Tíminn - 16.12.1983, Blaðsíða 14

FÖSTUDAGUR 16. DESEMBER 1983
Islenzk söngsaga
Kórs Langholtskirkju
■ Nýlega kom út afar vönduð hljóm-
plata með söng eins hins fremsta bland-
aða kórs landsins, Kórs Langholtskirkju
í Reykjavík, sem Jón Stefánsson
stjórnar. Platan er tekin upp og unnin
með nýjustu tækni, „digital" og „direct
metal mastering" (DMM) af sænskum
og þýzkum aðilum; upptakan fór fram í
Skálholti í lok apríl 1983. Hljómplata
þessi nefnist yfirlit yfir íslenzka kórtón-
list (An anthology of Icelandic choir
music) og ber nafn með rentu: hún hefst
með upphafi Þorlákstíða frá því um
1300, en endar með verkum efti Atla
Heimi Sveinsson og Þorkel Sigurbjörns-
son. Um Þorlákstíðir segir í Tónlistar-
sögu Páls Kr. Pálssonar:
„Um 1100 var Gregorssöngur orðinn
allsráðandi í landinu og 1107 fékk Jón
Ögmundsson biskup franskan söngfræð-
ing, Rikini, til kennslu í Hólaskóla.
Líklegt er að Gizur biskup í Skálholti
hafi ekki haft minna við, þótt þess sé
ekki getið. Áríð 1193 deyr Þorlákur
biskup Þórhallsson í Skálholti. Nokkrum
árum síðar var hann grafin upp og „kista
hans borin í sönghús með hymnum og
lofsöngvum og sett þar niður undir
Te-deum söng“. 1197 lýsti Páll biskup
Jónsson í Skálholti því yfir á Alþingi að
mönnum væri leyfð áheit á hinn sæla
biskup, Þorlák, og skyldu menn syngja
honum tíðir á andlátsdag hans (23 des.).
Þorlákstíðir eru að mestu til enn í
tíðabók frá Skálholti. Talið er að biskup-
arnir Páll í Skálholti og Guðmundur
góði Arason hafi samið þá tíðabók í
sameiningu. Söngurinn er íburðarmikill,
mjög melismatískur, oft með 9, 15 og
jafnvel 18 tónum í atkvæði. Talið er að
á þessum tíma hafi messusöngur risið
einna hæst á íslandi."
Næst fylgir tvísöngslagið „Ó mín flask-
an fríða" við Máríukvæði Jóns Arasonar
- tvísöngur var iðkaður hér á landi um 6
alda skeið og er hér fallega sunginn en í
nokkuð íburðarmikilli útgáfu.
Þá taka við hinir fyrstu nútímamenn:
Ó guð vors lands eftir Sveinbjörn Svein-
björnsson er eitt glæsilegasta og áhrifa-
mesta kórlag vort, enda segir Þorkell
Sigurbjörnsson sem ritar stuttar skýring-
ar á plötu-umslag, að slíkt lag sé „ekki
til að raula í einmana afdölum. Hjá
Sveinbirni Sveinbjörnssyni fer saman
metnaður og heimsborgarleg kunnátta;
hann gerir þær kröfur til kunnáttu og
getu kórs, sem eru í anda þess er
tíðkaðist með nágrannaþjóðum undir
lok 19. aldarinnar.“
Þá fylgir Lofsöngur Helga Helgasonar
og tvö kórlög Sigfúsar Einarssonar;
síðan þrjár útsetningar þjóðlaga eftir
Hallgrím Helgason og Jón Ásgeirsson, í
stíl þjóðlegrar viðreisnar Béla Bartóks
o.fl. Og loks Requiem eftir Jón Leifs,
mjög skemmtilegt og gott söngverk við
texta Jónasar Hallgrímssonar „Sofinn er
fífill/ fagr í haga/ mús undir mosa/ már á
báru...“ - enginn hefur ennþá komist
með tær þar sem hann hafði hæla. Hér
má sjá þróun íslenzkra tónsmíða, frá
hreini evrópskri tónlist við kvæði ís-
lenzkra stórskálda (Sveinbjörn, Helgi
og Sigfús) til íslenzkrar tónlistar, útsetn-
inga (og annarra verka) Hallgríms, Jóns
Ásgeirssonar og Jóns Leifs. Og Síðan
tekur alþjóðahyggjan við aftur: Gunnar
Reynir Sveinsson, Atli Heimir og Þor-
kell Sigurbjörnsson; verkið eftir Atla er
meira að segja „The Sick Rose“ við
kvæði Williams Blake og til heiðurs
Benjamin Britten.
Þessi hljómplata Kórs Langholts-
kirkju er að mínu mati óvenjulega
glæsileg, vel unnin og áhugaverð, fyrst
fyrir íslendinga sem vonandi finna
ennþá einhvern samhljóm í eigin tónlist,
en einnig fyrir útlendinga sem kynnu að
hafa áhuga á því sem gerzt hefur og er
að gerast í tónlist vorri í 600 ár - hér
vantar raunar ekkert nema rímur, en
rétt kveðnar rímur eru einmitt ekki
„söngur“, þær eru „söngl“. Einkennis-
númer er BLS LP-239 STEREO.
14.12 Sigurður Steinþórsson.
Dr. Benjamín H. J. Eiríksson: Ég er.
Arnartak 1983.
399 bl.
■ Einhverntíma á haustmánuðum
sagði „ólyginn" maður mér að von væri
á sjálfsævisögu dr. Benjamíns H. J.
Eiríkssonar. Það þóttu mér góð tíðindi,
vissi að maður væri bæði hámenntaður
og langmenntaður og þar að auki lík-
legur til að segja sína meiningu án þess
að fella nokkuð undan. Þegar bókin svo
kom reyndist hún ekki vera sjálfsævisaga
í eiginlegri merkingu þess orðs, heldur
safnrit þar sem birtar eru ritsmíðar af
ýmsu tagi. Sumar hafa birst áður, en
aðrar ekki, og þær fjalla um óskyldustu
mál, trúarbrögð, efnahags- og stjórnmál,
menningarmál o.s.frv.
í inngangi segist höfundur ekkert hafa
skrifað nema nafnið sitt, fáein óhjá-
kvæmileg sendibréf, skattaframtalið
■ Dr. Benjamín H. J. Eiríksson.
Ovenjulegt
safnrit
o.fl. þessháttar í full 14 ár. Þá taldi hann
sig nauðbeygðan til að leggja orð í belg
í umræðum um hitaveituna og þar með
fór skriðan af stað: Hann tók að skrifa
aftur í blöð um ýmisleg efni.
Eins og áður sagði kemur höfundur
víða við í bók sinni. Hann ræðir mikið
um trúmál og ræðst harkalega að því
sem æhann kallar afkristnunaráróður
íslensku þjóðkirkjunnar. Einnig birtir
hann hér í fyrsta skipti bréf til þriggja
guðfræðinga, Sigurbjarnar Einarssonar
biskups, dr. Þóris Kr. Þórðarsonar próf-
essors og dr. Jakobs Jónssonar, þar sem
hann deilir við þá um trúarskoðanir.
Ekki kann ég að dæma um rétt eða rangt
í þessu efni, en skrifin þóttu mér hund-
leiðinleg aflestrar. Allnokkuð skrifar dr.
Benjamín einnig gegn Halldóri Laxness
og fer þar fram með þvílíkri dómhörku
að mér þótti oft nóg um og er þá vægt að
orði kveðið.
Allt öðru máli gegnir um ufjöllun
höfundar um efnahags- og þjóðmál og
þar sem hann segir frá sjálfum sér og
störfum sínum. Þar setur hann oft á
tíðum fram bráðsnjallar athugasemdir
og frá sjálfum sér segir á skemmtilegan
og fróðlegan hátt.
Frá útgáfunnar hendi er bókin vel úr
garði gerð og hún er prýdd allmörgum
myndum, sem auka mjög gildi hennar.
Jón Þ. Þór.
Nýr reyfara
höfundur
Birgitta H. Halldórsdóttir
Inga
Opinská lífsreynslusaga ungrar stúlku
Bókaútgáfan Skjaldborg.
■ Þegar nýr höfundur kemur fram
vekur það löngum nokkra forvitni og
eftirvæntingu. Margan langar til að
kynna sér nýjungar.
Hér er kominn reyfari sem gerist
einkum í útgerðarþorpi syðra. Söguhetj-
an er dóttir skipstjóra og útgerðar-
manns, fljótfærin og glannaleg stúlka
um tvítugt, sem aldrei fer ódrukkin á
ball. Hún hefur haldið við strák um
tveggja ára skeið, en verður allt í einu
hrifin af öðrum sem heima á í Reykjavík
og flytur fljótlega til hans. Sú sambúð
endar með ósköpum. Válegir hlutir
fylgja á eftir. Inga tekur upp þráðinn
með sínu fyrra viðhaldi, en hittir svo
nýjan mann sem hún verður allra hrifn-
ust af, giftist í snatri, sagan búin.
Sumt er heldur ósennilegt í þessari
sögu. Stúlka býr vikum eða mánuðum
saman með eiturlyfjaneytenda án þess
að gera sér grein fyrir þeirri neyslu hans.
Hann er að vísu geðbilaður. Hún trúir
því allan tíman að hann stundi nám í
Iðnskólanum. Látum gott heita að móðir
hans stytti honum aldur með eitri í
örvæntingu sinni. Hitt er undarlegt að
lögreglan er sannfærð um að ekki geti
verið um sjálfsmorð að ræða, jafnvel þó
að hún tryði því að hinn myrti hafi fengið
heimsókn síðasta kvöldið. Hitt er engan
veginn skýrt af hverju móðirin vill kenna
Geira um morðið og hvers vegna hún
byrlar Ingu eitur. Það er heldur auðveld
lausn að segja bara að manneskjan sé
geðbiluð.
Kannske er hægt að hugsa sér skýr-
ingu. Móðirin vonaði um skeið að sam-
búðin við Ingu yrði syni sínum til bjargar
og telur sér ef til vill trú um það eftir á
að það hafi ekki verið fullreynt. Inga
hafi brugðist og veróskuldi hefnd.
Leyfum svo höfundi að segja það sem
okkur finnst ótrúlegt. Víst getur ásthrifin
stúlka verið sljó á sitt af hverju.
Til hvers er þá sagan sögð? Það er
vitanlega tilraun að skemmta, að segja
spennandi sögu. Og hér vantar ekki að
gerist válegir hlutirog tvísýnir. Kannske
á líka að minna á að fljótræði unglings
og hlaup að heiman í sambúð með
ókunnugum getur verið varasamt.
Hvað sem um það er verð ég að finna
að því hvernig sögnin að elskast er
notuð. Hún er höfð um þau kynmök sem
kallað hefur verið að njótast, eðla sig
eða maka sig, auk ýmissa annarra orða.
Hér er höfundur sem virðist vera það
hispurslaus í orði að ekki ætti að vera
vandamál með annað orðalag en að
elskast. Þessi ósiður er lapinn upp eftir
Dönum og er bæði málvilla og hugsana-
villa. Elska er tilfinning. Ást er allt
annað en ástaratlot.
Hvernig eiga næstu kynslóðir að skilja
eldri bókmenntir þar sem talað er um
elskendur og að elska eða elskast ef þessi
danski ósiður er látinn viðgangast og
verða ríkjandi? En hér er ekki fyrir
einum að lá. Þessi meðferð á elskunni
hefur sést í sjónvarpinu okkar.
Birgitta hefur vald á máli og kann að
segja sögu svo að vel fari á. Þess vegna
er þessi reyfari hennar læsilegur enda
þótt nokkuð þyki skorta á listræn tök á
söguefninu.
-H.Kr.
ju J
■ Hulldór Kristjáns-
son skrífar um bækur