Tíminn - 16.04.1987, Blaðsíða 5

Pá$kablað
réttindi þeirra vekja ótta ráð-
andi stétta og stjórnarskránni er
breytt, almúganum í óhag. Þá
vaknar bændastéttin til vitundar
um mátt sinn og megin, tekur
upp baráttu gegn ríkjandi yfir-
stétt og nýtur þar stuðnings
nýstofnaðra verkalýðsfélaga.
1882 stofnuðu bændur fyrstu
samvinnufyrirtækin og tóku
kaupfélagahreyfinguna upp á
arma sína. Sjálfseignarbændur
mynduðu sveitarfélög sem
sinntu hlutverki sínu. Hugsjónir
og kröfur um frelsi fengu sterkan
hljómgrunn. í Ijós kom að hæfi-
leikar til stjórnunar og fram-
leiðslu, gáfurnar og mannlegu
eiginleikarnir sem umbótasinn-
arnir höfðu fullyrt 100 árum fyrr
að væru fyrir hendi, voru þar.
í samvinnufyrirtækjunum
fengu bændurnir uppfylltar hin-
ar pólitísku kröfur sínar um
jafnan kosningarétt og rétt til að
hafa áhrif á gang mála. Menn-
ingarmál skipuðu stóran sess í
þorpssamfélögunum. Lýðhá-
skólar voru stofnaðir, einkaskól-
ar sem foreidrar réðu kennara
að, fríkirkjur, félagsheimili,
trúboðshús, og fólk flykktist á
fundi í ungmennafélögum og til
að hlusta á fyrirlestra um hin
margvíslegust.u efni. Það fór
vakning um landið. Hin svokall-
aða hámenning fyrir fáa varð að
lúta í lægra haldi fyrir „almenn-
ingsmenningu". Það er varla
hægt að finna hliðstæðu í nokkru
öðru bændasamfélagi.
Á næstu áratugum varð land-
búnaður aðalatvinnugreinin.
Mikill hluti iðnvæðingarinnar í
upphafi var í tengslum við land-
búnaðinn. „Þegar bóndinn fékk
peninga fengu allir peninga."
Og þetta er ekki einu sinni lygi!
Síðan um síðustu aldamót allt
til dagsins í dag hefur fram-
leiðsla landbúnaðarvara verið í
svo miklum mæli að hún hefur
ekki einungis dugað til að fæða
Dani vel og ríkulega, heldur
hafa 60-70% hennar verið seld
til annarra landa. Á fyrstu ára-
tugum aldarinnar færðu land-
búnaðarvörur okkur 75% út-
lendra gjaldeyristekna. Nú er
hlutfallið 25%, sem þó nemur
40-45 milljörðum danskra króna
á ári.
Barátta frjálslyndra afla gegn
afturhaldinu stóð í 30 ár en
leiddi til sigurs 1901. Síðan hefur
höfuðandstæðingur bænda verið
hin sósíaliska verkalýðshreyf-
ing. Það er reyndar nokkuð
einstök barátta sem hefur leitt
til óvináttu í garð bænda, sem
ekki á sinn líka í Evrópu.
Sorgarleikurinn
eftir 1980
Sorgarleikurinn sem er að ger-
ast þessi árin, eftir 1980 liggur í
því að sú vörn sem bændur hafa
skýlt sér á bak við síðustu 300
árin hefur nú aftur verið rofin
með nýjum efasemdum um að
bændastéttin sé fær um að sinna
starfslegum og manneskjulegum
verkefnum sínum. Margir utan
stéttarinnar eru reiðubúnir að
taka að sér stjórnina á málum
þeirra.
Þegar Evrópubandalagið var
stofnað fyrir 30 árum var höfuð-
vandamálið að sjá hinum svelt-
andi íbúum álfunnar fyrir næg-
um mat, að koma landbúnaðin-
um og matvælaframleiðslunni af
stað aftur eftir heimsstyrjöldina.
Og það tókst í Evrópubanda-
lagslöndunum 6 sem hétu þegn-
um sínum betri lífsskilyrðum og
meira öryggi. Á sama tíma og
danskir bændur, sem stóðu utan
bandalagsins, áttu í erfiðleikum
með að selja afurðir sínar, fengu
starfsbræður þeirra í Mið-Evr-
ópu, og þá sérstaklega í Hol-
landi, dyggan stuðning bæði
tæknilega, fjárhagslega og pólit-
ískt. 16 árum síðar, þegar Dan-
mörk gerðist aðili að Evrópu-
bandalaginu, var það ákvæði í
Rómarsáttmálanum að tryggja
neytendum nægar matvörur á
sanngjörnu verði, uppfyllt, þó
að aftur á móti hefði reynst
ógerlegt að uppfylla loforðið til
matvælaframleiðendanna um
nógu hátt verð fyrir afurðir
þeirra.
Vonir dönsku þjóðarinnar
1973 um fjárhagslegan ávinning
við inngöngu í bandalagið voru
alltof miklar - í öllum þjóðfél-
agshópum. Og afstaðan var sú
að bændur ættu ekki að sitja
einir að hitunni. Reyndin varð
líka sú að það voru „hinir“ sem
báru mest úr býtum. - Þarna
hófst niðurlæging landbúnaðar-
ins.
Kaupmátturinn hefur stór-
aukist síðan 1973 en okkar eigin
framleiðsla hefur ekki getað
fylgt þeirri þróun, og ekki heldur
gjaldeyrisöflunin. Innflutningur
hefur stöðugt aukist og allt
bruðlið hefur gert Danmörku að
heimsmethafa í erlendum
skuldum.
Innlendar atvinnugreinar hafa
sogað til sín vinnuafl og fjár-
magn frá landbúnaðinum. Flótt-
inn úr starfsgreininni er orðinn
að mestu fólksflutningum
danskrar sögu, og það án þess
að því sé veitt hin minnsta
athygli.
Fjöldi bænda er ekki nema
þriðjungur af því sem hann var
1955 og þeir sem eftir sitja eru
láglaunastétt sem í auknum mæli
verður að drýgja tekjurnar með
aukavinnu.
Flóttinn úr stéttinni heldur
áfram og „nýgræðingurinn“ er
gisinn. Aðeins 1,25% í hverjum
árgangi ungs fólks leggur stund
á nám í landbúnaði. Það er líka
met.
Með útrýmingu bændastéttar-
innar sjá nýir valdahópar nú
svigrúm til mikilla þjóðfélags-
breytinga. Pólitíska baráttan
milli fylgjenda frelsis og einka-
framtaks á annan bóginn og
þeirra sem aðhyllast sósíalisma
og miðstýringu á hinn bóginn
harðnar. Það lítur út fyrir að
marxiski draumurinn um sósíal-
iseringu og samyrkju sé að
rætast.
Fámenn yfirstétt verkalýðs-
samtakanna hefur nú yfirráðin
yfir mjög stórum hluta fjárfest-
ingarfjárins og stjórnmálamenn
á vinstri vængnum hafa í raun
tekið völdin frá ríkisstjórninni,
sem lætur ýta sér út í áhættusöm
verkefni og gefur loforð, sem
stöðugt kalla á að hún grípi
sífellt meira og dýpra inn í mál
og gerir nýjar og nýjar lagasetn-
ingar nauðsynlegar.
Vinstri-byltingarmönnunum
lukkaðist ekki að taka völdin
1968, en þeir hafa komið sér
fyrir í lykilstöðum þar sem
myndaðar eru skoðanir og af-
staða. Og þeir fundu vopn, sem
öðrum hafði yfirsést: hræðslu
um umhverfið. Það var hægt að
ná til allra með því að hræða þá
með því að umhverfið væri í
hættu. Núna vita allir, ungir og
gamlir að vatn, loft og matvörur
eru eitraðar og mannkynið er að
drukkna í óhroða. Það liggur í
augum uppi að þessa þróun
verður að hindra og varnarað-
gerðum verður að stjórna - með
miðstýringu!
Herskari þúsunda umhverfis-
trúboða sendir frá sér skýrslur í
stríðum straumum um raun-
verulegar og ímyndaðar skelf-
ingar, og fjölmiðlarnir koma
þeim á framfæri. Síendurteknar
ímyndaðar framtíðarsýnir
magna upp hræðsluna. Um að
gera að smyrja nógu ríkulega á.
Slík frelsunarherferð verður
að eiga sinn andskota. Hann
fannst í landbúnaðinum. Bænd-
ur eru svo fáir að þeir geta ekki
beitt pólitískum áhrifum. Það er
allt í lagi að ráðast að þeim, og
það er líka gert.
Tíminn' 5
Enginn sem nokkur ábyrgð er
í vogar sér að mæla gegn þessari
rauð- grænu móðursýki, sem
dag eftir dag vellur út úr fjöl-
miðlunum. Þvert á móti. Um-
hverfismálaráðherrann á að
leggja fimmta hluta ræktaðrar
jarðar í órækt til að þóknast
öllum. Sumir vilja að afgangur-
inn komist á sama afurðastig og
fyrr á tímum. Það er ekkert rætt
né reiknað út um afleiðingar
þessa á efnahag þjóðarinnar.
Áhrifin sem þetta myndi hafa á
efnahag einstaklinganna eru
vatn á myllu sósíalistanna, því
að í þeirra augum hafa sjálfs-
eignarbændur alltaf verið til
vandræða. Nú standa sósíalist-
arnir tilbúnir með fyrirmynd að
lausn: landbúnað í sameiginlegri
eigu samfélagsins.
Hringurinn virðist nú vera að
lokast, frá algerum eignarrétti
kóngs og aðals á jörðinni og
skilyrðislausri hlýðniskyldu
bóndans - um frjálsa, ábyrga
sjálfseignarbændur - til nýrrar
sameignar þjóðfélagsins og
hlýðniskyldu samkvæmt lögum.
Það myndi leysa vandamálið
um offramleiðslu matvæla. En
er það raunverulega sú þróun
sem fólk óskar eftir á næstu
árum?
FJORHJOLADRIFINN
NISSAIM SUNNY WAGON
5 v Æm
»«
. \ • J

//

1957-1987 Ny
% 30 M
Eigum SUNNY WAGON 4WD. SGX með luxus
innréttingu, til afgreiðslu strax.
Verð kr. 515.000.-
54ra manna dómnefnd bílagagnrýnenda
í Japan kaus einróma
IMI55AN SUNIMY
BÍL ÁRSINS 1987
Verið velkomin - Alltaf heitt á könnunni
INGVAR HELGASON HF,
Syningiirsalurinn Riiuðiigerði, simi 33560.