Tíminn - 16.04.1987, Blaðsíða 12

12 Tíminn
Páskablað
Páskablað
Tíminn 13
HRÆRANLEGAR
HÁTÍÐIR,
gleðskapur og
guðsótti
kringum páska
Pægindi og
Nú veitir VISA ÍSLAND öllum korthöfum,
mökum þeirra og börnum undir 17 ára
aldri ferðaslysatryggingu, viðlagaþjón-
ustu og neyðarhjálp.
Ef þú greiðira.m.k. helminggjaldfall-
ins ferðakostnaðar með VISA fyrir
brottför nýtur þú kostakjara:
• SLYSATRYQQiriQ
allt að 4 milljónum króna!
• SJÚKRATRYGGIMG
allt að 1 milljón króna!
• VIÐLAQAÞJÓMUSTA
allan sólarhringinn!
SLYSATRYQQIMQIM gildir jafnt á ferða-
lögum innanlands og utan, ekki bara
í „almenningsfarartækjum", heldur
allan tímann, alveg frá því þú ferð að
heiman og heim aftur. Hún nær til
dánarbóta, örorkubóta og er óháð
því hvort þú hefur sams konar trygg-
ingu annars staðar.
SJÚKRATRYQQIMQIM felur í sér ókeypis
Iæknishjálp, sjúkrahúsvist og með-
ferð, sjúkra- og/eða heimflutning
vegna veikinda eða slyss á ferðalagi
erlendis.
Öryggi er fyrir öllu — það veitir EUROP
ASSISTAMCE ef þú verður fyrir áfalli.
Með einu símtali átt þú kost á aðstoð
yfir 200 umboðsmanna í 160 löndum.
Ef eitthvað bjátar á em þeir sannir vinir
í raun.
Aukin þægindi — aukin þjónusta — og
nú aukið öryggi fyrir alla korthafa
VISA á ferð og flugi.
Nánari upplýsingar, kynningarbæklingar og
skilmálar fást á hinum 145 afgreiðslustöðum
VISA-banka og sparisjóða.
ÓKAKLÚBBUR
Arnar og Örlygs hefur gefið út bókina.
Hræranlegar hátíðir, gleðskapur og guðsótti
kringum páska, eftir Arna Björnsson þjóð-
háttafræðing. Þar er fjallað um þá helgidaga
kirkjuársins sem tengjast páskahaldi og færast
til með því. Eftir ærslatíma með bolludegi,
sprengidegi og öskudegi hófst fastan með meinlæt-
um, andakt og aga. Henni lauk á dymbilviku með
pálmadegi, skírdegi og langafrjádegi. Eftir sjálfa
upprisuhátíðina komu gangdagar og himnaför, síðan
sending heilags anda á hvítasunnu og loks hátíð
heilagrar þrenningar ásamt dýradegi.
Leitast er við að grafa upp rætur þessara hátíða sem sumar
eru miklu eldri en kristin trú. Kemur þá margt óvænt í ljós.
Oft er ferlið á þá lund í aldanna rás að gamlar og árvissar
alþýðuhátíðir verða smám saman að kristilegum helgidögum,
en færast síðan aftur í átt til alþýðugleðskapar. Hátíðahaldið
tekur á sig ólíkar myndir eftir löndum og atvinnuháttum, og
íslenska þjóðin hefur sniðið það að íslenskum aðstæðum. Allt þetta
rekur Árni Björnsson ýtarlega í bókinni.
Árni Björnsson þjóðháttafræðingur er löngu þjóðkunnur á sviði
íslenskrar menningarsögu. Honum er einkar lagið að gera á skemmtileg-
an og ljósan hátt grein fyrir siðum og háttum mannlífsins, fornum og
nýjum.
Bókin Hræranlegar hátíðir ersett og prentuð í Prentstofu G. Benediktsson-
ar, en bundin hjá Arnarfelli hf. Kápu hannaði Sigurþór Jakobsson.
„Fátt er vitað um sérstaka skír-
dagssiði utan kirkju, nema lítils-
háttar varðandi mat og drykk.
Þótt langaföstu lyki strangt tekið
ekki fyrr en á páskamorgun, töldu
flestir á síðari öldum svo vera
þegar á skírdag. Því var viðeigandi
að halda ofurlítið til á matborðinu.
Eggert Ólafsson getur fyrstur um
sérstakan skírdagsgraut í Kjósar-
sýslu nálægt miðri 18. öld:
Paa Skiirdag eller Skiærtorsdag
skullu de have Meelgrdd, kagt
med Mælk.
Jón Arnason hefur svipað að
segja einni öld síðar:
Um páskavikuna og páskana
kann ég fátt að segja, en hnaus-
þykkum grjónagraut man éggjörla
eftir bæði á skírdagsmorgun og
páskadagsmorguninn og voru þeir
kenndir við dagana og kallaðir
skírdagsgrautur og páskagrautur.
Vera má, að þessi grautargerð
hafi verið algengari sunnan lands
en norðan, a.m.k. getur Skagfirð-
ingurinn Símon Eiríksson þannig
um veislukost á Suðurnesjum
kringum 1870:
Árni (á Hvalsnesi) tók okkur
mæta vel og fengum við þar alls-
konar veitingar, meðal annars
mjólkurgraut og þótti mér það
nýnæmi; það kölluðu Sunnlend-
ingar „skírdagsgraut“.
Jónas frá Hrafnagili tekur nokk-
urnveginn í sama streng og Jón
Árnason, en gefur þó í skyn, að
farið sé að draga úr grautaráti á
skírdag um síðustu aldamót:
Á skírdag var vant að skammta
rauðseyddan, hnausþykkan
mjólkurgraut að morgninum, áður
en menn fóru af stað til kirkjunn-
ar. Pessi siður hélst fram yfir
miðja 19. öld, að minnsta kosti
víða; hefir ein gömul kona sagt
mér, að ekki hafi alténd þótt
þefgott í kirkjunum þann dag, -
grauturinn þótti auka vind.
Svipaður grautur sýnist lengi
hafa þótt mikið lostæti hér á landi,
og er hans ósjaldan getið sem
sérstaks hátíðaréttar, t.d. við
töðugjöld eða á jólum. Og enn var
hann alsiða í Suðursveit á öðrum
áratug þessarar aldar að sögn
Steinþórs á Hala:
Þetta var á skírdag, og á Reyni-
völlum og líklega fleiri góðum
heimilum var það siður, að gera
sérstakan graut á skírdag, grautur
sem var þykkri helduren venjuleg-
urgrautur, meira af hrísgrjónum í
honum og lengur soðinn.
í áðurnefndri frásögn Símonar
Eiríkssonar af vertíðarlífi á Suður-
nesjum kemur einnig fram, að
sumir urðu alldrukknir í skírdags-
Ur bókinni...
veislunni á Hvalsnesi. Þessi vís-
bending um sukk á skírdag kemur
heim við frásögn Ólafs Ketilssonar
af sjómannalífi í Höfnum um
1870-80. Hann segir m.a.
Man ég að aldrei var svo seint
komið af sjó á miðvikudaginn fyrir
skírdag, að ekki færu fleiri eða
færri af hverju skipi að sækja á
páskapelann til Keflavíkur. Var
mörgum ekki svefnsamt á skír-
dagsnótt, en þó var það samt
sjálfur skírdagur, sem setti met
allra annarra hátíðardaga í Hafnar-
hreppi í þá daga, í algleymisfyllir-
íi, áflogum, kjaftshöggum ogkinn-
hestum, glóðaraugum oggaulrifn-
um (svo) flíkum. Er mér enn þá
minnisstæður skírdagsmorgunn
1874, er ég ásamt fleiri strákum
komum að einni sjóbúðinni, sem
var einstætt hús úr timbri, og nefnt
Guðnahús; bjuggu í þeirri sjóbúð
hásetar Gunnars Halldórssonar,
sem áður er nefndur. Löngu áður
en við vorum komnir að húsinu,
heyrðum við hávaðann, brakið og
brestina, svo þilin, veggirnir og
gaflar, gengu í bylgjum út og inn.
Var nú meiri en minni hugur í
okkur strákum að komast sem
næst kösinni, en ægilegt var að
heyra og sjá allt sem þar fór fram
innan veggja, því darna (svo)
höfðu safnast samán milli 30 og 40
rísar sitt frá hverju heimili, allir
blindfullir og allir í einni áfloga-
bendu. Kvað við íhúsinu erkjafts-
höggin dundu, en orðbragðinu,
öskrinu og óhljóðunum ætla ég
ekki að lýsa hér. Loks barst svo
leikurinn út fyrir sjóbúðardyrnar,
og var þá áhrifamikil sjón að sjá
þessa blindfullu jötna, meðlafandi
svarta eða rauða lokkana á löðr-
andi enninu, lekandi í blóði, og
sumir kannské með annað augað
einhversstaðar inn í höfðinu, en
hitt út úr því! - eða að minnsta
kosti sýndist okkur strákunum
svo, um leið og við lögðum á
flótta, með hjartað í hælbeini, um
leið og risarnir réðust til útgöngu
og enn nú meiri áfloga.
Margt fleira mætti skrífa
skemmtilegt um áflogin og einvígi
og hólmgöngur með löngum reka-
drumbum að vopnum, sem allt er
tengt við skírdagshaldið, en það
yrði allt of langt mál að rekja
ítaríega þá sögu hér í einni blaða-
grein.
Enda þótt þessi gleðskapur sé
kenndur við skírdag, er greinilega
ekki verið að halda til hans í sjálfu
sér, heldur upphaf páskaleyfis
sjómanna, þar sem ekki var róið á
helgu dögunum frá skfrdegi til
annars í páskum.
Fyrsta flokks hótel, sumarhús og
íbúðir. Úrvals veitingahús og
skemmtistaðir. Sólarstrendur,
skoðunarf erðir og skemmtisiglingar.
SJÖ LANDA SÝN
í SÖMU FERÐ
Búlgaría
Sovétríkin
Júgóslavía
Ungverjaland
Tyrkland
Rúmenía
Grikkland
BETRI KJÖR
BJÓÐAST
EKKI
FERÐIR
Elenite sólarströnd við Svartahaf
er nýr sumardvalarstaður í
sólarparadísinni við
hafið. Dvalið í nýjum
legum studíó íbúðum v
ströndina.
FERÐAVAL býður nú
Svarta hafsins sem er á sömu
breiddargráðu og vinsælustu bað-
strendur Miðjarðarhafsins. Sjór-
inn við strendur Slunchev Bryag
(sólarströndina) er ómengaður og
strendurnar tandurhreinar. Boðið
er upp á tveggja eða þriggja vikna
ferðir og er flogið á þriðjudögum
til Luxemborgar en þaðan til
Varna sem er ein stærsta og elsta
borgin við Svarta hafið. Síðan er
ekið til íbúðarhúsanna í Elenite
hverfinu sem er nýjasti hluti
sumarleyfisborgarinnar Sólar-
strönd. __ _
Verð:
2 vikui
3 vikur kr. 34.610.-
BROTT
FARIR: