Tíminn - 18.12.1983, Síða 16

16
SUNNUDAGUR 18. DESEMBER 1983
Jói Konn og söngvinir hans
Kaflar úr nýútkominni bók Gísla Sigurgeirssonar um Jóhann
Konráðsson, söngvara, og nánustn söngvini hans
- Mér var vel tekið þegar ég byrjaði
að syngja og það benti til þess að fólk
vildi fá meira að heyra. Það var sú
hvatning sem dugði mér, þannig að ég
hélt áfram. Þakklæti fólksins var minn
orkugjafi. Og enn er fólk að koma til
mín til að þakka mér fyrir sönginn.
Alltaf verð ég jafn undrandi, því mér
fannst þetta ekki vera neitt, alla vegna
átti ég ekki von á að söngur minn hefði
skilið eitthvað eftir til seinni tíma hjá
áheyrendum mínum, þannig að þeir
sæju ástæðu til að koma til mín mörgum
árum síðar til að þakka mér enn og aftur.
En ef fólkið hefði ekki viljað hlusta á
mig, þá hefði ég aldrei orðið söngvari.
Ég hefði hætt strax þegar ég hefði orðið
var við áhugaleysi. Þá dugir ekki klíku-
skapur, hversu góðir sem vinirnir eru“.
Af Smárakvartettinum
Næsti kafli fjallar um söngvini Jóa og
þar skulum við líta á stutt sýnishorn, sem
fjallar um Smárakvartettinn.
„Jón Þórarinsson, sem lengi var veg-
hefilsstjóri hjá Akureyrarbæ og síðar
áhaldavörður hjá sama bæjarfélagi, var
eins konar „faðir“ Smárans. Við Jón
tókum okkur til einn daginn og heimsótt-
um Magnús Sigurjónsson. Síðan röbb-
uðum við um eitt og annað varðandi
Smárann eina dagstund. Fyrst gefum við
Jóni orðið. Mig minnir að það hafi verið
Sveinn Bjarman, sem stakk upp á því að
við settum á fót kvartett, til að syngja á
fyrirhugaðri afmælishátíð, þegar karla-
kór Akureyrar varð fimm ára 1935. Það
var gert og upphaflega voru í kvatettin-
um Sverrir Magnússon, fyrsti tenor, Jón
Guðjónsson, annar tenor, Gústav B.
Jónasson, fyrsti bassi og Magnús Sigur-
jónsson, annar bassi sem söng annan
bassa.
- En Smárinn varð meira heldur en
afmælishátíðarkvartett.
- Já, mig minnir það vera Jón, sem
stakk upp á því að við héldum eitthvað
áfram og það má segja að það sé allt Jóni
Þórarinssyni að þakka, að Smárinn varð
til og lifði svona lengi. Hann kenndi
okkur raddirnar, þjálfaði okkur, útsetti
mörg lög og svo söng hann stundum með
okkur líka, sagði Magnús.
- Er þetta rétt Jón? spurði ég.
- Magnús gerir nú fullmikið úr þessu
held ég, svaraði Jón af sinni alkunnu
hlédrægni. - Jú, ég æfði kvartettinn og
var með þeim á skemmtunum, til að gefa
þeim tóninn, því enginn þeirra þóttist
geta það. Svo söng ég með þeim í
nokkrum lögum, einkum þegar gefinn
var mjúkur undirtónn fyrir einsöng. Til
að byrja með sungum við undirleikara-
laust, en síðan kom Áskell Jónsson til
skjalanna og lék hann til dæmis undir
hjá okkur á fyrsta konsertinum, sem við
héldum í Nýja bíói. Síðar tók Jakob
Tryggvason við sem undirleikari og hann
tók síðar við þjálfum kvartettsins, sagði
Jón.
- Sofnaði kvartettinn aldrei á þessum
30 árum, spurði ég næst.
- Jú, það kom fyrir að hann blundaði,
en oftast vöknuðum við til lífsins með
vorkomunni, sagði Magnús. - Mér er
næst að halda, að ekkert ár hafi fallið
alveg úr. Upphaflegi kvartettirin hætti
undir 1940, en síðan endurvöktum við
hann 1941. Þá komu Jóhann Konráðsson
og Jón Bergdal inn, sem fyrsti og annar
tenor. Jón var með þar til hann lést, en
þá tók Jósteinn Konráðsson við og var
með okkur til loka. Aðrar mannabreyt-
ingar urðu nú ekki í þessi 30 ár. Nú,
okkur var vel tekið, fólk vildi hlusta á
okkur, þess vegna varð kvartettinn
svona langlífur. En það hefði aldrei
orðið neitt úr okkur, ef Jóns hefði ekki
notið við, sagði Magnús, og leit kankvís
til Jóns.
- O, ætli það nú, sagði Jón.
- Munið þið ekki eftir einhverju
skemmtilegu atviki frá sokkabandsárum
kvartettsins?
- Maggi, manstu ekki eftir því þegar
þið misstuð niður lagið í Árskógi, sagði
Jón. - Það var á meðan þið sunguð
undirleikaralaust. Ég man ekki lengur
hvaða lag það var, en af einhverjum
■ lflói Konn og söngvinir hans“ nefnist bók
um söngvarann vinsæla, Johann Konrádsson,
sem komin er út hjá Skjaldborg á Akureyri.
Bókin hefur að geyma f rásagnir Jóhanns, sem
Gísli Sigurgeirsson, blaðamaður, festi á blað
á tíðum samverustundum þeirra félaga síð-
asta árið sem Jóhann lifði. Auk þess eru í
bókinni frásagnir Fanneyjar Oddgeirsdóttur,
ekkju Jóhanns, og nánustu söngvina hans.
Þeirra á maðal má nefna Sverri Pálsson,
Áskei Jónsson, Jón Þórarinsson, Magnús
Sigurjónsson, Jóstein Konráðsson, Kristin
Þorsteinsson og Sigurð Demetz. Auk þessa
fléttast inn í bókina ýmsir þættir úr sögu
sönglífsins á Akureyri um miðja öidina. Hér
fara á eftir nokkrir valdir kaflar úr bókinni.
■ Gísli Sigurgeirsson.
ætt. En við skulum sjá hvernig Jói lýsir
dvölinni á Grenivík.
„Já, Grenivíkurárin eru Ijúf í endur-
minningunni. Heimamenn tóku mér vel,
en ég var þó ekki talinn fullgildur til að
byrja með. Ég hef aldrei verið hár í
loftinu og ef til vill hafa Grenivíkingar
ekki talið mig til stórræðanna.
Mér er minnisstæður smávægilegur
atburður, sem átti sér stað stuttu eftir að
ég kom til Grenivíkur. Þá fórum við að
tuskast, ég og Kristján Vernharð, bróðir
Adda, en hann er aldrei kallaður annað
en Venni. Ég hafði betur í þeirri viður-
eign. Ekki naut ég þó aflsmunar, en ég
var léttári á mér og liðugri. Það gerði
■ Jói Konn.
gæfumuninn. Stuttu síðar þreytti ég
kappsund við besta sundmann heima-
manna, Jóhann Stefánsson í Miðgörð-
um. Við syntum í sjónum, enda ekki um
aðra sundlaug að ræða. Ég hafði betur,
enda hafði Ólafur Magnússon kennt mér
réttu sundtökin og ég hafði mjög gaman
af sundi. Eftir þessa atburði fannst mér
viðhorfin til mín breytast meðal jafn-
aldra minna á Grenivík. Ég var búinn að
sanna þeim að ég var gjaldgengur í
hópinn.
Við syntum oft í sjónum strákarnir.
Við vorum ungir og hraustir og létum
kuldann ekki á okkur fá. Oftast stukkum
við þaá f bryggjunum eða fórum beint úr
fjörunni. En það kom líka fyrir að við
stungum okkur til sunds úr bátnum
þegar við vorum að koma að landi.
Sættum við þá lagi og létum öldurnar
ber-a okkur til lands. Þetta þótti glanna-
legt og oft vorum við skammaðir fyrir
tiltektina, því það er hætt við að lítið
hefði orðið úr okkur köppunum, ef við
hefðum ekki náð landi, en þess í stað
lent í útsoginu.
Það var mikið sungið á Grenivík á
þessum árum. Það var gert við vinnuna
og það var líka gert þegar frístundir
gáfust. Þá var lítið annað til að glepja
hugann. Og þeir voru dannaðir í söngn-
um þar, því fólkið söng alltaf raddað við
vinnuna. Þar kynntist ég fyrst rödduðum
söng, en fyrst í stað fékk ég ekki að vera
með. Strákarnir sögðu að ég væri lag-
laus. Ástæðan var einfaldlega sú, að ég
kunni ekki raddirnar. Þess vegna fór ég
alltaf út af laginu þegar hinar raddirnar
komu með. En þetta lærðist og ég var
tekinn fullgildur í sönginn áður en langt
um leið.“
Ekki eintómur
klíkuskapur
Á eftir Grenivíkurárunum er fjallað
um söngvarann Jóa Konn. Við grípum
niður í þann kafla, þar sem Jói fjallar um
klíkuskap og viðtökur fólks.
„Fólkið hefur verið mér elskulegt,
sagði Jói eitt sinn þegar við ræddum
söngferil hans og hann hefur orðið
áfram.
- Mér var stundum núið því um nasir,
að ég væri „innundir", eins og það er
kallað. Velgengni mín í söngnum væri
sem sé eingöngu vegna klfkuskapar,
sprottin af kunningsskap mínum við
menn, sem þekktu aðra menn og svo
framvegis. Ég áttaði mig aldrei á þeim
hvötum, sem fólgnar voru á bak við
þessar dylgjur. En svona var þetta nú
samt.
- Nú dettur mér ekki í hug, að gera
lítið úr stuðningi vina minna, sem studdu
mig með ráðum og dáð á söngbrautinni
og gerðu mér mögulegt að gera það sem
ég gerði. Það væri vanþakklæti. En það
verður enginn vinsæll söngvari með
klíkuskap, nema þá viðkomandi hafi
upp á eitthvað að bjóða. Það er hægt að
koma söngvara á framfæri með klíku-
skap, ef menn hafa geð í sér til þess, en
það er skammgóður vermir ef fólkið
hefur ekki áhuga á að heyra í söngvaran-
um aftur. Þá dugir enginn klíkuskapur.
Mamma var okkur góð
Fyrsta ber okkur niður í kaflanum,
þar sem Jói segir sjálfur frá æskuárum
sínum, þar á meðal fjallar hann af
hlýleik um móður sína.
Mamma var okkur góð í uppvextinum
og uppeldið mæddi mest á henni. Hún ól
okkur upp í Guðs trú og góðum siðum,
sem ég hef alla tíð búið að. Hún er lítil,
fíngerð kona, en með stórt hjarta. Hún
er glaðlynd og tilfinningarík að eðlisfari
og hún leyfði barninu að koma fram í
okkur.
Ég get sagt eina sögu til marks um
það. Við bjuggum um tíma í Aðalstræti
34. Það var harður vetur og mikill snjór
þegar þetta gerðist. Víða voru mann-
hæðarháir skaflar, sem yndi okkar barn-
anna var að stökkva í. En það var oft
erfiðleikum bundið að komast nógu hátt
upp, til að geta stokkið niður. En
mamma leysti vandann. Hún leyfði okk-
ur krökkunum að fara inn í íbúðina, inn
í eldhús á efri hæðinni og þar upp á
eldhúsbekkinn. Þar var gluggi og út um
hann stukkum við niður í dúnmjúkan
skaflinn. Þennan leik endurtókum við
aftur og aftur; við risum jafnharðan upp
úr skaflinum og gösluðum inn um íbúð
foreldra minna alsnjóug. Ekki atyrti
mamma okkur, en það má geta sér til um
hvernig útlitið á íbúðinni hefur verið.
Mamma kenndi okkur krökkunum
bænirnar og las þær með okkur á
kvöldin. Hún var og er trúuð kona og
mína trúrækni hef ég frá henni. Guðs-
trúin sem hún innrætti mér býr í mér
enn. Það hefur ef til vill slaknað á henni
stundum, en hún hefur alla tíð blundað
í mér. Ég signi mig og hús mitt kvölds
og morgna. Einu sinni var vinkona
Fanneyjar konu minnar í heimsókn hjá
okkur. Hún hafði orð á því að kvöldi, að
eftir væri að læsa húsinu. Sonur minn
einn horfði á blessaða konuna hneyksl-
aður á svip, en síðan sagði hann; - Þess
þarf ekki, pabbi er búinn að krossa
dyrnar.
Eflaust hefur mamma haft trúna frá
móður sinni. Mér er minnisstæð saga
sem Brynjólfur Jóhannesson sagði mér.
Hún er um atburð er átti sér stað þegar
foreldrar mínir bjuggu í Lækjargötu,
sem er í svonefndu Búðagili og í daglegu
tali var það ekki kallað annað en Gilið.
Á þessum árum höfðu Tuliníus og
Höpfnersverslun mikið umleikis. Þeir
voru m.a. með saltfiskverkun og var
breitt úr saltfisknum á svipuðum slóðum
og verslunin Brynja er nú. Há og mikil
flaggstöng stóð við stakkinn. Þegar hvít-
ur fáni var dreginn að húni áttu konurnar
að koma til að breiða fiskinn eða taka
hann saman.
Binni sagðist eitt sinn hafa séð mig
geymdan á einkennilegum stað. Þá sat
ég hin rólegasti á teppi, sem breitt hafði
verið á þakið á Iágreistum skúr, sem var
við heimili okkar. Gluggi var á stafni yfir
skúrnum, en út um þennan glugga var ég
víst stundum settur út á skúrþakið. í
umrætt skipti voru mamma og amma að
vinna í saltfiski hjá Höpfnersverslun.
Binni sagðist hafa farið til þeirra og
spurt; hvort ekki væri glannalegt að
skilja við strákinn svona. Þá svarði
Ingibjörg amma mín: - Það er í lagi, því
Guð passar hann Jóa.
f næsta kafla fjallar Jói um sjómannsár
sín, en hann fór 16 ára að aldri til
sjóróðra hjá Oddgeiri Jóhannssyni á
Grenivík. Eiginkona hans var Aðalheið-
ur Kristjánsdóttir, afasystir Jóa í föður-
■ Jói Konn með vin sinn Geysi