Tíminn - 03.10.1987, Síða 8

8 Tíminn
Tíminn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
Aðstoðarritstjóri: OddurÓlafsson
Fréttastjórar: BirgirGuðmundsson
Eggert Skúlason
Auglýsingastjóri: SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavik. Sími: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686306,
íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot: Tæknideild
Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Kvöldsímar: 686387 (tæknideild)
og 686306 (ritstjórn).
Verð í lausasölu 55.- kr. og 65.- kr. um helgar. Áskrift 550.-
Stórt skref í rétta átt
Nýlega kynnti Jón Helgason landbúnaðarráð-
herra nýja reglugerð um stjórn sauðfjárfram-
leiðslunnar á næsta verðlagsári, svo og samkomu-
lag ríkis og bænda um framkvæmd búvörusamn-
ingsins.
Við samning reglugerðarinnar tók landbúnaðar-
ráðherra mið af samþykktum bændasamtakanna
og þrátt fyrir að mörg atriði reglugerðarinnar feli
í sér róttækar breytingar í stjórn búvörufram
leiðslunnar náðist full samstaða milli ráðuneytisins
og fulltrúa bænda um öll ákvæði hennar.
Landbúnaðarráðherra er ljóst að forsenda nauð-
synlegra breytinga í íslenskum landbúnaði er að
bændastéttin sé höfð með í ráðum, og á þann hátt
skynja bændur einnig mun betur þá ábyrgð sem á
þeim hvílir vegna þess samnings sem við þá hefur
verið gerður. Vinnubrögð sem þessi eru til fyrir-
myndar og eru vænleg til árangurs.
Meðal þeirra nýmæla sem ákveðin hafa verið er,
að bændum er nú heimilt að flytja allt að 5%
fullvirðisréttar í mjólk og sauðfjárafurðum milli
ára, og fá greitt fyrir ónotaðan fullvirðisrétt. Færa
má að því rök að fullvirðisréttarkerfið hafi verið
framleiðsluhvetjandi en með þessari ákvörðun er
komið í veg fyrir að svo sé. Þá þýða þessar
ákvarðanir í reynd að búvörusamningurinn verður
kostnaðarminni fyrir ríkið þar sem útflutningsbæt-
ur sparast.
Þá er nú þeim bændum sem náð hafa 67 ára aldri
boðið að selja eða leigja fullvirðisrétt í sauðfé.
Fyrir marga bændur gefst með þessu tækifæri til að
draga úr eða leggja niður framleiðslu á sauðfjáraf-
urðum sem þeir hefðu annars ekki átt kost á. Þar
að auki heldur jörðin fullvirðisrétti sínum ef um
leigu er að ræða sem er mikilsvert atriði fyrir þá
sem treysta á að einhver taki við þeirra búskap.
Framleiðnisjóður landbúnaðarins býður fækk-
unarsamninga þeim bændum sem hafa bústofn
umfram fullvirðisrétt og jafnframt er þeim aðilum
sem engan eða óverulegan fullvirðisrétt hafa
gefinn kostur á að leggja inn í afurðastöð allt sitt
fé nú í haust gegn því að þeir hefji ekki framleiðslu
að nýju.
Þá er í fyrsta skipti tekin ákvörðun um skiptingu
landsins í framleiðslusvæði. Þetta er atriði sem
bændur, einkum á sauðfjárræktarsvæðunum hafa
lagt áherslu á, án þess að það hafi komið til
framkvæmda. Fullvirðisréttur sauðfjársvæðanna
er nú skertur mun minna en annarra svæða og þar
með viðurkennt í reynd að þau héruð sem fáa eða
enga aðra kosti hafa í atvinnumálum en sauðfjár-
búskap skuli njóta forgangs við þá framleiðslu.
Auðvitað má deila um ýmis atriði þessa sam-
komulags, ekki síst þar sem þau snúast um
samdrátt í framleiðslu og tekjur bænda sem síst eru
of háar. Sé hins vegar litið til allra þátta samkomu-
lagsins er ljóst að með því hefur verið stigið stórt
skref í þá átt að treysta stöðu íslensks landbúnaðar
og framtíð þeirra sem við þá atvinnugrein starfa.
Laugardagur 3. október 1987
AÐ MUN almenn og
viöurkennd skoöun að Irland sé
fagurt land, grænt af gróðri og
veðursælt og að fólkið sem þar
býr sé söngvið, Ijóðelskt og
listrænt, en geti átt hvort tveggja
til að vera angurvært eða ofsa-
fengið í vísnasöng sínum allt
eftir því hvert hugurinn reikar
og hvert söngefnið er í það og
það sinnið.
Hlýjar móttökur
íslenskir ferðalangar áttu leið
um írland í síðustu viku og
fengu að kynnast fegurð
landsins, gestrisni fólksins og
fjölskrúðugu þjóðlífi þar sem
söngur og ljóð virtust í öndvegi.
Þegar íslensku ferðamennirnir
renndu í hlað hjá litlu veitinga-
húsi á vesturströnd írlands þar
sem hægur árstraumur endaði í
ósi sínum við lygnan vog og nokk-
urn spöl frá brimöldum Atlants-
hafsins, kom aldurhniginn mað-
ur út úr veitingahúsinu, kynnti
sig sem eiganda staðarins og
vísaði gestum til sætis í matsal
þar sem aðeins var að finna eitt
langborð með sætum handa 12-
14 manns og væri þó þétt setið.
Við hliðina á þessum litla matsal
var reyndar sýnu rýmri ölkrá,
þar sem gestir gerðu sér gott af
drykkjarföngum, en áttu þess
einnig kost að snæða einfalda
rétti og skemmta sér við spil og
teningskast eða ámóta dægra-
dvöl. Húsið var af þeirri gerð
sem víða má sjá í sveitum
landsins, lágt, fremur langt kalk-
steinshús með stráþaki. Hús af
þessu tagi geta verið aldagömul.
Þegar íslensku gestirnir höfðu
sest við borðið og biðu þess að
matur yrði fram borinn, kom
öldungurinn, eigandi veitinga-
hússins, aftur hljóðlega inn í mat-
stofuna og byrjaði að syngja
með lágri en nokkuð brostinni
röddu eins konar velkomanda-
minni til heiðurs „frændum“ sín-
um af íslandi. Unginn úr þessum
angurværa söngtexta var eitt-
hvað á þessa leið:
Pig faðma heitar hendur,
þér heilsar land og sær.
Og þó að öldu þyngi
og þokan færist nær,
er von að vinda lægi,
að vestrið Ijómi þar
á meðan sólin sígur
og sest í votan mar.
Svo einlæg kveðja fer vel í
matlystuga ferðamenn og virð-
ingin fyrir gamla manninum,
sem ber hana fram, minnkar
ekki þegar upplýst er að veit-
ingahúsið er meira en 200 ára og
hefur gengið á milli kynslóða í
sömu ætt mann fram af manni í
marga ættliði.
Af konungakyni
íslendingar eru yfirleitt ætt-
fróðir og hafa gaman af persónu-
sögu. Okkur er gjarnt að rekja
ættir okkar til stórmenna og
jafnvel konunga, þegar fram í
sækir og langt er til jafnað um
ættgöfgina. Þeir íslendingar sem
þarna voru á ferð höfðu ástæðu
til að ætla að írar væru ekki
síður ættfróðir og ættræknir.
Enda mun það ekki ný frétt að
segja frá því að írar eru sagna- ,
menn, sögufróðir og frásagnar-
glaðir og lifa öðrum þræði „í
fortíðinni", ef svo gáleysislega
má til orða taka um fólk sem er
meðvitað um uppruna sinn og
sögu.
Bílstjóri og leiðsögumaður Is-
lendinganna hét O’Brien, fróður
maður um alla hluti og brást
aldrei svar við neinu sem hann
var spurður. Hann gat upplýst
samferðamenn sína frá Islandi
um það að hann væri afkomandi
Brjáns konungs, sem írar kalla
Brian Boru, þess sem Brjánsbar-
dagi er heitinn eftir og sagt er frá
í Njálu. Ættarnafnið O’Brien
merkir í rauninni „afkomandi
Brjáns konungs“, og þeir sem
það nafn bera fara ekki í laun-
kofa með uppruna sinn. Brjánn
konungur var uppi fyrir 1000
árum, samtíðarmaður Flosa á
Svínafelli og Njálssona, en ætt
hans lifir enn, eða því trúa
a.m.k. þeir sem telja sig hafa
blóð hans í æðum sínum og bera
nafn hans.
Slík er ættrækni íra, að lang-
flestir þeirra ferðamanna sem
flykkjast til írlands á ári hverju,
eru Bandaríkjamenn af írskum
uppruna, sem komnir eru til
þess að vitja „gamla landsins".
Á síðari árum hafa bæst í þenn-
an hóp ættrækinna ferðalanga
írsk-ættað fólk frá Ástralíu og
Nýja-Sjálandi. Bandaríkjamenn
af írskum uppruna skipta tugum
milljóna, afkomendur útflytj-
enda sem streymt hafa frá ír-
landi látlaust í u.þ.b. 150 ár. Svo
undarlega vill til að ferða-
þjónusta er nú annar aðalatvinnu-
vegur íra, næst á eftir naut-
gripa- og sauðfjárbúskap og öðr-
um landbúnaði, og fjölmennustu
gestahóparnir eru írsk-ættaðir
Bandaríkjamenn sem fyrr segir
og geta nú, þótt seint sé, launað
uppeldið eða ættarupprunann
með því að veita ferðaþjónustu-
fólki í gamla landinu góða at-
vinnu og þjóðarbúinu miklar
gjaldeyristekjur. Þótt íslenskum
ferðamanni þyki írland búsæld-
arlegt og fagurt eins og þar
drjúpi smjör af hverju strái, þá
er staðreyndin sú að langa-lengi,
a.m.k. meira en hálfa aðra öld,
hefur landið ekki getað borið og
brauðfætt þá sem þar eru barn-
fæddir og af því hefur stafað
þetta sístreymi útflytjenda frá
Irlandi, sem enn er við lýði. Enn
er atvinnuleysið geigvænlegt.
Meira en fimmti hluti verkfærra
manna er á atvinnuleysisskrá,
líklega meira en á sér stað í
öðrum Evrópulöndum. Iðnað-
arþjóðfélagi nútímans hefur
ekki lánast nema síður sé að
bæta úr gamla írska bölinu,
atvinnuleysinu og fólksflótta úr
landi.
Langdreginn
harmleikur
Þegar tekið er tillit til þess
hversu írska blóðtakan er mikil
og langvarandi er aldrei nema
eðlilegt að þeir hneigist til ang-
urværðar og saknaðar í söngvís-
um sínum og það því fremur
sem þeir eru þjóðræknir og
heimakærir og óeiginlegt að
bæla tilfinningar sínar. En saga
íra hefur um árhundruðin ekki
gefið tilefni til þess eins að ala á
angurværð og aðgerðarlausum
söknuði. írsk þjóðarsaga er í
rauninni langdreginn harmleik-
ur, svo naumast á sér líka í
öðrum löndum. Engin öld og
varla nokkur áratugur í 1200 ár
eða meira gæti kallast friðaröld
á írlandi. Styrjaldir, orustur og
mannvíg eru eins og svartur
stimpill á írskri sögu og erlend
áþján svo löng að langt er að
leita dæma um þvílíkt.
Ef borin er saman saga íra og
íslendinga hvað erlend yfirráð
og áhrif varðar er þar fáu saman
að líkja nema grófum útlínum
sögunnar. Yfirráð Dana á ís-
landi eru eins og barnaleikur
miðað við framferði Englend-
inga og stjórn þeirra á Irlandi
öld eftir öld. Má með réttu segja
að Englendingar hafi beitt öllum
þeim pólitíska fantaskap, sem
hægt er að viðhafa til að undir-
oka lönd og þjóðir, ekki aðeins
stjórnarfarslegu ófrelsi og versl-
unareinokun, heldur eignaupp-
töku án dóms og laga, vinnu-
þrælkun, sviptingu starfsrétt-
inda, stöðubanni, víðtækri
menningarkúgun og trúar-
nauðung. Til að kóróna allt
þetta höfðu Englendingar það
ráð að flytja útlendinga til ír-
lands í stórum skörum, láta þá
setjast þar að og hefja þar rækt-
un og búskap, einfaldlega með
því að flæma innlenda menn og
rétta eigendur landsins burt af
bújörðum og fá þær í hendur
skoskum og enskum land-
hlaupurum, komnum úr allt öðru
menningarumhverfi, mælandi á
aðra tungu og með ólíka trúar-
siði. Þessa gætti mest í þeim
landshluta sem nú kallast Norð-
ur-írland og vafalaust er undir-
rótin að þeirri tvískiptingu þjóð-
arinnar og klofningi sem nú er á
írlandi og er eins og opið sár í
þjóðarvitund íra. Þótt megin-
þorri íra streittist við að halda
fornri tungu sinni svo lengi sem
stætt var, er nú svo komið að
ekki eru nema fáeinir útskaga-
menn og eyjabúar á Vestur-lr-
landi sem eiga gelisku (írsku) að
móðurmáli. írar fengu ekki reist
rönd við kerfisbundinni menn-
ingarkúgun Englendinga ofan á
stjórnarfarslegt ófrelsi. Sjálf-
stæðisbaráttan á þessari öld og
þjóðræknisstefnan megnaði
ekki að endurvekja þjóðtung-
una og mun varla takast úr
þessu, þótt öllum börnum í írska
lýðveldinu sé skylt að læra gelisku
í skólum og þannig sé fyrir mælt
í stjórnarskránni að geliska sé
þjóðtunga íra. Þetta stjórnar-
skrárákvæði er í rauninni dauð-
ur bókstafur, þótt segja megi að
það hafi táknrænt gildi og e.t.v.
einhverja þýðingu í uppeldis- og
menntastefnu þjóðarinnar. En
ekki mun þetta vera léttbær kvöð
enskumælandi skólabörnum á
írlandi nútímans.
Vinna vélbyssur
að vélritun...
Svo margreyndri, söngvinni
og ljóðelskandi þjóð sem írum
er varla láandi þótt fyrir bregði
öðrum tón í vísnasöng hennar
en sakleysislegri angurværð
einni saman. Enda má oft á
síðkvöldum heyra íra hefja upp
raust sína og syngja baráttuljóð
og stríðssöngva. Er þá ekki laust
við að friðsömum lslendingum,
sem varla hafa séð banað flugu,
finnist eins og blóð liti storð eða