Tíminn - 16.01.1988, Side 11

Laugardagur 16. janúar 1988
Tíminn 11

LANDBÚNAÐUR
því skyni tók Framleiðnisjóður
ábyrgð á 800 tonnum af kindakjöti
og 3 milljónum lítra af mjólk, haust-
ið 1986. Gert var ráð fyrir að bændur
skæru niður framleiðslu sem þessu
næmi.
Ekki náðist þetta markmið að
fullu hvað kindakjötið varðar haust-
ið 1986 og þess vegna tók Fram-
leiðnisjóður á sig ábyrgð á nokkur
hundruð tonnum af framleiðslunni á
s.l. hausti og hefur þessu marki verið
nokkurn veginn náð.
Tilboð Frameiðnisjóðs mun
standa áfram, en einkum mun hann
reyna að aðstoða þá sem vilja breyta
um, þ.e.a.s. þá sem vilja taka upp
aðra atvinnustarfsemi til sveita, en
einnig mun hann kaupa upp fullvirð-
isrétt.
Þá var eldri bændum sem vildu
fækka við sig bústofni eða leggja
niður framleiðslu gert sérstakt
tilboð. Það kom e.t.v. fram of seint
en það mun standa áfram“.
Svæðaskipting
í landbúnaði
„Við ákvörðun fullvirðisréttar í
haust var stigið mjög smátt skref í átt
til svæðaskiptingar og við frekara
áframhald á því verður að útfæra þá
skiptingu mjög vel og betur.
Aðdragandinn að henni er í fyrsta
lagi mjög eindregnar samþykktir
Stéttarsambands bænda. í samræmi
við þær var ákvæði þar að lútandi
sett inn í stjórnarsáttmála núverandi
ríkisstjórnar.
Fyrst og fremst eru hafðar í huga
þarfir markaðarins fyrir mjólkur-
framleiðslu og síðan mat á ástandi
beitilanda. Einnig koma inn í þessa
mynd byggðasjónarmið. Það hafa
líka komið fram óskir um að færa
fullvirðisrétt á milli mjólkur- og
kindakjötsframleiðslu og ég tel
nauðsynlegt að hafa þarna einhvern
sveigjanleika á.
Svæðaskiptingin er ákaflega við-
kvæmt mál sem ekki verður gengið
í of skyndilega. Við ákvörðun henn-
ar þarf að taka tillit til aðstöðu hvers
einstaklings og aðstæðna einstakra
jarða. Einnig þarf að gæta að mark-
aðsaðstæðum með það fyrir augum
að framleiðslan nýtist innlenda
markaðnum eins vel og kostur er á“.
Útrýming riðunnar
„Á tveim síðustu árum hefur verið
gert meira átak í útrýmingu riðu-
veikinnar en nokkru sinni fyrr. Riða
hefur verið landlæg í sumum héruð-
um áratugum saman. Á síðustu
árum hefur hennar gætt f vaxandi
mæli og reyndar svo mjög að víða er
óbúandi við þær aðstæður.
Viðurkennt var að nauðsynlegt
væri fyrir íslenska sauðfjárrækt að
útrýma henni og að því hefur mar-
kvisst verið unnið með niðurskurði
á sýktum svæðum. Á næsta hausti er
áætlað að skera niður alls staðar þar
sem vitað er að riða er enn til staðar
og ljúka þar með þessu átaki. Engu
að síður má búast við að hún komi
fram á einstökum bæjum áfram og
þá er um að gera að bregðast skjótt
við.
Alls hefur um 22 þúsund fjár verið
lógað vegna riðunnar og áætlað er
að um 18 þúsund fjár til viðbótar
verði slátrað á næsta hausti".
Sveifiur í loðdýrarækt
„Aukning í loðdýrarækt varð mik-1
il á síðasta ári, fyrst og fremst í
miknkaræktinni, enda afkoma j
minkabænda betri en refabænda. j
Reynslan sýnir að sveiflur eru þar
minni og menn virðast hafa náð betri
tökum á minkaræktinni. Það komu
ýmsir erfiðleikar í ljós í refaræktinni
á síðasta vori sem menn vita ekki að
öllu leyti af hverju stafa en eru að
reyna að átta sig á. Til dæmis eru
refirnir mjög viðkvæmir á gottíma
og má m.a. nefna að jarðskjálftinn á
Suðurlandi olli verulegu tjóni þar
sem hann kom á gottíma og varð til
þess að got eyðilagðist í nokkrum
mæli.
Auk þessa varð mikið verðfall á
refaskinnum veturinnn 1986 en verð
á minkaskinnum hélst hins vegar
gott þannig að afkoma minkabænda
varð viðunandi.
Á síðasta ári var gert skipulagt
átak til að létta undir með refabænd-
um, m.a. með lánveitingum. Því
miður virðist verð á skinnum ekki
ætla að hækka á þessum vetri þó
e.t.v. sé of snemmt að fullyrða um
það þar sem mest öll íslensku refa-
skinnin eru enn óseld.
Augljóst er að fylgjast þarf vel
með þróun þessara mála og gera
nauðsynlegar ráðstafanir til þess að
sveiflur í þessari búgrein sem fyrir
fram var vitað að alltaf yrðu verði
ekki loðdýrabændum of þungar í
skauti. Ég tel að loðdýraræktin eigi
tvímælalaust framtíð fyrir sér. Hér
eru skilyrði góð en taka verður tillit
til þess hve ný þessi búgrein er hér á
landi og auðvitað koma fram byrjun-
arörðugleikar, m.a. af reynsluleysi
sem við þurfum að sigrast á og
munum gera“.
Ör þróun í fiskeldi
„Þróun í fiskeldi hefur orðið mjög
hröð, einkum þó í seiðaeldi. Þar
hefur uppbyggingin orðið með
tvennum hætti, annars vegar hjá
stórum fyrirtækjum og þá oft með
aðstoð erlendra aðila, en hins vegar
út um sveitir hjá einstökum bændum
sem átt hafa kost á jarðhita og kosið
að nýta hann til þessara hluta. í
þeirri mynd hefur fiskeldið haft
veruleg áhrif í ýmsum sveitarfélög-
um og komið í veg fyrir búseturösk-
un. Sjálfsagt er að huga að þessum
möguleika enn frekar í framtíðinni.
Fiskeldið hefur gengið vel síðustu
árin m.a. vegna þess að markaður er
fyrir seiði til útflutnings. Hversu
lengi sá markaður helst eða verður
mikill er óvíst en þó eru vonir til að
flutt verði»út seiði til írlands og
Noregs þrátt fyrir að enn standi á
leyfi yfirvalda, en von er á ákvörðun
þarlendra stjórnvalda á næstunni".
Erfið staða
alifuglabænda
Staða alifuglabænda er mjög erfið
um þessar mundir. Sala á kjúkling-
um tók mikinn afturkipp s.l. sumar
sem mátti rekja til matareitrunartil-
fella af völdum samonellusýkingar.
Þar við bættist að framleiðslan var
mun meiri en innanlandssölunni
nam.
Reynt var að létta á birgðum með
útflutningi en það gekk erfiðlega. Á
síðustu mánuðum hafa alifugla-
bændur því lagt á það áherslu að ná
samstöðu sín á milli um að skipu-
leggja sín mál betur þannig að þeir
verði ekki fyrir óbætnanlegu tjóni
vegna tilkostnaðar við framleiðslu
sem enginn markaður er fyrir.
Ég tel að að alifulglabændur séu
þar að gera réttan hlut og vonast til
að við það styrkist staða þeirra. Það
hefur sýnt sig að samstaða og öflugt
sölukerfi er bændum nauðsynlegt.“
Breytt staða
„Almennt má segja að staðan í
landbúnaði, bæði hérlendis sem er-
lendis hafi gjörbreyst síðustu árin.
Afköstin eru orðin svo gífurleg að
framleiðslan er mun meiri en hinn
vestræni markaður þarfnast. Við
erum hins vegar betur settir en
.flestar ef ekki allar aðrar þjóðir hvað
varðar umhverfismál og mengun
tengd landbúnaði en mjög víða
fylgja þeim miklir erfiðleikar.
Við þurfum ekki nema að líta til
nágrannalanda, þar er ástandið
miklu alvarlegra. T.d. er það svo í
Danmörku að þar eru bændur nú
skyldaðir til að byggja geymslur
undir húsdýraáburð og geyma hann
þar í 9 mánuði til að forðast mengun
af hans völdum. Til þessa fá þeir
lítinn sem engan stuðning og er þessi
framkvæmd mörgum ofviða. M.a. af
þeim ástæðum hætta nú að jafnaði
15 danskir bændur á dag búsicap.
Eins og staðan er í dag getum við
ekki reiknað með útflutningi á ís-
lensku kjöti í miklum mæli. Að vísu
eru uppi hugmyndir hjá Efnahags-
bandalaginu og Bandaríkjunum að
breyta um stefnu og draga úr niður-
greiðslum. En þó slíkt sé haft á orði
þá er reynslan sú að niðurgreiðslurn-
ar halda stöðugt áfam að vaxa og
meðan svo heldur fram, er að sjálf-
sögðu algerlega útilokað að keppa
við þeirra framleiðslu sem er greidd
margfalt meira niður en okkar“.
Landgræðsla og skógrækt
„Hvoru tveggja var mjög á
dagskrá á síðasta ári og við af-
greiðslu fjárlaga nú var miðað við að
hægt verði að auka þá starfsemi. Það
er vaxandi áhugi hjá bændum að
auka gróðurvernd og skógrækt og
nauðsynlegt að veita til þess ein-
hvern stuðning. Umræðan á síðasta
ári um gróðurvernd var að því leyti
neikvæð að þar var að mínu áliti
dæminu stillt upp á þann veg að
búskapur og landvernd væru and-
stæður. Ég veit hins vegar að það er
bændum ríkt í huga að auka og bæta
gróður. Þeir eru ræktunarmenn og
hafa á liðnum áratugum ræktað og
bætt landið og það tekur bóndann
ákaflega sárt að sjá gróðurlendið
blása upp.
Bændur geta tvímælalaust orðið
mikilvirkir land- og skógræktendur
enda byggjast framtíðarhagsmunir
þeirra á því að landið sé vel gróið.“
Ný lagasetning
„Þessa dagana er verið að vinna
að endurskoðun laga um lax- og
silungsveiði. Þá löggjöf þarf eins og
fleiri að endurskoða með tilliti til
breyttra tíma. Mitt álit er að mark-
mið þeirra laga eiga að vera að gera
nýtingu þessara auðlinda sem arð-
vænlegasta, m.a. með eflingu fisk-
ræktar í ám og vötnum og auka
þannig afrakstur jarðanna. Ég von-
ast til að geta lagt það mál fram með
breytingum áður en langt um líður.
Þá eru málefni sláturhúsanna í
meðferð Alþingis. Þróun þeirra
mála í löndunum í kringum okkur
hefur orðið sú að með bættum
samgöngum hafa einingarnar stækk-
að og reynt að koma á aukinni
hagræðinu. Það er að sjálfsögðu
nauðsynlegt að gera það hér líka.
Að ýmsu þarf þó að hyggja m.a.
byggðasjónarmiðum sem eiga fullan
rétt á sér og því hef ég óskað eftir 1
því við Byggðastofnun að hún geri
úttekt á þeim málum áður en nokkuð
verði ákveðið.
Þá skipaði ég nefnd í haust til að !
setja fram hugmyndir um hvernig
það opinbera fjármagn sem varið er
til landbúnaðar nýtist sem best. Ég
vonast til að fá á næstunni fyrstu
hugmyndir nefndarinnar og að þær
geti orðið grundvöllur að umræðu
og nauðsynlegum breytingum.
Um þessi mál urðu átök við af-
greiðslu fjárlaga í vetur eins og
flestum er í fersku minni. Það er afar
mikilvægt að það fjármagn sem varið
er til leiðbeininga, rannsókna og
fræðslu nýtist sem best því nauðsyn-
legt er að þessi atvinnugrein dafni í
skjóli þekkingar þar sem hún er að
sjálfsögðu forsenda velgengni í land-
búnaði eins og öðrum atvinnugrein-
um.“
Bjartara framundan
„Ég held að það sé varla til sá
maður sem ekki viðurkennir að ef
ekki hefði verið tekin upp ný stefna
í landbúnaðarmálum þá væri hér
algert öngþveiti í framleiðslu og
sölumálum þeirrar atvinnugreinar.
Hitt er annað mál að stöðugt verður
að sjálfsögðu að halda áfram að
vinna að markaðsmálum og öðru því
sem styrkir okkar stöðu.
Þeir sem vinna við landbúnað
verða að hafa sambærilega afkomu
miðað við aðrar stéttir þjóðfélagsins.
Ef það næst ekki þá á þessi atvinnu-
vegur ekki bjarta framtíð fyrir sér.
Sá öfgafulli áróður sem ýmsir hafa
rekið gegn landbúnaði og bændum
hefur ekki eins mikinn hljómgrunn
nú og oft áður, og til þess liggja
ýmsar ástæður.
Uppspretta þessa áróðurs er frá
þeim komin sem telja sér persónu-
legan hag í því að halda honum
fram. M.a. hafa sumir haldið því
fram að við ættum að hverfa sem
mest frá íslenskum landbúnðaði og
nota okkur að hægt sé að fá niður-
greiddar búvörur fyrir sama og ekk-
ert verð á erlendum mörkuðum.
Þetta er í algerri andstöðu gegn
ríkjandi stefnu allra landa sem
kenna sig við siðmenningu og vel-
megun þar sem það er talin undir-
staða hverrar þjóðar að vera sjálfri
sér næg um lífsnauðsynjar.
Þessar hugmyndir hér á landi
koma fyrst og fremst frá þeim sem
telja sig geta grætt meira á því að
stunda þennan innflutning í stað
þess að versla með innlenda fram-
leiðslu. Því miður virðist þetta sjón-
armið koma fram gagnvart fleiri
atvinnugreinum og á e.t.v. sinn þátt
í því hve margar þeirra standa
hölium fæti.
Ég er sannfærður um að íslenskar
sveitir eigi marga möguleika og við
höfum gert margt á síðustu árum til
að nýta þá betur. Samgöngur eru
sífellt að batna þannig að fjarlægðir
skipta minna máli en áður. Búkostir
utan þéttbýlis eru margir og ég er
sannfærður um að með samstilltu
átaki er hægt að byggja upp traust
atvinnulíf til sveita.“
-nál.
* ÚTSALA
SEM ER ÖÐRUVÍSI
c'.s-
40 lágspil
12 mannspil
6 jókerar
58 spil samtals
Enginn afsláttur
are9'n er tía
fæst varan ókeypís