Tíminn - 16.04.1987, Blaðsíða 10

10 Tíminn, Páskablaö
lyjjjl* Ingólfur Davíðsson:
Lausaleiks barnld frá 1
aðstoðar
andspymu
hreyfinguna
En gerðist aldrei neitt
skemmtilegt á hernámsárunum?
Ég veit ekki hvað segja skal, það
var helst eitthvað sem snerti;
hernámsliðið. Við lékum okkur
að því að skrumskæla þýska
söngva, ganga með prjónaðar
húfur konunglega enska flug-
hersins, hlógum að ef hestur
foringja fældist svo foringinn
datt af baki! Fyndnin var bitur
og við vorum alltaf á verði.
Jafnframt sendisveinsstörfunum
varð hlutverk mitt að aka til
Snekkersten stöðvarinnar og
hugsanlega koma Gyðingum á
flótta úr járnbrautarlestinni.
Þetta var uppgötvað, svo ég
varð að fara nokkru lengra frá
Helsingjaeyri, þ.e. til Espergær-
de. Nokkrir sem komu frá Hill-
eröd lentu þá í hernámsgildr-
unni.
Ég man ekki dagsetningu eða
ár nákvæmlega, þegar atburður
varð sem varðaði miklu fyrir
marga á Helsingjaeyri. Tveir
óeinkennisklæddir Gestapó-
menn komu til Ottó Biilow, sem
fyrr er nefndur, drógu hann út á
grasblettinn, fleygðu honum á
grúfu og skutu hann til bana í
hnakkann, að konu hans og
lítilli dóttur aðsjáandi. Það var
eins og vetur væri kominn á
Helsingjaeyri, öll andlit voru
sem lokuð og menn þögðu. Ekki
var Ottó Búlow jarðaður með
mikilli viðhöfn, en hann hlaut
minningu sem aldrei gleymist,
það var mikilsverðara. Stór eik-
arkross var reistur á gröf hans.
Hjá járnbrautarstöðinni á
Helsingjaeyri hafði Dani, Gest-
apó Júel kallaður, fengið skrif-
stofu og þaðan gat hann séð
bæði yfir höfnina, bílastöðina
og járnbrautarsvæðið. Ef hann
úr gluggum sínum sá nokkra
Gyðinga, sem komið höfðu ein-
hvers staðar að með lestinni,
gekk hann niður, neyddi þá út
úr taxabílnum með skammbyssu
sinni og lét Gestapó sækja þá í
vörubíl. Þarna gerðust mjög
hryggilegir hlutir, jafnvel járn-
brautarstöðin mundi hafa grátið
væri það hægt. Gestapó Júel bjó
á Kóngavegi 45 b í löngu tveggja
hæða húsi með þrennum dyrum.
Ég hafði ákveðið að drepa hann
og beið við hlið trétröppu sem
hann varð að nota og athugaði
hvenær hann gengi helst þar
niður. Dag einn stóð ég þarna
vopnaður stuttu, gildu kúbeini,
ég stóð bak við þyrnirunna og
beið dálitla stund. Én skyndilega
var ég gripinn aftan frá og gat
ekki varið mig. Það var lögreglu-
þjónn, sem færði mig inn til
manns sem ég ætíð minnist,
hann hét Dejggaard, og hann
hellti yfir mig óbótaskömmum.
í ljós kom að menn höfðu tekið
eftir mér og grunað hvað ég
hafði í huga og tóku mig. Ég má
sennilega vera þakklátur, en
Juel slapp burt eftir stríðið og
fékk því ekki hegningu.
Ekki fól andspyrnuhreyfingin
mér neitt hlutverk í hendur
lengi eftir þetta. Mér voru gefin
fyrirmæli um að halda mér í ró
og sinna aðeins sendisveinsstörf-
unum, og ekki setja mig í sam-
band við neinn, sem ég e.t.v.
gæti þekkt aftur.
hvoru í kaþólsku kirkjuna, en
fannst varla lengur nein meining
i því. Sumar nunnurnar voru
sendar til heimalands síns, en
annars var klaustrið áreiðanlega
til frelsunar fyrir marga. Jafnvel
Þjóðverjum, sem struku úr
hernum, var hjálpað til Svíþjóð-
ar. Ýmsir kunningja minna og
foreldrar þeirra urðu að flýja,
láta sig hverfa eða laumast með
bát til Svíþjóðar. En margir
voru teknir og lentu í fangabúð-
um.
Þáttur af Helsingja-
eyrarbarni IY.
Fósturforeldrar mínir höfðu
lengi vitað hvað ég var flæktur í,
en ég hafði þó ekki sagt þeim
neitt. Ég sótti eldivið út í skóg-
inn í eldavélina, hlóð upp mó og
gerði hvað annað sem ég var
beðinn um heima. Kom öðru
Einn daginn sótti mig þýskur
foringi og færði mig á varðstofu
í alþjóða-Háskólanum. Engin
leið var að flýja, maðurinn talaði
dönsku og var frá hinum þýska
hluta Suður-Jótlands. Hann hét
Jóhannes Riip, en þetta vissi ég
ekki þegar ég var sóttur. Ég var
spurður margs um andspyrnu-
hreyfinguna, en ég vissi ekki
mikið og þagði um það sem ég
vissi. Fyrst fékk ég kinnhest svo
það söng í hausnum á mér,
síðan var mér fenginn kústur og
átti að sitja með hann í útréttum
armi og með beygð hné. Skyndi-
lega var skipt um aðferð ég fékk
„bon bon“, það var brjóstsykur
vafinn í glæran pappír. Svo
komu spurningar og barsmíð,
síðar sódavatn - og að lokum
var mér fylgt heim þegar orðið
var dimmt. Daginn eftir endur-
tókst hið sama, en ég fékk þó að
fara sjálfur heim, með skipun
um að mæta daginn eftir kl. 10
árdegis.
Ég vildi nú flýja, foreldrar
mínir forðuðust mig, afi leit
undan ef ég spurði hvort hann
vildi hjálpa mér. Samt útbjó ég
mér ofurlítinn fataböggul og var
að fara burt, en þá stöðvaði afi
mig og dró mig með sér að
viðarhögginu, þar sem okkur
þótti gott að sitja saman þegar
ég var lítill. Síðan sagði hann:
„Manstu þegar ég kenndi þér að
spila á munnhörpu? Manstu
gömlu söngvana og vísurnar sem
ég kenndi þér? Manstu líka að
þegar þú hefur lofað einhverju
þá skaltu efna það? Jóhannes
Riip vill þér ekkert illt, hann er
þvert á móti að rétta þér
bjarghring, því nú hefur þú
sjálfur synt út á djúpt vatn. Þú
getur ekki snúið aftur, treystu
Jóhannesi Riip.
Fyrir mér voru ummæli afa
míns sem í þoku. En í ljós kom
að Jóhannes hafði samband við
andspyrnuhreyfinguna og vildi
kenna mér það sem þurfti. Þegar
ég kom næsta dag til yfirheyrslu
fékk ég sódavatn og brauð og
ögn að vita um Jóhannes Riip,
en þó ekkert um samband hans
við andspyrnuhreyfinguna.
Ofurlítil vitneskja hafði borist
að mínum bólgnu eyrum.
Nokkrir dagar liðu, uns kvöld
eitt þegar við sátum heima við
hið litla, þefilla ljós karbídlamp-
ans, var barið að dyrum, og úti
fyrir stóðu tveir þýskir hermenn
með kveðju frá Riip og fjóra
aflanga böggla til mín. Eg átti
strax að grafa þá niður í garðin-
um. Þangað voru þeir seinna
sóttir af manni einum, þegar
gefið hafði verið loftvarnar-
merki. Það komu smám saman
margir pakkar. Það voru byssur,
stangar- handsprengjur o.fl.,
líka handvarpa. Sumt varð ég
sjálfur að smyrja og búa um, t.d.
skammbyssur Valter 7,65, Valt-
er 9 m/m, Parabellum 9 m/m
o.s.frv. Ég hef falið vopn í
kanínubúrum afa míns, í grjót-
hrúgum, í hænsnahúsinu undir
gólfinu. Manninn eða mennina
^em sóttu vopnin talaði ég aðe-
ins við á dulmáli. Það gat verið
ein setning eða eitt einstakt orð,
sem aðeins Jóhannes Riip hvísl-
aði að mér. Mennirnir voru alls
þrír, þ.e. Jóhannes, Hans og sá
þriðji, óbreyttur hermaður sem
ég man varla eftir. Þeir komu
aldrei meðan bjart var og aldrei
eftir veginum. En farið var eftir
stíg sem lá í gegnum garð Piss-
umöllers. Þann stíg urðum við
að gera við öðru hverju.
Eitt kvöldið komu þrír menn
og höfðu með sér kaffi. Þá talaði
Jóhannes mikið við fósturforeld-
ra mína. Þegar þeir fóru og
kvöddu, grét fóstra mín. Mér
var sagt að ganga með gegnum
garðinn og fyrst þar tók Jóhann-
es mig í sterkan faðm sinn og
kvaddi, sama gerðu Hans og
félagi hans. Nú sögðu þeir mér
að næsta morgun ættu þeir að
fara með hópi til austurvígstöðv-
anna. Undanfarið hafði einmitt
gengið svo vel, ég hafði eignast
vini, menn sem treystu mér og
leituðu til mín, og það þó þeir
væru Þjóðverjar. Hver fjandinn!
Nú hafði ég lært að gráta ekki,