Tíminn - 21.07.1988, Blaðsíða 2

2 Tíminn
Fimmtudagur 21. júlí 1988
Fornleifauppgröftur viö Viöeyjarstofu:
Minnismiðar
fyrri alda
grafnir upp
Ein eða tvær vaxtöflur fundust við fornleifauppgröft í
Viðey á mánudag til viðbótar þeim fimm vaxtöflum sem
fundust í leðuröskju þar í fyrrasumar. Að sögn Margrétar
Hallgrímsdóttur fornleifafræðings fer uppgröfturinn fram um
12 metrum norðan við Viðeyjarstofu og er hann í framhaldi
af uppgreftri sem fram fór á síðasta sumri. Töflurnar fundust
á svipuðum slóðum og sömu dýpt og í fyrra, á tveggja metra
dýpi í gólflögum frá því um siðaskipti.
Sagði Margrét að vaxtöflurnar
væru vel varðveittar, scm í raun væri
einstakt þar sem vaxið er viðkvæmt
og varðveitist illa í jarðvcgi. Ekki er
enn Ijóst hvort um eina cða tvær
vaxplötur cr að ræða, cn vax cr á
báðum hliðum og munu scinni tíma
rannsóknir leiða í Ijós hvort urn eina
töflu er að ræða eða tvær. Vaxtöfl-
urnar cru þunnar trcplötur sem
meitlað cr úr og vax sett í sárið. Þær
cru yfirleitt mcð vaxi á annarri hlið,
og eru um það bil 9x5 sm að stærð
og tæplega 0,5 sm að þykkt. Á vaxið
var letrað með svokölluðum stíl eða
griffli og notað áður en pappírinn
kom til sögunnar. Töflurnar voru
bornar við belti og notaðar cins og
rissblokkir nútímans, hægt var að
stroka út það sem hafði verið skrifað
og nota þær því aftur.
Nú cr verið að grafa í lögum frá
miðöldum og eru fornleifafræðingar
komnir í gegnum þau að hluta til.
Þessi uppgröftur er ekki í tengslum
við þær byggingaframkvæmdir sem
unnið er að í Viðey, en á næstunni
hcfjast framkvæmdir við hús staðar-
Vaxplöturnar eru lagðar í pækil á
Þjóðminjasafninu þangað til óhætt
er að handfjatla þær og lesa letrið.
haldarans, sem verður suðvestan viO
Viðeyjarstofu, upp undir hól. „Þar
hafa farið fram athuganir," sagði
Margrét „en ekkert hefur fundist.
Við grófum niður á óhreyft svæði án
þess að finna nokkuð, enda hefur
ekkert verið byggt þar áður."
Margrét sagði að margt benti til
þess að hér væri um að ræða hluta af
byggingum klausturs sem vígt var í
1262, en endanleg niðurstaða fengist
ekki fyrr en að rannsókn lokinni.
Aðrir merkir hlutir scm fundist hafa
á síðustu vikum eru t.d. tréáhöld,
bökunarplötur úr flögubergi, klé-
bergspottar, mikið af vaðmáli og
hlaðinn ofn frá því á 16. til 17. öld.
Margrét bjóst við að uppgreftrinum
lyki í haust, en að honum vinna um
10 manns. -ABÓ
Frá snjóflóðunum á Patreksfirði ■ janúar 1983. Veggir af hluta hússins sviptust undan þakinu, svo að það lagðist
niður.
Bygging varnarmannvirkja gegn snjóflóðum
verður styrkt þar sem þörf krefur:
Snjóflóðahætta metin
Almannavarnir munu í haust
framkvæma hættumat á þeim stöö-
um á landinu, þar sem hætta er á
snjóflóðum. í hættumatinu felst,
að ef Almannavörnum þykir
ástæða til, gctur viðkomandi sveit-
arfélag sótt unr styrk til Ofanflóða-
sjóðs til byggingar varnarmann-
virkja.
í reglugerð um hættumat vegna
snjóflóöa segir að til að ákvörðun
um hættumat geti farið fram þurfi
að framvísa vissum lágmarksgögn-
um, nt.a. kortum, sem gerð hafi
verið eftir landmælingum eða loft-
myndum, upplýsingum um snjó-
flóð á viðkomandi svæði með því
m.a. að kanna ritaðar heimildir,
ljósmynda snjóflóðafarvegi, tala
við heimamenn, skrá staðsetningu
snjóflóða, tímasetja upptök, fall-
braut, skriðlengd o.fl.
Ofanflóðancfnd hefur látið út-
búa reglurnar, sem Almannavarnir
og félagsmálaráðuneytiö hafa
staðfest. Þær eru undirstaða hættu-
matsins, en það er ekki tilbúiö
ennþá. Að sögn Snæbjörns Jönas-
sonar, formanns Ofanflóðanefnd-
ar, verður það tilbúiö í haust.
Sagði Snæbjörn að eftir að lög um
ofanflóð hefðu verið staðfest 1985,
hefði Veöurstofa íslands gert þær
mælingar sem nauðsynlegar væru
samkvæmt regtugerðinni.
Lokaverkefni
verkfræðings
Snjóflóð eru tíð í Neskaupstað
og fyrir fjórtán árum var þar mikið
snjóflóð, sem hafði mannskaða í
för nteð sér. Leitað var álits Ás-
geirs Magnússonar, bæjarstjóra á
nýju reglugerðinni.
„Eftir ntiklu snjóflóðin hér 1974
var farið í þetta mál og gerð skýrsla
á vegum Norsk Geotcknisk Instit-
ut. sem fjallaði um þetta, hvar
hættan væri helst og hvað væri til
varnar. Hjá okkur var hér ungur
vcrkfræðingur, sem vann það sem
lokaverkefni sitt frá Háskólanum i
Stokkhólmi að rannsaka og gera
tiilögur um snjóflóðavarnir í Nes-
kaupstað.”
í sambandi við þá þætti sem þarf
að framkvæma samkvæmt nýju
reglugerðinni og formaður Ofan-
flóðanefndar sagði að Veðurstofan
hefði fengist við undanfarin þrjú
ár, sagði Ásgeir: „Það er löngu
búið að gera allt þetta hér. Þessir
þættir liggja fyrir. Við, sern búum
við þessa stöðugu hættu, höfum
einn starfsmann á vegum bæjarins,
sem er snjóflóða- og veðurathug-
unarmaður. Hann gengur hér um
fjallið og mælir snjódýpt og þess
háttar, þegar hætta steðjar að.“
SH
Umboðsmaður Alþingis tekur til starfa:
A þriðja tug
mála komin
inn á borð
Um tuttugu mál og fjölmargar
fyrirspurnir hafa þegar borist inn á
borð umboðsmanns Alþingis, Gauks
Jörundssonar pröfcssors, en uin-
boðsmaður Alþingis er þessa dagana
að taka formlega til starfa. Til þessa
embættis var stofnað með lögum á
síðasta ári og hefur Gaukur unnið að
undirbúningi starfsemi umboðs-
mannsins síðan þá.
Gaukur sagði að ekki væri hægt að
draga neinar ályktanir af því hvaða
mál komi þarna helst inn á borð, en
sagði að af því sem þegar hefði
borist, þá benti margt til þess að
forræði barna og meðferð og úr-
lausnir slíkra mála, skattamál og
ýmist atriði varðandi atvinnulöggjöf,
bæði leyfisveitingar og leyfissvipt-
ingar auk annarra mála yrðu meðal
úrlausnarefna.
Hlutverk umboðsmannsins er að
hafa eftirlit með stjórnsýslu ríkis og
sveitarfélaga og tryggja rétt einstak-
linga gagnvart stjórnvöldum. I lög-
um er gert ráð fyrir því að umboðs-
maður ræki hlutverk sitt, fyrst og
fremst með þrenns konar hætti. í
fyrsta lagi með athugun máls vegna
kvörtunar frá þeim sem hlut eiga að
máli. { þessu felst að hver sá sem
telur sig hafa verið beittan rangs-
leitni af hálfu einhvers aðila, sem
hefur á hendi stjórnsýslu, getur
kvartað af því tilefni til umboðs-
manns. Kvartanirnar þurfa að berast
umboðsmanni skriflega á þar til
gerðum eyðublöðum, sem skrifstofa
hans lætur í té. í öðru lagi er
umboðsmanni heimilt að taka mál til
meðferðar að eigin frumkvæði og í
þriðja lagi getur umboðsmaður fjall-
að um það sem kallað er „meinbug-
ur“ á gildandi löeum, á almennum
stjórnvaldsfyrirmælum eða á starfs-
háttum í stjórnsýslu.
Spurður hver áætlaður úrlausnar-
tími á málum sem bærust umboðs-
manni yrði, sagði Gaukurað um það
væri erfitt að segja, þar sem um nýja
tegund málsmeðferðar væri að ræða,
en vonaðist til að ekki liði meira en
hálft ár frá því að kæra kæmi fram,
þar til niðurstaða fengist. Hann
sagði að umboðsmaður ætti ekki
einn hlut að máli, heldur einnig þeir
sem kvörtunin beinist að og þeir sem
kvarta. „Þannig að í upphafi mætti
búast við að einhvern tíma tæki að
fá skýringar, gögn og greinargerðir
frá þeim sem hlut eiga að máli.“
Hann sagðist vonast til þess að það
gengi frekar hratt fyrir sig án þess þó
að það yrði á kostnað vandvirkninn-
ar.
Samkvæmt lögum er umboðsmað-
ur kosinn til fjögurra ára í senn og
er hann háður því að hann njóti
trúnaðar Alþingis, þar sem hann er
kosinn af því, en tveir þriðju hlutar
þingmanna geta samþykkt að víkja
honum úr embætti. Að öðru leyti er
umboðsmaður óháður Alþingi og
öðrum athöfnum ríkisvaldsins. Eig-
inlegt vald umboðsmanns er ekki
annað en það, að hann getur krafið
stjórnvöld um upplýsingar og
skýringar á ákvörðunum þeirra og
framkomu. Enginn aðili er hins
vegar bundinn af áliti og niðurstöð-
um umboðsmanns. Starf umboðs-
manns felst í aðalatriðum í því að
kanna eftir á, hvort stjórnvöld hafi
farið að lögum og á hann að láta uppi
álit á því að könnun lokinni. Beinn
árangur af starfi umboðsmanns fer
eftir því hvort stjórnvöld taki til
greina, það sem fram kemur í áliti
hans. -ABÓ