Tíminn - 05.04.1986, Blaðsíða 7

Laugardagur 5. apríl 1986
Tíminn 7
VETTVANGUR

Páll Sigurjónsson, Galtalæk:
Ekki heimta allir daglaun að kveldi
Ekki getur hjá því farið, að fólk
velti fyrir sér þeirri stöðu, sem upp
er komin í landbúnaði, þeim. sem
hefðbundinn kallast. Eða mér virð-
ist að minnsta kosti. það fólk sem
ég hcf hitt, síðan fullvirðismarkið
svonefnda var gjört opinbert. geri
sér Ijóst að þcssi vandi sem sam-
drátturinn cr, mun fyrr en síðar
koma niður hjá fleirum en bændum
og þeirra fólki.
Það er hárrétt athugað, því sá
samdráttur sem um er að ræða er
á allra næstu árum. eða til 1990,
um 11 millj. lítra ef miðað er við
síðasta ár. Allir útreikningar eru
leikur að tölum. Svo er einnig um
það, sem hér er látið á blað. En
þessi samdráttur er ekki fjarri því,
að öll Rangárvallasýsla, utan Eyja-
fjalla væri lögð í rúst.
Nú dettur mér ekki í hug að svo
hreint verði gengið til verks. Enda
væri það. frá sjónarsviði ncytand-
ans ekki sú lausn, sem hagkvæmust
yrði.
Gamalt máltæki segir svo.
„Endirinn skal í upphafi skoða.“
Hafið þið neytendur góðir, gert
ykkur í hugarlund, hvað í rauninni
samdráttur á borð við þann. sem
um er að ræða þýðir í raun og
veru? Það er talið fullvíst að á
hverju meðal búi, lifi a.m.k. 3
fjölskyldur (sumir segja fjórar)
Sama er um, því 6-700 fjölskyldur
án atvinnu er nokkuð. sem við
getum ekki bætt á garðann.
Eru þeir sem hafa sitt
starf, t.d. í vélaumboð-
um, verslunum er
skipta við dreifbýlið
eða á Alþingi íslend-
inga, vissir um sam-
hengið milli búvöru-
framleiðslu og eigin af-
komu?
Ettir því sem þessi mál eru
skoðuð meira, sér fólk betur, hvað
landbúnaður er í raun, stór í okkar
þjóðfélagi. Mér koma oft í hug orð
fyrrverandi sýslumanns Rangæinga
Björns Fr. Björnssonar, sem hann
sagði einu sinni. „Elskan mín góða.
Ef ekki væri landbúnaður væri ég
ekki sýslumaður hér.“
Sjaldan hefur verið komist bctur
að orði þegar landbúnáðarmál ber
á góma.
Er nú víst að allir, sem þessi mál
varða, geri sér jafn glögga grcin
fyrir eðli málsins? Eru þeir, sem
hafa sitt starf, t.d. í vélaumboðum,
verslunum er skipta við dreifbýlið,
t.d. heildsölum, eða á Alþingi
íslendinga, Vissir um samhengið
milli búvöruframleiðslu og eigin
afkomu?
Ég vil þó segja að þetta mál
komið víðar við.
Ein af höfuðforsendum þess, að
nýgerðir kjárasamningar fái
staðist, er að takast megi að draga
úr innflutningi. Við vitum öll að
skuldasöfnun erlendis er ein meg-
inforsenda örðugrar afkomu þjóð-
arbúsins á liðnum árum.
Nú. þegar náðst hefur áfangi á
leið til bættra lífskjara, er höfuð-
skylda okkar allra að varðveita
það, sem áunnist hefur. Ég efa
ekki, að í þessu, er einn vilji fólks.
Til þess að vöruskiptajöfnuður
verði hagstæður, er um að gera að
kaupa ekki crlendar vörur. þegar
um annað er að ræða.
Ég vil t.d nefna það, að í stað
litaðs sykursvatns með rotvarnar-
efnum, er ráð að kaupa kókó-
mjólk, því bæði er hún hollari. fullt
eins góð og auk þess íslcnsk vara.
Bakarar hafa nýverið upplýst
alþjöð um milljón lítra innflutning
á mjólk, bundinni í brauð og
kökur. lnnflutt sælgæti er á sama
hátt dulbúin árás á kjör neytcnda.
Því eins og fyrr cr sagt í þessari
grein, er allur óþarfur innflutning-
ur, árás á Iífskjör alls almennings.
Þið vitið öll jafnvel og ég hvað
stór hluti af þjóðarframleiðslunni
fer í vexti og afborganir af erl.
lánum. Mcð vaxandi byrði fyrr-
nefndra pósta, minnka líkurnar á
bættum lífskjörum. Sjaldan eða
aldrci hefur okkur gelist jafn gott
tækifæri til að bæta kjörin og
einmitt nú. Þér, seni lest þessa
grein, vil ég trúa fyrir því, að
bændur og þeirra fólk hefur ekki
vanist að heimta daglaun að kveldi.
Það tekur þig líka nokkurn tíma að
uppskera umbun þess að vilja „ís-
landi allt". En huggaðu þig þá við,
að því torsóttari sem sigurinn er,
því sætari verður hann.
Vandi bænda er mikill, nú er
þeir verða að sjá framá stórfelldan
samdrátt í sinni framlciðslu.
Fyrr í greinarkorni þessu lét ég
liggja að því hvar vandinn væri. Þó
var ég þó aðeins að tala um alvöru
líðandi stundar. Landbúnaður er
býsna frábrugðinn öðrum atvinnu-
greinum að því leyti, að þar er um
lífrænan atvinnuveg að ræða. Það
er unnt að draga úr framleiðslu á
skjótan hátt, (eins og þegar drepiö
er á vél). en til þess að auka
framleiðslu að einhverju marki,
þarf a.m.k. 2 ár, því kálfur fæddur
í vor veröur ekki mjolkurkýr fyrr
en 1988. Dilkakjötsframleiðslan
tekur að vísu helmingi skemmri
tíma, í aukningu. En vél sem hefur
verið stöðvuð, er sannarlega ekki
beysin, taki nema skamma stund,
að koma henni í gagniö aftur.
Þessi ástæða er cin meginfors-
enda þess, að ég beini orðum
mínum til ykkar neytendur góðir.
Vandinn í tsl. landbúnaði er
ekki stærri en að eitt glas á mann
á dag, af nýmjólk, léttmjölk cða
undanrennu leysir allan vandann.
Auk þess minnkar hætta á tann-
skemmdum verulega, þá er það
Ijóst að kalk, en af því er mjólkin
auðug, spillir ekki uppbyggingu
beinanna i líkama þínum.
Ihuga þú hvort ckki sé tilvinn-
andi að slá tvær l'Iugur í einu höggi.
Það er að scgja auka eigin kaup-
mátt, með smá breytingum á lífs-
venjum þínum, og leysa vanda
bænda, svona í leiðinni.
l’áll Sigurjúnsson, Galtalæk
Magnús Finnbogason, bóndi, Lágafelli:
Réttar furðufregnir um álagningu
Miðvikudaginn 19. mars birtist í
Tímanum grein eftir Ólaf Björns-
son matvörukaupmann, sem hann
nefnir „Furðufregnir um rosalega
álagningu". Þar véfengir hann og
segir beinlínis rangar tölur um
kjötverð sem birtust í útvarpser-
indi mínu um daginn og veginn í
vetur. Erindi þetta kom síðar í
Þjóðviljanum og Tímanum. Jafn-
framt fer hann fram á að vita
hvaðan mér komi þessar upplýsing-
ar. Mér er bæði ljúft og skylt að
fræða hann um heimildir að þess-
um tölum. I N.T. þriðjudaginn 5.
nóv. 1985 birtist grein eftir Gunnar
Guðbjartsson, framkvæmdastjóra
framleiðsluráðs, sem bar heitið
„Hvað er dýrt“, II hluti.
Síðasti kafli greinarinnar fjallar
um smásölukostnað á dilkakjöti.
Ég leyfi mér að endurprenta þann
kafla greinarinnar hér með:
Smásölukostnaður
„Ég fór í sl. viku þ.e. 16.10. í
viðskiptaverslun mína og keypti
þrjá bita af nýju ófrosnu súpukjöti.
í heilum skrokkum er þetta ófrosna
kjöt nú selt í heildsölu á kr. 187,70.
Bitar þeir, sem ég keypti voru
bógleggur og hnúta, bringukollur
og síðubiti. Sem sagt ódýrasta
súpukjöt. Verð þess var kr. 253.00
kg. Álagningin var kr. 65,50 á kg
eða 34,8% miöað við heilskrokk-
UJ
Gagnar þá ekki aö
skreyta blaöagreinar
meö verðtöflum Fram-
leiðsluráös, því þegar
út í frelsiö er komiö
gilda þær ekki lengur
!»
averðið eða kr. 9,30 meira en allur
kostnaður við slátrun, frystingu,
flutning og heildssölu kjöts. Ég tók
upp verð á einingum einstakra
skrokkhluta. Dýrastar vorulamba-
lundir og lambafile á 675 kr. kg.
Séu verð í þessari verslun tekin
saman fyrir 14 kg skrokk eru þau
þessi:
Ef keypt er í heilum skrokk,
brytjuðum eftir ósk kaupanda kr.
2.937,20. Álagningin er kr. 309,40
eða = 11.77%. En keypt í pörtum
heilt læri, kótelettur, framhryggur,
súpukjöt ogslögskv. hefðbundinni
sundurtekt og reiknuð 5% rýrnun
til frádráttar verður heildarverð
sem hér segir kótelettur 1,9 kg á
313 kr., lærissneiðar 2,75 kg á 390
kr., súpukjöt 4,15 kg á 253 kr.,
slög 1,5 kg. á69 kr. og vinnslukjöt
1,5 kg eðaalls kr. 3.742,70. Álagn-
ingin er þá kr. 1.114,90 eða 42,43%
og er 79,63 á kg kjötsins að
meðaltali. Þá er ekki tekið mið af
verði í „file“ né lambalundunum.
Ég veit að þessi búð er dýrari en
stórmarkaðir, en samt ekki í hópi
dýrustu búða.
Þessar krónur kr. 79,63 á kg
kjöts fyrir að taka kjötið af bíl við
búðardyr í niðurbrytjun í af-
greiðsluborð og taka við peningum
frá neytendum er tilvalið að mcta
á móti kr. 56,00 í laun fyrir slátrun,
frystingu, flutning og heildsölu
kjötsins og alla þá feikna fyrirhöfn
og þann fjármagnskostnað sem í
því liggur."
Hvergi hefi ég séð þessari grein
l 7~"
Hitt er rétt hjá Ólafi að
þaö þarf að vera góð
samvinna og trúnaöur
milli bænda og kaup-
manna eigi árangur aö
nást, en til þess aö svo
megi verða þurfa kaup-
menn að gæta meira
hófs í nýfengnu frelsi
mótmælt enda mun leitun að fróð-
ari manni um verðlagningu á
kindakjöti cn Gunnari Guðbjarts-
syni.
Það sem Ólafur virðist ekki átta
sig á er að ég miða smásöluverð á
heilum skrokk við að hann sé
tíndur í bitum smátt og smátt upp
úr kjötborði, því að það hygg ég
vera venjulegasta kaupmáta al-
mennings, og þá erum við komin
að hinu marglofaða álagningar-
frelsi, sem ég tel kaupmenn hafa
rækilega sýnt og sannað að þeir
hafi ekki þroska til að búa við.
Gagnar þá ekki að skreyta blaða-
greinar með verðtöflum fram-
leiðsluráðs, því þegar út í frelsið er
komið gilda þær ekki lengur.
Ég ól þá von í brjósti að með
meira frjálsræði í smásöluálagn-
ingu yrði von um mejri sölu á kjöti,
þar sem þá sköpuðust möguleikar
til þess að nýta betur verðþol
vörunnar með meiri breytileika
verðs frá einum skrokkhluta til
annars. En því miður hefur þessi
von ekki orðið að vissu enn sem
komið er, heldur hið gagnstæða.
Hitt er rétt hjá Ólafi að það þarf
að vera góð samvinna og trúnaður
milli bænda og kaupmanna eigi
árangur að nást, cn til þess að svo
megi verða þurfa kaupmenn að
gæta meira hófs í nýfengnu frelsi.
Annað vil ég einnig taka undir
meðÓlafi. Þaðerað bændurverða
að framleiða fituminna kjöt eigi
nokkur möguleiki að vera að halda
núverandi dilkakjötsrharkaði að ég
tali nú ekki um eigi að reyna að
auka hann sent full þörf er á. En til
þess þarf að gjörbreyta kjötmati og
verðlagningu kjöts til bænda þann-
ig að hætt verði að greiða því rneira
fyrir kjötið sem það fer lengra frá
óskum markaðarins eins og ég tel
að nú sé gert. En þetta er annað
mál sem ekki verður rætt frekar í
þessari grein.
Með bestu kveðju,
Magnús Finnbogason
Um allan hinn vestræna heim er
nú vaxandi áhugi á hcilbrigðu lífi
og hollum lífsháttum. Fólk gerir
sér í ríkari mæli en áður grein fyrir
nauðsyn h'eilsuverndar. Á liðnum
árum og áratugum hefur áhersla á
heilbrigðismálum einkum verið
lögð á að lækna þá sem þegar eru
orðnir sjúkir. í þeim efnum hafa
orðið stórstígar framfarir. Hlut-
fallslega litlu fjármagni hefur verið
varið til að koma í veg fyrir sjúk-
dóma og slys. Aðstæður okkar til
að ná árangri í þeim efnum eru þó
sérstakar og óvenjulegar vegna
fólksfæðar og góðs eftirlits. Til
dæmis hefur árangur okkar í bar-
HEILBRIGT LIF - HAGUR ALLRA
Ávarp heilbrigöisráöherra á Alþjóðaheilbrigðisdeginum 7. apríl 1986
áttunni gegn krabbameini og reyk-
ingum vakið athyglL á alþjóðavett-
vangi.
Ríkisstjórn íslands hefur nýver-
ið samþykkt tillögu heilbrigðis- og
tryggingamálaráðherra um að gerð
verði landsáætlun í heilbrigðismál-
um með hliðsjón af stefnu Al-
þjóðaheilbrigðisstofnunarinnar
sem nefnd er „Heilbrigði allra árið
2000“. Þessi íslenska áætlun á að
miða að því að stórauka varnir
gegn sjúkdómum og slysum ásamt
örorku og ótímabærum dauðsföll-
um af þeirra völdum.
Mörg brýn verkefni blasa nú við
okkur íslendingum á sviði heil-
brigðismála. Fyrst má nefna vax-
andi fjölda aldraðra, sem búa verð-
ur undir gott heilsufar í ellinni.
Ennfremur er rétt að nefna þá
hættu sem ungu fólki sérstaklega
stafar af neyslu áfengis- og fíkni-
efna.
Kjörorð alþjóðlega hcilbrigðis-
dagsins í ár er „Heilbrigt líf- hagur
allra".
Skírskotað er til einstaklinga
ekki síður en heildarinnar. Efnt er
til baráttu fyrir því aö menn byggi
upp eigin hcilsu meö hollum lífs-
háttum. í dag er ástæða til að við
verjum stundarkorni til að leita
svara við spurningunni unt hvort
við getum sjálf gert lífsvenjur okk-
ar hollari og gera okkur grein fyrir
í hverju það cr fólgið.
í sókninni til betra heilsulars er
vörnin besta vopniö og besta vörn-
in er heilbrigður lífstíll. í þeirri
sókn sigrar hver sá, sem tekst að
auka hollustu í lífsvenjum sínum.
Með því sýnum við þakklæti fyrir
þá heilsu sem við höfum og vottum
virðingu því mikla starfi sem unnið
er til að lækna sjúka og bæta líðan
þeirra. Ragnhildur Helgadóttir.