getum búið við sem jöfnust búsetu-
skilyrði hvar sem er á landinu. Sam-
kvæmt þessari skilgreiningu liggur ár-
angur í því að minnka þann mun sem er
á bestu skilyrðunum og þeim lökustu og
því leiðin til að ná verulegum og skjótum
árangri að bæta búsetuskilyrðin þar sem
þau eru lökust.
Ýmislegt athyglisvert kemur fram í
grein Guðmundar og hann setur fram
ákveðnar skoðanir. Um margt get ég
verið honum sammála eins og þar sem
segir: „Aðgerðir stjórnvalda hafa lengst
af verið takmarkaðar og ómarkvissar til
að hafa áhrif á og stjórna byggðaþróun-
inni.“
Ég vil hins vegar gera verulegar at-
hugasemdir við niðurstöðu Guðmundar,
sem í raun eru ekki nýjar enda bendir
hann á Valdimar Kristinsson og Áskel
Einarsson sem hafi komist að sömu
niðurstöðu fyrir tuttugu árum. Að stefna
að uppbyggingu eins öflugs. þjónustu-
kjama t.d. í hverjum landsfjórðungi
eins og Guðmundur og fleiri telja rétt,
er vissulega stefna út af fyrir sig og getur
jafnvel flokkast undir byggðastefnu þeg-
ar fram líða stundir.
Nú þegar og á næstu árum á hins vegar
að ganga hreint til verks ef menn meina
yfirleitt eitthvað með þessu byggða-
stefnuhjali og vilja byggja landið okkar
og gera átak til þess að lyfta undir með
þeim byggðum sem höllum fæti standa
búsetulega. Byggðastefnan á að vera
sveigjanlegt tæki stjómvalda sem fylgist
með byggðaþróun og grípa inní með
aðgerðum þegar ástæða ertil. Byggðalög
þó fámenn séu og afskekkt, þar sem
atvinnulíf og félagsleg uppbygging er
með eðlilegum hætti hefur ekkert að
gera t.d. með opinbera fyrirgreiðslu.
Komi hins vegar brestur í atvinnulífið
vegna utanaðkomandi áhrifa er nauð-
synlegt að leita leiða til úrbóta.
Til að gera gleggri grein fyrir hug-
myndum mínum um hvernig byggða-
stefnu ég vildi sjá í framkvæmd ieyfi ég
mér að taka okkur Norður Þingeyinga
sem dæmi. En Norður Þingeyjarsýsla er
einnig dæmigert svæði þar sem raunveru-
legrar byggðastefnu er þörf, enda sýslan
á máli Framkvæmdastofnunar fiokkuð
sem „jaðarbyggð".
Opinber afskipti af málefnum sýslunn-
ar undanfarin ár get ég ekki fiokkað
undir neina byggðastefnu eða stefnu
yfirleitt. Flandahófs- og tilviljunar-
kenndar björgunaraðgerðir í atvinnu-
málum einstakra staða og fyrirtækja
væri nær að nefna þau vinnubrögð.
Framkvæmdir í vegamálum (hafísvegur)
er þó undantekning.
Framkvæmdastofnun ríkisins hefur
eftir því sem ég best veit sett sér sjálf
sínar starfsreglur og hvað Byggðasjóð
varðar hefur hann starfað sem hver
annar fjárfestingalánasjóður að því
undanteknu að hann hefur ekki iánað til
Reykjavíkur og ekki til landbúnaðar.
Kaupstaðarbúinn fær sömu fyrirgreiðslu
í Byggðasjóði og Norður-Þingeyingur-
inn. Þetta er tóm vitleysa og allar götur
ekki til þess að draga úr misrétti í
þjóðfélaginu, og þetta er ekki byggða-
stefna.
Byggðastefna væri það ef það væri
gefið út að t.d. næstu 10 árin mundi
Byggðasjóður lána til fjárfestingar í
Norður-Þingeyjarsýslu 30% cn ekki
ncma 5% t.d. í kaupstöðum.
Byggðastefnu mætti jafnvel nefna það
að ríkissjóður hætti nú að láta Norður
Þingeyinga grciða söluskatt af flutnings-
gjaldi á allar vörur.
Byggðastefna væri það að söluskattur
í Norður Þingcyjarsýslu væri t.d. 20% í
stað 23,5%.
Byggðastefna og landvcriidarstefna
væri það ef Norður Þingeyingar fengju
að reka sinn sauðfjarbúskap án kvótask-
erðingar á vanbeittu landi en harðari
kvótar eða bann þar sem ofbeit væri að
ræða.
Byggðastefna væri það að Norður
Þingeyingar fengju raforkuna á þó ekki
væri nema sama verði og aðrir
landsmenn.
Já svona má lengi telja og flest á þctta
við um allar jaðarbyggðir á Islandi.
Það er einkennilegt til þess að vita að
helst hef ég fundið skoðanabræður um
byggðastefnu t.d. meðal þingmanna
Reykjavíkur. Að mínu mati er hættuleg
sú tilhnciging að tefla landsbyggðinni og
höfuðborgarsvæðinu fram sem hin tvö
andstæðu öfl í þjóðfélaginu. Mismunur-
inn og andstæðan innan landbyggðakjör-
dæmanna geta verið og eru oft skarpari,
og leitt þótti mér að fylgjast með um-
ræðum fyrir síðustu kosningar um mis-
vægi atkvæða í skjóli byggðastefnu.
Ég tel að við verðum mjög að gæta að
okkur hvað þá tilhneigingu varðar að
leysa hin ýmsu stóru og smáu vandamál
okkar með því að leggja til hliðar,
jafnvel helgustu hugsjónir og reglur, í
skjóli einhverra óljósra og ímyndaðra
hagsmuna.
Kristján Ármannsson,
Kópaskeri