Tíminn - 21.07.1988, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 21. júlí 1988
Tíminn 5
Nefndarálit um verðtryggingar á fjárskuldbindingum:
Koma verði á samræmi
hér heima og erlendis
Álit nefndar um verðtryggingu
fjárskuldbindinga hefur nú litið
dagsins Ijós eftir tveggja mánaða
vinnu, en nefndin var skipuð eftir
20. maí-samkomulagið í ríkisstjórn.
Einn maður skilar séráliti þar sem
hann mótmælir því að allt peninga-
kerfi þjóðarinnar verði áfram háð
lánskjaravísitölunni einni þar sem
hún er auk þess villandi og nærist að
hluta til á sjálfri sér. Er sérstaklega
fjallað um sérálitið hér á síðunni.
Meirihluti nefndarinnar komst að
þeirri megin niðurstööu að markmið
breytinga á fyrirkomulagi verðtrygg-
ingar sé að koma á betra sainræmi
milli lánskjara hér á landi og í um-
heiminum. Telur ncfndin að full
ástæða sé til þess að fá lífeyrissjóð-
ina til að taka upp greiðslujöfnun á
afborgunum lána er geri þau sam-
bærileg lánum frá Húsnæðisstjórn
núna. Þá telur ncfndin að lagalega
séð geti Seðlabankinn tekið ákvörð-
un uin breytingar á lánskjaravísitöl-
unni sem rúmast innan rannna lag-
anna.
Samkvæmt heimildum Tímans var
um það rætt á þingflokksfundi Fram-
sóknarflokksins í byrjun vikunnar
að ekki væri stætt á að bíða lengur en
fjórar til fimm vikur eftir því að
ríkisstjórnin komi 'sér saman um
efnahagsaðgerðir, þar sem fyrst og
fremst verði svaraö spurningum um
framtíð lánskjaravísitölunnar.
Nánari gengistenging
Þær breytingar sem til greina geta
komið að mati viðskiptaráðherra
eru til dæmis þær að koma á nánari
tengingu milli gengisþróunar og
lánskjaravísitölu. Ekki vildi hann
nefna nein hlutföll í því sambandi.
Nú er lánskjaravísitalan gerð úr
byggingarvísitölu að einum þriðja
og framfærsluvísitölu að tveimur
þriðju. Með því að minnka áhrif
framfærslukostnaðar og auka áhrif
gengisþróunar, gæti grundvöllur
hennar því litið þannig út að láns-
kjaravísitala yrði mynduð af skráðri
gengisvísitölu að einum þriðja. svo
dæmi sé tekið. Forsenda slíkra
breytinga er að verðbólguhraðinn
verði kominn niður á það stig sem
viðráðanlegt getur talist áður en til
breytinga á grundvellinum getur
komið.
Greiðslujöfnun
á lífeyrissjóðslán
Lögin um greiðslujöfnun, frá
1985, eru öryggisventill fyrir launa-
fólk sem tryggir þeim að afborganir
fara aldrei fram úr launavísitölu, en
hún er um limm prósentum undir al-
mennum launahækkunum. Pessi ör-
yggisventill heldur afborgunum
niðri, en stöðug viðbót við höfuðstól
Iánsins gerir það að verkum að af-
borgunartíminn getur lengst, ef
launavísitalan er að jafnaði lægra
hlutfall af lánskjaravísitölu en fram-
færsluvísitala.
Jafnframt er sagt í áliti nefndar-
innar að endurskoða vcrði launavísi-
töluna þar sem nokkrir annmarkar
séu á útreikningi hennar.
Semja verði um vexti
og breytilegir vextir
lagðir niður
Eitt af því sem nefndin gerir að til-
lögum stnum er að einhliða réttur
kröfunafa í lánaviðskiptum verði
skertur. Telur hún að það eigi að
vera föst regla að samið verði um
vexti af verðtryggðum lánum. Nú-
verandi fyrirkomulagi verði breytt
þannig að vextir fjárskuldbindinga
verði ekki breytilegir, heldur taki
eingöngu breytingum með reglu-
bundnum hætti. Er hcr komin að-
ferð sem notuð er í Bandaríkjunum
og fleiri löndunt. Þar breytast vextir
aðeins einu sinni á ári og eru þá aug-
lýstir vel. Þessum tillögum nefnd-
arinnar fylgir sú hugmynd að skuld-
ari eigi rétt til þess að segja samn-
ingnum upp, verði breytingar á vax-
takjörum.
ísland opnast
Megin niðurstöður nefndarinnar
byggja hins vegar á því að ntiklar
hræringar eigi eftir að verða á ís-
lenskum fjármagnsmarkaði þegarað
því kemur að hann verði opnaöur
gagnvart erlendum aðilum. Þá sé
nauðsynlegt að ekki myndist veru-
legt misgengi milli lánskjara hér á
landi og erlendis, enda fái lánskjara-
vísitalan ekki lengi staðist í slíku
umhverfi.
Við ríkjandi aðstæður telur
nefndin hins vegar ekki rétt að
lcggja til brcytingar á grundvelli,
samsetningu eða útreikningi láns-
kjaravísitölu. Þótt nefndin viður-
kenni að verulegar skammtím-
asveiflur eigi sér stað, sé ekki annað
að sjá en við samanburö við aðra
verðlagsmælikvarða komi ekki fram
verulegt misgengi þegar til lengri
tíma er litiö.
Laun 10%undir
lánskjaravísitölu
Þá er áætlað áð laun og verðlag
þróist með þeim hætti að Iánskjara-
vísitalan hækki um 10% umfram
laun á því tímabili sem bráðabirgða-
Magnús Jónsson, veöurfræöingur:
Grunnur vísitalna
er ávallt rangur
Magnús Jónsson, veðurfræöing-
ur, skilaði séráliti í ncfndinni um
verðtryggingu tjárskuldbindinga.
Hann er injög ákveöið á nióti því
sjónarniiði meirihlutans að ckki sé
ástæða til að breyta grundvelli eða
samsetningu lánskjarnvísitölu.
Magnús telur þvert á móti að mikil
nauðsyn sé á því að brcyta grund-
velli hennar og samsctningu.
Ástæður þær sem hann rckur því
til stuönings koma skýrt fram í
sérálitinu og hirtuin við það hér
orðrétt:
I. Þar sem lánskjaravísitala á að
vera verömælir er það grund-
vallaratriði að mælirinn sé
óháður því scm mæla á. Slíku er
ekki til að dreifa og ætti hin
óbeina tenging fjármagnskostn-
aðar við verðlag að vera hverj-
um manni augljós. Verra er þó
að verð á þjónustu ýmissa fyrir-
tækja sem áhrif hefur á lánskjar-
avísitölu er með sjálfvirkum
hætti ákvarðað af vísitölum.
Dæmi um þetta er verð á heitu
vatni í Reykjavík, sem hækkar
sjálfkrafa í takt við byggingar-
vísitölu óháð því hver talin er
þörf fyrirtækisins, hverju sinni.
Sýnu verst er þó sú staðreynd
að í nýjum framfærslugrunni
sem tök gildi 1. júlí s.l. cr
fjármagnskostnaður þ.e. vextir
og verðbætur af lánum til íbúð-
arhúsnæðis orðinn hluti af fram-
færsluvísitölunni. Þannigyeldur
breyting á fjármagnskostnaði
breytingu á lánskjaravísitölu.
sem aftur breytir fjármagns-
kostnaði. Það er því farið að
styttast í aö gera lánskjaravísi-
töluna einungis háða lánskjara-
vísitölunni.
2. Það er álit þess sem hér ritar að
grunnur vfsitalna byggingar- og
framfærslukostnaðar sé ávallt
rangur vegna þess aö hann er
orðinn úreltur um leiö og hann
er tckinn upp. Breytingar á
gæöum vöru og þjónustu sem
leiðir til breytts verðs er af sama
toga. T.d. hefði orðið að taka
upp nýjan vísitölugrunn þegar
greiðslukort ruddu sér til rúms
hér, því talið er að þau hafi
hækkað vöruverð unt 2-3%. Sú
reikningslist að notastærðirsem
hver um sig er breytileg um tugi
eða jafnvel hundruð prósenta
frá meðaltali og reikna út frá
því stærð með nákvæmni upp á
hundruðustu hluta úr prósenti,
þykir undirrituðum lítt sannfær-
andi. Að láta peningakerfí heill-
ar þjóðar vera háð slfkri stærð
hlýtur að teljast skop í hæsta
gæðaflokki.
3. Óþolandi er lyrir stjórnvöld,
sparifjáreigendur og skuldara
að skattheimta og niðurgreiðsl-
ur séu inni í visitölum. Skapar
það verulega erftðleika í efna-
hagsstjórn og óvissu í fjár-
magnsviðskiptum.
Hér hefur aðeins veriö drepið á
nokkur atriöi sem undirritaður tel-
ur styðja að ekki sé hægt að búa viö
óbrcytt ástand verötryggingar-
mála. Jafnframt vcrður að teljast
að aðstæður í þjóðfélaginu séu
þannig að afnám visitölubindingar
sé ekki fært að sinni.
Hins vegar er breytt viðmiðun
t.d. gengisviðmiðun, auk tiliits til
viðskiptakjara þjóðarinnar fylli-
lega tímabær aö gefnum forsend-
um um meira jafnvægi í verðlags-
og pcningamálum hér á landi, og
með tilliti til þeirra breytinga sem
fyrirsjáanlegar eru á peningamark-
aði í nágrannalöndum okkar.
Hér sést hverning vísitala launa á eftir aö dragast aftur úr vísitölu lána fram tii
apríl á næsta ári. IJm er að ræöa 10% frávik.
lögin ná yfir, eða til apríl á næsta ári.
Björn Björnsson, tormaður nefn-
darinnar sagöi á blaöamannafundi
um málið að þessi þróun hafi veriö
innbyggð í kjarasamninga þá sem
gerðir hafa verið í ár. Viðskiptaráð-
herra tók undir þetta og sagði að
þelta fyrirsjáanlega misgengi muni
ekki hafa áhrif á rauð strik í launa-
samningum.
Skilyrði breytinga
Kemst nefndin að þeirri niður-
stöðu að rík ástæða sé til að fara var-
lega í allar breytingar á vísitölunni
vegna þess að bróðurpartur allra
lána sé verðtryggður. Um 84% lána
voru um síðustu áramót meö verð-
eða gengistryggingu og þá voru um
55% innlána í bankakerfinu
verðtryggð.
Megin niðurstaöa nefndarinnar
veröur því sú að breytingar á fyrir-
komulagi verðtryggingar séu því
aðeins tímabærar að þær séu hluti af
víðtækum, alhliða efnahagsaðgerð-
um, sem stuöli að jafnvægi í þjóðar-
búskapnum, inn á viö og út á við. Til
þess aö hægt vcrði að koma á betra
samræmi milli lánskjara hér á landi
og í umheiminum, þarf að takast að
ná vcrðbólgunni hér á landi niður á
sambærilcgt stig við það sem algeng-
ast er í viðskiptalöndum íslendinga.
KB
Jón Sigurðsson á blaðamannafundinum í gær.
j m
Tímamynd Cunnar
Jón Sigurðsson, viðskiptaráðherra:
Samstaða náist um
„Mín þolinmæði er hvergi nærri
á þrotum," sagöi Jón Sigurðsson.
viðskiptaráðherra, er hann var að
lýsa því hvernig standa bcri að því
að endurskoða verötryggingu fjár-
skuldbindinga af hálfu ríkisstjórn-
arinnar. Var hann óhræddur við að
taka sér góðan tíma og gaumgæfa
vel með hvaða hætti hægt verður
að tryggja jafnvægi í þjóðarabú-
skapnum þrátt fyrir að hreyft verði
við grundvelli lánskjaravísitölunn-
ar. Bendir ráðhcrrann á að skýrsla
nefndarinnar sé ekkert endanlegt
hjálpræði fyrir efnahagslíf þjóðar-
innar, en hún sé gagnlegur grund-
völlur fyrir pólitískrar ákvarðanir í
víðtækum efnahagsaðgerðunt.
Scgir hann að álit nefndarinnar um
verðtryggingu fjárskuldbindinga
kalli á sterk og ákveðin viðbrögð
ríkisstjórnarinnar og góða sam-
stöðu.
Um raunvextina segir hann að
þeir ráðist ekki, til langs tíma litið,
af formi þessa lánagrundvallar scm
nefndurer lánskjaravísitala. Raun-
vextir ráðist af eftirspurn eftir
lánum. Vandinn í efnahagsmálum
sé sá að koma vcrður böndum á
ríkisfjármálin sjálf. Til að það
megi takast verði að nást samstaða
um víðtækar elnahagsaðgerðirsem
fyrst. “ ^ KB