Tíminn - 08.12.1987, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 8. desember 1987
Tíminn 9
Það leið ekki á löngu þar til öll
íslenska ullin mín var seld og á
sömu leið fór með næsta rúning,
sem fór fram að hausti. Fyrirspum-
um um ullina linnti ekki svo að það
varð úr að ég ákvað að fara til
íslands til að athuga hvort ég gæti
orðið mér úti um ull til þess að ég
gæti a.m.k. annað eftirspurninni.
í ágúst síðastliðnum varð af því
að ég gerði mér ferð til Íslands. Ég
vissi að íslenskir bændur fá sem
svarar rúmum sex kanadískum
dollurum á kg fyrir úrvalsull sína,
svo að eðlilega gerði ég ráð fyrir að
finna ull sem væri í svipuðu ástandi
og sú ull sem hér í Kanada fer í
úrval, þ.e.a.s. vel klippt, hrein ,
óþófin og heilbrigð ull, laus við allt
mor og heymsl. Fyrir slíka ull
fáunt við kanadískir bændur í
mesta lagi sem svarar 50-60 ísl. kr.
(1,5-2 kan. $) fyrir kg. Ég hafði að
vísu fengið send nokkur sýnishorn
af ull frá íslandi sem mér var sagt
að væri úrvalsull eða a.m.k. góður
fyrsti flokkur. Ég trúði því varla að
sú ull flokkaðist svo vel, hélt
kannski að fólk hefði misskilið
hvað ég væri að falast eftir. Svo að
ég ákvað að fara sjálf og velja
fyrsta flokks ull og sýna fólki hvað
ég ætti við.
Heimsókn í
ullarþvottastöð
Þegar ég fór að leita fyrir mér
um ullina á fslandi komst ég að því
að allir þeir bændur sem ég talaði
við höfðu sent ull sína frá sér. Að
vísu fékk ég ull frá manni sem á
„nokkrar ær“ en sú ull fannst mér
ekki upp á marga fiska. Þó var mér
sagt að þetta væri dæmigert fyrir þá
ull sem kæmi frá bændum sem litu
nokkuð vel eftir ullinni. Þar sem
enga ull var að fá frá bændum fór
ég til Hveragerðis og fékk leyfi til
að fara um Ullarþvottastöðina. Þar
sá ég hlaða af ullarpokum en litla
ull utan pokanna. Mér var sagt að
flest væri þetta flokkað í pokunum.
Því miður voru menn í sumarfríi
svo að mér gafst ekki kostur á að
sjá ullina flokkaða í það skiptið.
Ég talaði við Trausta Guðjónsson,
sem þar ræður ríkjum, og rellaði í
honum að leyfa mér að lfta í
pokana og velja mér ull. Ég var
sannfærð um að ég mundi finna
það sem ég leitaði að í pokunum
sem flokkaðir höfðu verið í úrval
eða fyrsta flokk. Ég var jafnvel til
með að kaupa poka án þess að sjá
ullina og bara skilja eftir 10-20% af
ullinni sem ég hélt að kannski að
væru mér ónothæf. En Trausti var
ekki á því og sagði mér að koma
næsta mánudag þegar ullarmats-
mennirnir væru komnir úr fríi. Ég
var heldur fúl yfir þessum við-
.brögðum Trausta þar sem ég var í
tímaþröng, en varð að taka því.
Stefanía Sveinbjarnardóttir, Yeoman Farm Kanada:
Ullaráfall
Fyrír rúmum tveimur árum flutti ég inn íslenskt fé til
Kanada. Skömmu seinna fóru mér aö berast fyrirspurnir
um hvort ég gæti selt fólki íslenska ull tU handspuna. Þó
svo aö fólk vissi ekki hvers konar ull er á íslensku fé er
frægð hennar slík að fólk fýsti að kaupa af mér uU óséða
og borgaði töluvert betra verð fyrir en það sem ég fæ fyrir
ullina af kanadísku fé mínu.
Nú, á mánudeginum kom ég svo
til að sjá ullina tekna úr pokunum.
Ég get illa lýst þeim vonbrigðum
sem ég varð þá fyrir. Trausti vissi
hvað hann var að segja. Ég verð
honum lengi þakklát fyrir að hafa
haft vit fyrir mér og ekki hleypt
mér í pokana. Ég eyddi heilum
morgni í að horfa á þá Andrés,
Borgþór og Berg taka ullina upp úr
hverjum pokanum eftir öðrum. Eg
sá ekki eitt einasta reyfi sem talist
gat söluhæft til handspunafólks né
sem færi í úrval hér í Kanada.
Sennilega skoðaði ég rúm 1000 kg
meðan ég var þarna. Tólf kg fann
ég sem ég tel að ég geti unnið sjálf
en ekki eitt einasta gramm sem
söluhæft væri á handspunamark-
aði. Og mig undrar sú stilling sem
þeir Andrés, Bergur og Borgþór
sýndu þegar þeir opnuðu pokana
með því rusli sem út kom.
Ég hef heyrt bænd-
ur á Islandi kvarta yfir
því veröi sem þeir fá
fyrir ullina. Hamingjan
sanna! Hér í Kanada
erum viö alsæl ef við
fáum 60 kr. (2 kan. $)
fyrir kg af bestu ull
okkar. Ég þekki engan
bónda hér sem sendir
frásérkvið- eðahálsull
eða þófna ull og býst
við að fá eyri fyrir. Þið
fáið rokverð fyrir ullina
ykkar miðað við bænd-
ur annarra þjóða
í vandaða ullarvöru þarf gott hrá-
efni. Myndin er er af gluggatjöld-
um úr ull á sýningu Gefjunar.
„List úr uU fyrir heimilið“, í sept-
ember 1982.
Lélegt hráefni
Þannig er nú komið því sem ég
hef að segja við ykkur mínir kæru
starfsbræður á íslandi. Margt af
þeirri ull sem ég sá í Hveragerði
mundi ég skammast mín fyrir að
senda frá mér. Mér hefur verið
bent á að skítug ull sé ágætis
áburður ef hún fær að rotna í eitt
eða tvö ár og kartöflur vaxa vel í
hénni. Mikinn hluta þeirrar ullar
sem ég sá í Hveragerði væri best að
nýta til að auka kartöfluframleiðslu
á íslandi. Satt best að segja er ég
ekki hissa á því ástandi sem ríkir í
íslenskum ullariðnaði né þeirri
staðreynd að íslcnsku ullarverk-
smiðjurnar kaupa erlenda ull. Mig
undrar að fólk skuli nenna að
pakka grútskítugri og þófinni ull í
poka og senda hana frá sér. Það
væri nær að grafa þar sem hún
kemur af skepnunni.
Ég hef heyrt bændur á íslandi
kvarta yfir því verði sem þeir fá
fyrir ullina. Hamingjan sanna! Hér
í Kanada erum við alsæl ef við
fáum 60 kr. (2 kan. $) fyrir kg af
bestu ull okkar. Ég þekki engan
bónda hér sem sendir frá sér kvið-
eða hálsull eða þófna ull og býst
við að fá eyri fyrir. Þið fáið rokverð
fyrir ullina ykkar miðað við bændur
annarra þjóða. En þið standið verr
að vígi að því leyti að lítið af ull
Morug og skítug ull er vont hráefni.
(Ljósm. Jón Trausti Steingrímsson)
kemur af hverri kind. En er þá ekkí
þeim mun meiri ástæða til að líta
vel eftir því litla sem af skepnunni
kemur? Hrædd er ég um að ef
meðferð á íslensku ullinni batnar
ekki almennt og ef niðurgreiðslna
nyti ekki við, mundu bændur á
íslandi ekki geta selt neina ull.
íslensk ull er sérstök
Ykkur undrar það sennilega
hvers vegna kerling í Kanada er að
rífast yfir ullarframleiðslu á fs-
landi. Það er vegna þess að mér
þykir vænt um íslensku sauðkindina
og mér svíður sú niðurlæging sem
íslenska ullin er komin í. Ullin af
íslenska fénu er mjög sérstök og
má kannski segja að hún sé ekki
sérstaklega góð sem verksmiðjuull.
En hún er þeim mun betri til
handspuna og listiðnaðar. En sú
lítislvirðing sem ullinni er sýnd
gerir hana alveg óhæfa til sölu á
þeim markaði sem hún félli best
inn í. Mér finnst stundum að
íslenska ullin sé eins og lax sem
verið er að selja á markaði þar sem
þorskur selst best. Þar er laxinum
lítill gaumur gefinn og hann látinn
liggja á árbakkanum þar til einhver
nennir að senda hann á þorskmark-
aðinn. Sem betur fer eru ekki allir
bændur trassar hvað ullina varðar.
En þegar stór hluti, eða jafnvel
meirihluti bænda, van rækir ullina
þá skaðar það heildina. Sérstak-
lega þegar varan er eins sérstök og
íslenska ullin er og þegar tiltölu-
lega lítið er framleitt af henni (á
heimsmælikvarða).
Við vitum öll að nýsjáiensk ull
er notuð í íslenskum ullarverk-
smiðjum. Hvers vegna? Getur það
verið vegna þess að ullarfram-
leiðendur fara ekki lengur vel með
hráefnið? Nýsjálendingar kunna
að selja vöru sína og þeir vanda sig
við það sem þeir framleiða. Engin
þjóð hefur efni á að vera kærulaus
um framleiðslu sína, samkeppnin í
heiminum er hörð. Við hér í Kan-
ada horfum upp á hillur fullar af
nýsjálensku lambakjöti í búðun-
um. Það eina sem heldur okkur
gangandi er að við framleiðum
betri vöru en Nýsjálendingar. En
ef við slökuðum á og leyfðum
gæðunum að falla mundi lítið fara
fyrir því sem við gætum selt af
lambakjöti. Er ekki möguleiki á
það sama gæti gerst á íslandi?
Ullin er vanrækt og nú er sú
nýsjálenska komin í staðinn. Hvað
verður næst? Kannski kjötið? Þeg-
ar hætt er að vanda sig við einn
þáttinn er hætt við að aðrir fylgi.
Grein þessi er skrifuð fyrir Frey og
birtist hér með góðfúslegu leyfi
ritstjóra búnaðarblaðsins.
Örn Arason:
Opið bréf til þingmanna
Framsóknarflokksins
Eruð þið þátttakendur í þeirri
afturhvarfsstefnu fjármálaráð-
herra og menntamálaráðherra,
sem kemur fram í fjárlagafrum-
varpi fyrir árið 1988 (sbr. þingskjal
1 nr. 563 bls. 245), að hætta
fjárhagslegum stuðningi við tón-
listarskólana?
Ef þessar breytingar koma til
framkvæmda verður að fara 25 ár
aftur í tímann til að finna sambæri-
legt ástand í tónlistarskólamálum
þjóðarinnar eða allt til ársins 1963
þegar fyrstu lögin um fjárhagslegan
stuðning við tónlistarskólana voru
gefin út. Þau lög mörkuðu þáttaskil
í íslenskri tónlistarfræðslu. Þeim
var síðan breytt 1975 á þann veg að
ríkið skuldbatt sig til að greiða
50% af kennslulaunum á móti
sveitarfélögum.
Með þessum lögum gafst mörg-
um sveitarfélögum kostur á að
stofna tónlistaskóla sem ekki höfðu
treyst sér til þess áður. Fyrir til-
stuðlan þessara laga hefur tónlist-
arskólum fjölgað úr 11 árið 1962 í
62 árið 1987.
Það sem mælir á móti þessum
breytingum er:
1. Tónlistarskólar eru fræðslu-
stofnanir. Það er í algjöru ósam-
ræmi við aðra þætti fræðsluskerfis-
ins að sveitarfélög hafi með hönd-
um rekstur þeirra.
2. Fyrirséð er að hin farsælu
tengsl grunnskóla, framhaldsskóla
og tónlistarskóla rofni ef ríkið
hættir fjárhagslegum stuðningi
sínum.
3. Það er ljóst að í kjölfar slíkrar
breytingar leggist starfsemi minni
tónlistarskólanna niður út um hin-
ar dreifðu byggðir landsins. og
draga yrði úr starfsemi stærri skól-
anna. Til að mæta kostnaði við
skólahald yrði óhjákvæmilega að
hækka námsgjöld. Jafnrétti til
náms yrði því stórlega skert.
Þessar breytingar eru lítt yfirveg-
aðar og yrðu afdrifaríkar fyrir tón-
listaruppeldi og tónlistarlíf í land-
inu.
Ný grunnskólalög eiga að taka
gildi árið 1989. Ég legg til að
tíminn þangað til verði notaður til
að kanna með hvaða hætti fjár-
hagslegur grundvöllur tónlistar-
skólanna verði sem best tryggður.
Ég ítreka að tónlistarskólar eru
fræðslustofnanir og eiga meiri
skyldleika með öðrum þáttum
fræðslumála en með vatnsveitum
og landshöfnum.
Ég skora á ykkur þingmenn
Framsóknarflokksins að greiða
ekki atkvæði með þessum breyt-
ingum þegar til afgreiðslu fjárlaga
kemur.
Með kveðju.
Öm Arason formaður Félags tón-
listarskólakennara.