Tíminn - 08.12.1983, Side 17

FIMMTUDAGUR 8. DESEMBER 1983
17
menningarmál
Samfylgd um heims
borgina miklu
Krístján Karlsson
New York
Kvæði
Almenna bókafélagið
j ■ Á bókarkápu er okkur sagt að ekki
hafi áður verið ort á íslensku eins og
Kristján Karlsson geri og eigi slík um-
mæli ekki hvað síst við um þessa bók.
Það mun ekki ofmælt að hún hafi
sérstöðu mftðal íslenskra ljóðabóka.
Svið ljóðanniá er svo fjarlægt okkur þar
sem er heimsborgin mikla vestan hafs.
Persónur ljóðanna, ef svo má segja, eru
líka fjarlægar okkur. En það getur verið
gaman að kynnast nýju fólki og nýju
umhverfi og raunar er engu síður gagn-
legt að finna hve hjörtum mannanna
svipar saman.
Kristján er hagorður í besta lagi, kann
vel að beita málinu og getur verið
Ijóðrænn þegar hann vill. Alls gætir
þessa í þessari bók og allt eru þetta góðir
kostir. Ef til vill háir það þessum skáld-
skap þegar kemur til íslenskra lesenda
að þeir þekki sig ekki nógu vel í New
York og því missi marks þegar vitnað er
tii götuheita þar. Eða hvað?
Eru íslendingar kannski orðnir svo
kunnugir þar að þeir þekki Central Park
West, George Washington Bridge, Car-
lears Park o.s. frv.? Það kemur væntan-
lega í ljós.
Sem sýnishorn má líta á Miss
Haversham:
„Stjúpmóðir svefnjurt svalablómin öll
og ungfrú Haversham á 100 Park
í háum turni kvölds og sunnanátt
grönn stúlkan lýtur Ijóshærð yfirblómin
og slæður hennar hárið sunnanblærinn
liðast um turna og ufsir norður allt
víst sakna ég þín enn Peg Haversham.
GulUitar slæður sumarsólin dregur
til sólarlags á ytri New York flóa
sem áður blána í grænleit gluggatjöld
og ginning hafsins, bátverjinn litur upp
turn ofar tumi blikar einn af öðrum.
Þessi Ijóð eru unnin af smekkvísi og
vandvirkni. Þau eru stuðluð hnökra-
laust. Kristján Karlsson býður nú
íslenskum lesendum samfylgd sína og
leiðsögn um hina miklu borg. Samt þori
ég engu að spá um undirtektirnar.
H.Kr.
Vinnubrögð og
hættir Dalamanna
Minningar
frá morgni aldar
eftir Geir Sigurðsson frá Skerðings-
stöðum
Víkurútgáfan
■ Þetta er ekki samfelld minningabók
þannig að höfundur segi sögu sína frá ári
til árs. Þetta eru sjálfstæðir minninga-
þættir.
Geir kann vel að segja frá. Gerir það
skipulega og hávaðalaust.
Hann byrjar á því að lýsa bernsku-
stöðvum sínum og fyrstu minningum.
Næst segir hann frá séra Kjartani Helga-
syni sem var í Hvammi í Dölum í 14 ár.
Sá þáttur heitir Foringi í fjórtán ár.
Annar þáttur er um Björn H. Jónsson
skólastjóra, sem var 4 ár í Hjarðarholti.
Geir bregður upp myndum frá far-
kennslu og af ungmennafélagsfundi.
Víst rekur hann þar minningar sínar en
honum hefur eflaust verið ljóst, að þar
var hann að leggja drög að aldarfarslýs-
ingu. Það hefur honum tekist vel.
Einn þátturinn heitir Máttur mannúð-
arinnar. Þar segir frá sjúkraflutningi frá
Glerárskógum í Hvammssveit til Reykja-i
víkur í árslok 1913. Það er fróðleg
lýsing til samanburðar við samtíma.
Einn þátturinn heitir Fráfærur. Ég
vildi að samstarfshópur
menntamálaráðuneytisins í samfélags-
fræðum læsi þann kafla. Það gæti komið
sér vel.
í einum kaflanum rekur Geir hvílíkt
ágætisár varfyrir Dalamenn 1929. Þá var
skólinn á Staðarfelli formlega vígður.
Þá var byrjað á akfærum vegi áleiðis að
Bröttubrekku til að rjúfa einangrun
Dalasýslu. Þá var hafin bygging sund-
laugar að Laugum í Sælingsdal. Þá kom
fyrsti bíllinn í sýsluna. Og þá var árferði
frábærlega gott, fádæma mildur vetur og.
sumar gott.
Geir segir að veðurfarið hafi ekki
verið neitt sérstakt fyrir Dalasýslu. Hitt
var það heldur ekki að öllu leyti. Skólar
fyrir unglinga alþýðuheimila, íþrótta-
mannvirki fyrir almenning, akfærir vegir
um byggðir og milli þeirra og vélknúin
ökutæki samfara þeim var allt saman
ávextir þeirrar stjórnarstefnu sem upp
var tekin með ríkisstjórninni 1927. Það
bar auðvitað ekki allt upp á sama ár en
þessar breytingar urðu um land allt.
Skemmtileg og fróðleg er frásögn Geirs
af timburflutningi þeirra ungmennafé-
laganna frá Búðardal að Laugum. Þeir
unnu þar kauplaust af þegnskap en
reiðingshestar með timburdrögur og nýr
vörubíll einingaðist illa á mjóum vegum.
Síðasti þátturinn heitir: Þegar útvarp-
ið kom á bæinn. Það er sönn og glögg
mynd að þeirri fagnandi eftirvæntingu
og hátíðlegu gleði sem bjó í hugum fólks
þegar það lifði þau menningarlegu tíma-
mót að heimili landsins gátu sameinast í
því að njóta tónleika og talaðs orðs frá
höfuðstöðvum lista og menningar.
Geir Sigurðsson hefur hér skilað góðri
bók sem fengur er að í y firlætisleysi sínu.
H.Kr.
Hamraskáld I
Þór Sandholt
Hanastél hugsana minna.
Hamraskáld I
Bóksala MH
Reykjavík 1983
Þessu kveri fylgir formáli og þar segir
svo m.a.:
„Bók þessi, er nú kemur fyrir sjónir
þínar ágæti lesandi, er hugsuð sem fyrsta
bók í flokki skáldverka nemenda
Menntaskólans við Hamrahlíð og hefur
flokkur þessi hlotið nafnið Hamraskáld.
Framhald hans erundir móttöku þess-
arar fyrstu bókar komið, en ef vel tekst
til er ætlunin að gefa út bók missiris-
lega".
Höfundur þessara ljóða er 19 ára.
Fyrsta ljóð bókarinnar heitir Sköpun og
þar segir hann m.a.:
„Ég vil
að Ijóð mitt h'ði áfram
eins og spegilmynd sálar minnar
á skapadægrí þess.
Ýmist lygnt og lokkandi
ólgandi
ellegar ísi legið.
Með síbreytilegum
bratta, hugmyndum
og hrynjandi.
Þó ávallt
sjálfu sér samkvæmt
og umfram allt
skiljanlega blátt áfram.“
Sumum hefur fundist að ung skáld
legðu meira kapp á annað en að vera
umfram allt skiljanleg blátt áfram. Samt
mun það teljast til kosta enda teljum við
að málið sé til að tjá sig, gera sig
skiljanlegan. En hvort tveggja er til að
kappkosta að gera sig skiljanlegan öllum
og að haga máli sínu svo að ekki skilji
nema útvaldir.
Þessi bók Þórs hefur ýmis einkenni
yngri skálda samtímans svo sem tilraun
til orðaleikja. Þó gætir rómantískra
kennda meira en svo að falli að tískunni,
t.d.
„I tærum lindum
augna þinna
speglast vorið
í hjarta mínu
í morgun sá ég stúlku.
Ljóshærða stúlku.
Hún leit við mér og brosti
með augunum.
Hló.
Og ég hló
og brosti.
Með augunum.
Gráir veggir einingablokkanna
litskrúðugir og lifandi
við snertingu þína.“
Það er litlu hægt að spá um ungan
höfund af þessu kveri „en gaman er að
gera sér góðar vonir stundum." Hér
bendir ýmislegt til nokkurs sjálfstæðis og
þess er alltaf þörf. Að lokum lítum við
á Tapað - fundið.
„Jólin nítjánhundruð áttatíu og tvö
týndust
í auglýsingaflóðinu.
Finnandi
vinsamlegast skili þeim
til barnanna.
Jólasveinninn."
Þetta er góð auglýsing.
H.Kr.
Halldór Krist-
jánsson skrífar mSr-Æm

Drögum vel úr ferð Á
við blindhæðir og brýr.
GÓÐAFERÐ!
UUMFERDAR
RÁÐ
Geðþekk og fróð-
leg minningabók
Hallgrímur Jónsson frá Ljárskógum
Hver einn bær á sína sögu
síðara bindi
Hörpuútgáfan
■ í þessu síðara bindi lýsir Hallgrímur
störfum og lífsháttum fólks í ungdæmi
sínu. Þar segir frá störfum manna árið
um kring, fæði og fatnaði o.s.frv.
Það er skemmst af að segja að mér
finnst þetta síðara bindi öllu skemmmti-
legra aflestrar en hið fyrra. Hallgrímur
segir liðlega frá og frásögn hans er
yfirleitt á lipru og léttu máli. Þess aðeins
gætir einstöku sinnum að stíllinn verði
nokkuð hátíðlegur.
Margt það sem Hallgrímur segir er
hliðstætt og áþekkt því sem við þekktum
vestur í fjörðum og sumt raunar alveg
eins. Þó eru stundum höfð önnur orð um
sama verk eða hlut.
1 einu atriði hef ég tilhneigingu til að
rengja Hallgrím. Hann segir að þorsk-
hausar hafi komið 100 í kippu. Ekki þori
ég að þræta en ég hélt að hefði verið
gömul venja vestra að kippa 60 hausa
saman, hálft stórt hundrað. Tólfræðu
hundruðin voru ekki afar langt undan
um aldamótin síðustu. Ég heyrði gamla
konu telja svo að hún sagði tíutíu og
ellefutíu. En þetta sannar ekkert um
þorskhausatölu á kippunum í Ljár-
skógum fyrir 70 árum.
En þó ég þræti ekki við Hallgrím um
æsku hans vil ég benda á annað. Á bls.
140 er hann að ræða um klæðnað. Þar
segir m.a.:
„Einnig vissi ég til þess, að konur
gengju í svokölluðum opnum buxum, og
sá ég slíkar buxur á einum eða tveimur
bæjum í snúrinni. Á söguöld var það
skilnaðarsök að ganga í slíkum flíkum".
Þetta hefur illa snúist við í meðförunum.
Það var einmitt skilnaðarsök ef buxurnar
voru ekki opnar. Setgeirinn var einmitt ^
til þess að loka þeim.
Og ekki veit ég hvað Hallgrímur á við
þar sem hann segir:
„Það var á þessum árum að Bænda-
flokkurinn undir forustu Tryggva Þór-
hallssonar bar fram þá tillögu, að bænd-
um yrði tryggt fast verð fyrir afurðir
sínar á svipuðum grundvelli og nú er
gert. Þessi fjarstæða fékk engan byrþá"
En þessi ummæli eru nokkurs konar
innskot og breyta engu um heimildar-
gildi bókarinnar um daglegt líf og störf
við Hvammsfjörð á fyrstu tugum aldar-
innar. H.Kr.
Félagsstarf
ddúbomom
Jólafagnaður
Hinn árlegi Jólafagnaður Félagsstarfs eldri borg-
ara í Reykjavík verður haldinn að Hótel Sögu
Súlnasal laugardaginn 10. des. og hefst kl. 14.
Dagskrá: 1. Upplestur, Borgar Garðarsson leik-
ari.
2.Söngur, nemendur frú Snæbjargar
Snæbjarnardóttur söng-
konu.
3. Upplestur frú Olga Sigurðardóttir.
4. Einsöngur og tvísöngur, hjónin Sig-
linde Kahmann og Sigurður Björns-
son óperusöngvarar.
5. Kaffiveitingar.
6. Fjöldasöngur, frú Sigríður Auðuns
við hljóðfærið.
7. Helgileikur, nemendur úr Voga-
skóla. Stjórnandi: Guðmundur
Guðbrandsson skólastjóri.
Felagsmálastofnun Reykjavíkurborgar
Lestu
aðeíns
stjórnarbíoðin?
Höfuðmálgagn
stjórnarandstöðunnar
Áskriftarsími (91)81333