Tíminn - 16.01.1988, Blaðsíða 7

Laugardagur 16. janúar 1988
Tíminn 7
Steingrímur Hermannsson formaður Framsóknarflokksins.
það sem reglulegur hagnaður er af,
því að þær eru skattlausar. Stimpil-
gjöld eru breytileg eftir því hvar
bréfin eru gefin út. Þetta þarf að
samræma. Ég tel að með opinberum
aðgerðum eigi að lækka vexti. Þó
geri ég mér fulla grein fyrir því að
það er mjög erfitt mál. En ég teldi
það mikinn ávinning fyrir ríkis-
stjórnina í svokölluðu matarskatts-
stríði, ef hægt væri að sýna fram á
möguleikann á lækkun vaxta.
Staða atvinnuveganna
Það þarf að huga vandlega að
stöðu atvinnuveganna. Ég fékk ný-
lega í hendur yfirlit yfir stöðu frysti-
húss út á landi. Staða þess var vel
viðunandi fram á mitt síðasta ár. En
eftir það hrynur afkoman niður og
frystihúsið er nú rekið með umtals-
verðu tapi. Fjármagnskostnaður
þess hefur hækkað úr 7,3% af velt-
unni í 11,5%. Þetta er ískyggilegt og
kom mér satt að segja nokkuð á
óvart, því að sjávarútvegurinn hefur
lán í erlendum gjaldeyri, gengi hefur
verið haldið föstu og vextir erlendis
hafa verið lægri.
Minnkandi þjóðartekjur
Nú má segja að við alit þetta væri
ekki erfitt að ráða, ef hér væru
vaxandi þjóðartekjur. Ný þjóðhags-
spá er ekki komin, en VSÍ hefur gert
spá, eflaust af bestu samvisku, þótt
þar megi finna þætti sem menn eru
ekki sammála um. Þjóðhagsstofnun
hefur þó gefið til kynna að þjóðar-
tekjur muni dragast saman. Skýring-
ar á því eru gefnar þær helstar að
verðlækkun verði á útflutningsmörk-
uðum okkar erlendis. Verð hefur
lækkað á t.d. hörpudisk, og verð er
byrjað að lækka á mörkuðum okkar
f Bandaríkjunum. Það er og fyrir-
séður samdráttur í botnfiskafla, sem
getur þýtt um 2-3 milljarða króna
samdrátt.
Abyrgð stjórnualda
Spurningin er þá hvað eigi að
gera? Ég veit að þeir eru til í
þjóðfélaginu, sem segja að ekkert
eigi að gera. Og þeir hugsa þannig
að þá muni mörg fyrirtæki velta,
enda eigi þau ekki annað skilið
vegna rangra fjárfestinga. Ég tek
undir það að illa rekið fyrirtæki eigi
að fara á hausinn. En einungis á
heilbrigðum fjármagnsmarkaði. En
á meðan svo er ekki, bera stjórnvöld
verulega ábyrgð á gjaldþroti fyrir-
tækja.
Samráð án tafar
Það eru áreiðanlega verkföll fram-
undan. Menn munu reyna að verja
sín kjör. Og út af fyrir sig lái ég
engum það. Það verður að setjast
niður og ræða við verkalýðshreyfing-
una og atvinnurekendur. Ég er ekki
að segja að það hafi átt að gerast í
gær eða dag, en ég tel að komið sé
að því að það þurfi að gerast. Nú er
meiri nauðsyn á samráði við verka-
lýðshreyfinguna en nokkru sinni
áður. Af viðtölum mínum við for-
svarsmenn verkalýðshreyfingarinn-
ar má ráða að þeir vilja ræða hlutina.
Á þetta vil ég láta reyna.
Verður að fresta
framkvæmdum
Það verður að draga úr fjárfesting-
um og draga þannig úr þenslu. Ég tel
skynsamlegt að kalla á fulltrúa sveit-
arfélaga, þar sem þensla er mikil, og
ræða við þá í fullri alvöru um hvort
jjkki megi fresta einhverjum fjárfest-
ingum. Þurfum við að fara strax í
^yggingu ráðhúss í Reykjavík? Er
þörf á því að byggja veitingastað
sem snýst, ofan á hitavatnsgeymum
í öskjuhlíð? Af hverju þarf Lands-
virkjun að byggja yfir sig skrifstofu-
húsnæði nú? Ég er viss um að með
skynsamlegum viðræðum er hægt að
fá ýmsum framkvæmdum frestað.
Söluskattinn verður
að endurgreiða
Ég tel að hallalaus fjárlög, og þau
lánsfjárlög sem nú hafa verið
samþykkt, séu mikilvægt skref í
efnahagsmálum. En það kann að
vera betra að hafa einhvern halla á
fjárlögum, en að hafa halla á at-
vinnulífinu öllu. Og ég er þeirrar
skoðunar að eigi að endurgreiða
söluskatt til útflutningsatvinnugrein-
anna. Um þetta urðu deilur á síðasta
ári. Þá var ákveðið að frysta hann til
að draga úr þenslunni. Staða frysti-
iðnaðarins er nú hinsvegar orðin svo
erfið að það er ekkert um annað að
ræða en að endurgreiða söluskattinn
að fullu. Hann gæti þýtt um 1,5-2%
fyrir afkomuna á þessu ári.
Það á að mínu mati að athuga með
breytingu á sköttum yfir í tekju-
bundna skatta. Þetta gæti þýtt eitt-
hvað tekjutap fyrir ríkissjóð, en það
gæti unnist upp þegar fyrirtækin
væru komin á réttan kjöl. Og ég
hygg að vegna horfa í efnahagsmál-
um sé ekki um annað að ræða en að
fara út í enn eina skuldbreytinguna.
Fast gengi ekki truaratriði
Ég vil taka fram að ég er enn
þeirrar skoðunar, sem ég var í
síðustu ríkisstjórn, að fastgengis-
stefnan sé í raun grundvöllur fyrir
áframhaldandi hjöðnun verðbólg-
unnar. Fast gengi má þó ekki vera
trúaratriði. Fast gengi er háð mörgu,
t.d. því hvernig til tekst með samn-
inga. Ég vil sem fastast gengi, en ég
vil hinsvegar ekki að atvinnulífið
stöðvist og tekjur þjóðarbúsins
hrynji. Ég er ekki að boða hér
gengisfellingu. Áður en til hennar
kemur verður að reyna allar aðrar
hugsanlegar leiðir.
Tímabundin verðstöðvun
Nauðsynlegt er að herða verðlags-
eftirlit. Ég hef nefnt dæmið um
samskonar jólaljós, sem kosta tæpar
400 krónur í Amsterdam með virðis-
aukaskatti, en tæpar 900 krónur hér.
Hvernig stendur á þessu? Er ekki
vert að setjast niður og skoða dæmið
allt aftur til framleiðandans? Eru
innkaupin óhagstæð, eru tollarnir
svona háir eða er álagningin svona
há?
Verðlagsstofnun hefur að mörgu
leyti staðið sig vel með þessum
stöðugu verðkönnunum og saman-
burði. En verðskynjun almennings
hverfur þegar verðbólgan eykst, eins
og hún hefur gert að undanförnu.
Ef á að breyta genginu, verður, að
mínu mati, að nota tímabundna
verðstöðvun á opinbera þjónustu.
Mér hrýs hugur við því hversu mikið
opinber þjónusta hefur hækkað að
undanförnu, og er komin í kapp við
verðbólgu.
Hert skattheimta er stórmál sem
ég veit að fjármálaráðherra hefur
mikinn hug á.
Bankastjorar með
nógu há laun
Mér finnst satt að segja ótrúlegt
hversu margir koma til mín og segja;
Við erum tilbúin til að leggja töíu-
vert á okkur til að snúa þróuninni
við, enda gildi þá réttlætið, t.d. að
ekki komi til hækkunar á launum
hinna hæst launuðu.
Ég var að heyra það að bankaráð-
in væru að hækka laun bankastjóra.
Þetta er óþolandi. Ég tel það rétta
ákvörðun hjá viðskiptaráðherra að
stöðva þetta ef mögulegt er.
Róm brennur
Þótt við mörg gerumst nokkuð
óþolinmóð eftir aðgerðum ríkis-
stjórnarinnar, þá má ekki taka orð
mín þannig að ekkert hafi verið að
gert. Eftir myndun ríkisstjórnar
framkvæmdi hún ýmsar ráðstafanir
með bráðabirgðalögum. Ákveðnar
aðgerðir voru gerðar þegar fjárlögin
voru í mótun. Þá var ákveðið að
draga verulega úr hallanum. Fljót-
lega kom í ljós að þetta var ekki nóg
og því var ákveðið að hafa fjárlögin
hallalaus. Og lánsfjárlög hafa verið
samþykkt, sem gera ráð fyrir að
draga úr erlendum lántökum um
fjóra milljarða.
Róm brennur. Ekki veit ég hversu
lengi við þolum það. Og ég er að
verða nokkuð órólegur. Ég viður-
kenni það. Á næstu vikum verður
eitthvað verulega róttækt að gerast.
óþh