Tíminn - 31.01.1984, Qupperneq 9

ÞRIÐJUDAGUR 31. JANUAR 19M
9
menningarmál
á vettvangi dagsins
"7
„Borealis
— norræn
myndlist
■ Fyrsta farsýning mvndlistar á vegum
Norrænu listmiðstöðvarinnar í Sveaborg
stendur nú yfír. Hlaut hún nafnið „Bor-
ealis - norræn list 1983“, og voru valdir
til hennar þrír listamenn frá hverju
norðurlandanna, nema einn færeyingur.
Af íslands hálfu eru þátttakendurnir þau
Ásgerður Búadóttir. Gunnar Örn Gunn-
arsson og Magnús Tómasson, en Svíinn
Tage Martin Hórling valdi verkin á
vegum Sveaborgar.
Sýningin hljóp af stokkunum í Hels-
ingfors Konstahall þann 27. maí síðstlið-
inn og stóð fram í júlí, en var þaðan flutt
á Charlottenborg í Kaupmannahöfn, en
nú síðast var hún í Listasafni Suður-
Jótlands, þar sent henni lauk nú 15.
janúar. Næsti áfangi hennar verður
Kunstnernes Hus í Osló, en hingað á
Kjarvalsstaði er hún væntanleg næsta
sumar.
Allmikið hefur verið um sýninguna
skrifað, og hafa nú borist umsagnir um
Borealis í hinu nýja og glæsilega lista-
safni í Tönder. Ulf Gudntundsen skrifar
í blaðið Vestkysten og segir: „ísland
kemur á óvart. Vefnaðir Ásgerðar Búa-
dóttur. með upphleyptum hrosshársflöt-
um, eru heillandi, og MagnúsTómasson
ítrekar af snilld hið gamalgróna hug-
myndafrelsi Sögueyjunnar. Kassar hans
með uppstoppuðum fuglum eru einkar
áhrifaríkir: Hér gengur eggið á fótum.
spörinn er sýndur sem stríðsþota, leð-
urblakan hefur sig til flugs, og gott ef
steinninn fær ekki líka vængi! Hér mætir
auganu fugl í rafmagnsstól, gagnnístur
söngvari, og margt annað ótrúlegt er á
seyði. Hinn þriðji ísiendinganna er
Gunnar Örn Gunnarsson, sem er sjálfur
talsverður örn í áhrifamiklú málverki
sínu og kröftugu litum. Bravó ísland!"
í Jydske Tidende segir Morten
Böcker: „Skoðandinn hefur ntikið upp
úr Borealis. Sýningin er stórkostlega
eggjandi, hneykslandi, „geggjuð", full
af andstæðum - og í heild sinni tjáning
þeirrar veraldar sem við lifum í. Og hér
er það vel að merkja, að Norðrið er ekki
neitt einangrað fyrirbæri á jarðarkringlu
þessa áratugar.
Listamennirnir anda frjálslega, guði
sé lof, því skelfing væri það leiðinlegt ef
sýningin hefði vcrið skorin niður við
einhvern „skandinaviskan samnefnara".
fað er fullt af slæmum dæmum slíkrar
meðalmennsku annarstaðar á hnettin-
um.
Borealis sýnir margan vott þess, að
það sé raunverulega mikið um að vera í
listinni nú um stundir. Og ef til vill með
meiri hraða en jafnvel sá, sem opinn er
fyrir flestum nýjungum, getur með góðu
móti fylgt. Borealis er ein af mest
spennandi sýningum sem Listasafn
Suður-Jótlands hefur enn boðið upp á."
I blaði þýskumælandi jóta: Der Nord-
schleswiger, kallar Uwe Lempelius um-
sögn sína „Mögnuð listaverk tjá kalda
storma okkar tíma". Síðan segir hann:
„Hér er ekki sýnd nein glaðleg stofulist.
Hér er ekki leitast við að skapa yndi eða
samræmi, heldur er sýningin í teikni
aflmikillar listar, þar sem fjallað er um
ýmiskonar mannlegar hneigðir á mynd-
rænan hátt. Hvergi bregður þar fyrir
köldum formalisma af ætt l'art pour
l’art-viðhorfa.
Fuglar íslendingsins Magnúsar Tóm-
assonar verka í senn sem ákæra og
hrollvekja. Hann setur hluti sína á svið.
Rós liggur undir fallöxi, spörfugl er
reyrður niður í rafmagnsstól. Áhorfand-
inn hlýtur að spyrja sig: Hver var
dómarinn? Þessar sviðsetningar Magn-
úsar Tómassonar eru listrænt-fagur-
fræðilegar, en þær knýja skoðandann til
þess að tengja þær hliðstæðum úr mann-
lífinu sjálfu.
Mjög fáir hlutir á sýningunni eru
hugsaðar sem hrein hugleiðingarverk
(Meditationsobjekte). Helst væri þarað
nefna vefnaðina. Ásgerður Búadóttir
sýnir stærð og formrænan styrk í vegg-
klæðum sínum, og með því að vefa í þau
stríð hrosshársform tekst henni að skapa
úr þeim sjálfstæðan hlutveruleika.
Þótt málaralistin hafi hvað eftir annað
verið dæmd dauð, og einkum snemma á
sjöunda áratugnum, þegar objektið -
hlutgervingurinn - var í hæstum metum,
koma samt stöðugt fram ungir listamenn.
sem notfæra sér þann gamla miðil,
olíulitina, penslana og léreftið. Þannig
skapar Islendingurinn Gunnar Örn
Gunnarsson mannamyndir og andlit úr
óblönduðum litflekkjum, sem eru þó í
eðli sínu annað og meira: ímynd þeirra
átakamiklu og sprengikenndu afla sem
stjórna mannlegri tilvist. í því minnir
hann mjög á Francois Bácon." Uwe
Lempelius lýkur grein sinni með þeirri
ósk, sem margir sýningargcstir muni
taka undir, að Borealis mætti einnig
finna sér gististað sunnan landamær-
anna.
yiagnús Pálsson:
Er hægt að taka
hvern sem er fastan?
■ Vegna skrifa um lögregluna í dag-
blöðunum að undanförnu, langar mig til
að senda þér, frú lögfræðingur Lögreglu-
félags Reykjavíkur, eftirfarandi línur:
Það var haustið 1968 í ágúst eða
septcmber. að ég fór í Glaumbæinn
okkar gamla, og skemmti mér þar, eins
og gengur og gerist með 18 ára unglinga.
Ballið cndaði vel og ég hélt heim á leið
ásamt öllum öðrum, sem voru á heimleið
að dansleiknum loknum.
Er ég var í Lækjargötu. á móts við þar
sem nú heitir víst „Skallinn", hitti ég tvo
eða þrjá Englendinga. sem voru á gangi
saman, ásamt einni íslcnskri stúlku. Þeir
voru þá að kýta við einn eðá tvo
Islendinga vegna stúlkunnar. sem vildi
heldur labba nieö Englendingunum en
fara með Islendingunum tveimur. Égfór
að segja við Englendingana, að með
þessu áframhaldi, ef þeir ætluðu að fara
að slást um stúlkuna kæmi áreiðanlega
lögreglan til skjalanna. Allir voru viö
skál, en enginn ofurölvi.
Ég hafði varla sleppt orðinu við Eng-
lendingana þegar sírenuvæl heyrðist og
lögreglubíll kom þjótandi með blikkandi
Ijós á fullu. Ut þustu fjórir eða fimm
lögreglumenn og skipuðu Englending-
unum upp í bílinn og stúlkunni mcð, -
og mér einnig, en ég hélt nú ekki að ég
færi upp í bílinn. Ég hefði ekkert til saka
unnið.
Nú, það skipti engum togum, að cinn
tók utan um hálsinn á mér aftan frá,
annar um vinstri handlegg, sá þriðji um.
hinn handlegginn og fjórði reyndi við
fæturna, en gekk ekki sem best. Urðu
harðar stimpingar, sem enduðu með
því, aö þcir höfðu mig undir og hcntu.
mérinn íbílinn. Þarvaréghandjárnaður
- og ekki nóg með það, þeir settust tveir
ofan á mig á leiðinni í Steininn, sem var
nú frekar stutt leið sem betur fór.
Þcgar á stöðina kom var gefin munn-
leg skýrsla vegna handtöku okkar, og
Englendingunum var síðan slcppt og
stúlkunni líka. Þau vildu fyrir alla muni,
að ég fengi þá að fara líka, þar sem ég
hefði hvcrgi við söguna komið, né skipt
mér af stimpingunum, en ég neitaði
alveg að tala. Ég man að ég var ofsalega
sár og reiður, og neitaði að skýra frá
nafni og heimilisfangi.
Þá hcntu þeir mér inn í lítinn klefa, og
ég lá þar á gólfinu í stund, 1/2 tíma
kannski aðeins lcngur. Þá var opnað og
tveir komu inn. Ég hafði heyrt þá fyrir
framan. áður en þeir opnuðu. Þeir
sögðust skyldu láta þcnnan kauða tala!
Nú komu þeir inn og annar hélt mér
uppi, en hinn sló ntig í andlitið og
magann, hvað eftir annað, - en ég var
enn í handjárnum.
Ég man enn, að annar sagði viö hinn:
„Sláðu þannig, aö það sjái ckki á
honum".
Ég missti rænu þarna hjá þeim og varö
alveg meðvitundarlaus, en rankaði við
mér aítur á leiðinni út í bíl og á leið upp
í Síðumúlafangelsið, þar var ég um
nóttina.
Um morguninn var tekin skýrsla, scm
var þó ansi fátækleg, því maðurinn, sem
tók skýrsluna, sagði við mig, aöégskyldi
bara hypja mig hiö snarasta burt, því
þctta væri allt saman cintóm vitlcysa.
Hann sagði að þetta hefði verið mér að
kenna hvernig fór, þar scm ég hcfði sýnt
mótþróa. - En ég bar spyr: - Er hægt að
taka hvern sem er fastan, án þess að
hann hafi til saka unnið? Svo ég tali nú
ekki um, að berja menn og þaö í hand-
járnum?
Þetta er í fyrsta - og eina sinnið - sem
ég hef lent í fangelsi, cn ófögur var
framkoma lögreglunnar við mig, og hef
ég andstyggð á henni síöan, og verð
sennilega alltaf á móti henni mcðan ég
lifi. - Finnst þér þaö nokkuð skrýtið, frú
Svala Thorlacius hdl.?
Magnús Pálsson
DREYER LIFIR ENNÞÁ
■ Þrátt fyrir mikinn samdrátt í útgáfu
bóka að undanförnu, lifir forlágið Drey-
er enn góðu lífi og gefur út merkar
bækur. Þó hefir verió stofnað dótturfyr-
irtæki er nefnist Aventura, sem hefir
tekið yfir mikinn hluta bókaútgáfunnar
og mun ég koma að því seinna.
Bækur Öistein Parmann má segja að
beri hæst á útgáfulista liðins árs. Þar er
fyrst um að ræða „Norge sett med
kunstneröyne". Er þetta einstaklega
falleg bók með eftirprentunum fjölda
listaverka, þeirra bestu cr í landinu
finnast, og hið ritaða mál er sótt til bestu
Ijóðskálda og rithöfunda í sögu landsins.
Val Parmanns er svo gott að aðdáun
vekur, hversu smekklega er valið og
fallega uppsett. Margar bækur hefir
Parmann gert fallegar um sína daga, en
þessi er sú besta er ég hefi séð til þessa.
Er öll útgáfa bókarinnar til fyrirmyndar.
Önnur bók Parmanns á árinu var
„Norsk billedvev". Er þetta samútgáfa
Drever ásamt Kunstidustrimuseet í
Oslo. Þarf vart að lýsa því að bókin er
einstaklega fallega gerð og gerir mynd-
vefnaði góð skil gegnum söguna. Er
þetta og einstaklega fallega gerð og
unnin bók eins og aðrar bækur
Parmanns.
„Troll og deres slektninger" er ein-
staklega skemmtilcga unnin tröllabók_
fyrir yngri lesendurna eftir Jan Bergh
Eriksen og myndirnar eftir Per Aase. Er
bókin gefin út bæði á norsku og ensku
og rekur ættarsögu trölla og annarra af
þeirri fjölskyldu. Byggir bókin á þjóð-
sögum og þjóðtrú og er skemmtileg.
„Jernalderen" eftir Jan Deberitz,
skeður í Valdres, 367 eftir Krist. Það er
tími blóta, mánans og sagnanna.
Skuggatímar í norskri sögu og þó sumt
sé aðeins óljóst vitað er hún segir frá þá
er það fært í skemmtilegan stíl og gott
aflestrar.
„A vokse í alder og visdom" eftir
Tollak B. Sirnes, er baráttubók fyrir
málefnum aldraðra, sem lýsir fyrir okkur
hvað fylgir því að verða gamall. Profess-
or Sirnes slær í gegn í þessari bók og fékk
raunar einróma góða dóma fyrir hana.
Bara að við ættum slíka bók á íslensku.
Tvær bækur Tore Stubberud vil ég
nefna hér. „Vedfyringensgleder" erbók
hans þar sem hann endursegir 27 sögur
fólks hér í landi á6. áratugnum. Lífssaga
fólks sögð á einfaldan heillandi hátt. Þá
vil ég einnig nefna þýðingar hans á
Ijóðum Baudelaires. Prosadikt, sem út
kom 1981, en er þýðing sígildra Ijóða
um taugaveiklun borgarinnar. draum.
meðkennd og hræðilegan veruleika.
Inger Broehmann hefir skrifað bók
um hugmyndafræði Rudolf Steiner. um
lífið eftir dauðann eins og Raymond A.
Moody lýsir því, sem lífinu eftir lífið.
„Det ukuelige liv" heitir bókin.
Eftir Irene Kassorla er bókin „Pene
piker gjör det," sem lýsir því hvernig
konur geta átt betra kynlíf og er skorað
á karlmenn að lesa hana.
„Handen forteller" eftir Peter West er
ekki aðeins um hvernig eigi að spá í
hendi en einnig um hvað höndin sem
heild getur sagt okkur um eiganda
hennar. Þar eru vísindin að skoða og
meta hendur, nefnd kirologi.
„Bedre grönnsaker, bær og frukt -
utan gift“ er bók eftir Georg Parmann.
Kennir hann þar almenningi hvernig
best er að rækta þessa hluti og njóta til
fullnustu. Parmann er blaðamaður við
Aftenposten með umhverfisvernd sem
sérgrein.
Eftir Paul Uccusic er bókin „Doktor
Bi". Bók þessi sem fjallar um hinn
mikla lækningamátt efna þeirra er
býflugurnar safna. hefir vakið mikla
athygli hér í landi og verið umrædd í
tímaritum. Er þetta holl lesning. ekki
aðeins náttúrulækningafólki. heldur og
öllum sem er annt um heilsu sína.
í Hollandi hefir Vil Huvggen skrifað
bækur um litla fólkið. búálfa. húsálfa
eða nissa eins og þeir nefnast hér. Rien
Povrtliet hefir myndskrevtt þessar bækur
með miklum fjölda skemmtilegra
mynda. Tvær þessara bóka hafa komið
út á Dreycr forlagi og eru engar smábæk-
ur, cða um 200 síöur hvor í stóru broti.
þar cr okkur sagt frá upphafi, stærö,
aldri og högum álfa, hvar þcir búa og
hvernig, ótrúlcga líkir mönnum, en bara
mun opnari og cðlilegri, auðtrúa og
góðir hver viö annan og þá sem eru góöir
yiö þá. En þeir verða bara nokkur
hundruö ára, svo eins gott er aö fjölgunin
icrði ckki mikil.
Þessar bækur nefnast „Den store
nisseboken" og „Nissens hemmelighet."
Einstaklcga skemmtilegar, en jafnframt
lær-dómsríkar bækur fyrir yngstu lesend-
urna.
Osló 19. jan 1984
Sigurður H. Þorsteinsson
Sigurður H. Cs
Þorsteins- VÉf \
son skrifar
frá Noregi:
Norges Boklag
■ Það eru kannskc ckki margar bækur,
sem koma út á vegum Norges Boklag,
en gæðin eru þá kannski enn meiri.
„Bekken syng", eöa lækurinn syngur
eftir Jan-Magnus Bruheim, myndskreytt
af Reidar Johan Berle. Tilfinningar
læksins í huga barnsins eru þarna túlkað-
ar á einfaldan einlægan hátt svo að full-
orðnir hafa gott af að lesa. Eru kvæðin
öll á þann veg að þar mcga bæði börn og
gamalmenni draga lærdóm af. E'r þctta í
raun algilt fyrir mjög vandað barnaefni.
Þá eru verk Olav H. Hauge í tveim
bindum. Annarsvegar ljóðasafn ljóða
þeirra er hann orti og hinsvegar eitt
bindi Ijóðaþýðinga hans. Ljóð Hauge
cru einstaklega þckk og ánægjulegt að
lesa þau. Þau eru að mestu rímuð og
falla því vel á tungu íslendingsins, eins
og, Tár þú þarft ekki aö falla.
Lítið fyrir þig,
en mikið fyrir mig.
' Bros þitt í þörf
og handtak var allt.
Tár
þú þarft ekki að falla.
Ég veit þú ert sall.
Mér dettur í hug Guðmundur skólaskáld
er ég les Ijóö Hauge.
Osló 19. jan 1984
Sigurður H. Þorsteinsson