Tíminn - 07.09.1989, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Fimmtudagur 7. september 1989
Titnirm
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
_____Framsóknarfólögin í Reykjavik
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
Aðstoðarritstjóri: OddurÓlafsson
Fréttastjórar: BirgirGuðmundsson
EggertSkúlason
Auglýsingastjóri: Steingrímur G íslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Simi: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:1
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. ágúst hækkar:
Mánaðaráskrift í kr. 1000,-, verð í lausasölu í 90,- kr. og 110,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Jákvæð málsmeðferð
Lausn á vanda Patreksfjarðar vegna stöðvunar
á rekstri aðalatvinnutækja staðarins er í sjónmáli.
Ríkisstjórnin hefur samþykkt að tillögu Halldórs
Ásgrímssonar sjávarútvegsráðherra að beita sér
fyrir því að Hlutafjársjóði verði veitt fé til þess að
standa að stofnun fyrirtækis með heimamönnum á
Patreksfirði til skipakaupa.
Ríkisstjórnin hefur slíkt fé að sjálfsögðu ekki
handbært, heldur er hún háð því að Alþingi
samþykki fjárveitingu í þessu skyni. í tillögu
sjávarútvegsráðherra er gert ráð fyrir því að
Álþingi leggi Hlutafjársjóði til 200 milljónir króna
á tveimur árum til þess að gera sjóðnum kleift að
sinna Patreksfjarðarverkefninu og e.t.v. fleiri
verkefnum af svipuðu tagi.
Það leiðir af reglum Hlutafjársjóðs og er í
samræmi við eðli máls að sjóðurinn getur ekki lagt
fram allt það fé sem þarf til stofnunar nýs
útgerðarfyrirtækis eða til skipakaupa, Að sjálf-
sögðu verður þessi lausn að vera samstarfsverkefni
Hlutafjársjóðs og heimamanna. Ríkisstjórnin mun
gera sitt til þess að tryggja meirihluta á Alþingi
fyrir framlögum hins opinbera til Hlutafjársjóðs
samkvæmt tillögu sjávarútvegsráðherra, en frum-
kvæði og aðild heimamanna um framkvæmd þess-
arar lausnar er undirstöðuatriði.
Ganga verður út frá því sem vísu, að Alþingi
samþykki fjárveitingarhugmyndir sjávarútvegsráð-
herra vegna endurreisnar Patreksfjarðar. Ekki er
við öðru að búast en að Patreksfirðingar standi sem
einn maður að því að þessi jákvæða lausn á vanda
þeirra í skipakaupamálum nái fram að ganga.
Sú lausn sem hér um ræðir varðar skipakaup
Patreksfirðinga, en ekki endurreisn hraðfrystihús-
rekstrarins á staðnum, þótt þar sé einnig um
afarbrýnt mál að ræða. Ekki sýnist ástæða til að
leita til fjárveitingavaldsins um fjárhagsaðstoð í
því sambandi. Hins vegar má fullyrða að til lausnar
hraðfrystihúsvandanum væri jákvætt framtak al-
þingismanna úr Vestfjarðakjördæmi og sveitar-
stjórnarmanna á Patreksfirði mikils virði. Pessir
aðilar hafa rétt og skyldu og vafalaust fullan vilja
til þess að beita áhrifum sínum í málinu.
Ekki er síður ástæða til að beina tilmælum til
stjórnar Fiskveiðasjóðs sérstaklega að ganga já-
kvætt til verks vegna erfiðleika hraðfrystihússins.
Fiskveiðasjóður er aðalveðhafi í fyrirtækinu og
hefur líf þess í hendi sér. Hér er um velbúið
hraðfrystihús að ræða á útgerðarstað sem liggur vel
við fiskimiðunum. Pótt e.t.v. megi finna fleiri en
eina ástæðu til rekstrarstöðvunar Hraðfrystihúss
Patreksfjarðar, þá má ljóst vera að hin almenna
rekstrarstaða fiskvinnslunnar Síðustu tvö ár er
aðalástæðan. Viljaleysi Sjálfstæðisflokksins undir
forystu Þorsteins Pálssonar og annarra markaðs-
hyggjupostula 1987-1988, meðan þessir menn réðu
miklu í ríkisstjórn, kom í veg fyrir að öllum
sjávarútvegsfyrirtækjum væri sómasamlega bjargað
meðan tími var til. Sú saga er geymd en ekki gleymd.
■■■ GARRI llllllllllllllllllllllllllilllllllllllilllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllM
Hvað dylst undir jöklinum?
Einar Már Jónsson, háskóla-
kennari í París, ritar hugleiðingu í
Þjóðviljann í gær, þar sem hann
veltir vöngum um lærdóma þá sem
draga beri af frönsku stjórnarbylt-
ingunni á tvö hundruð ára afmæli
hennar og ber þá lærdóma saman
við þær vonir sem svo margir gerðu
sér um bolshevikabyltinguna í
Rússlandi. Einar segir:
„Eftir rússnesku byltinguna 1917
var það lenska meðal þeirra, sem
Iitu svo á að hún hefði verið sams
konar skref fram á við í sögunni og
franska byltingin á sínum tíma og
reyndar verið framhald af henni,
að boða þá kenningu að hugsjón-
irnar frá 1789 um lýðræði, jafnrétti
og önnur mannréttindi hefðu ein-
ungis verið „borgaralegt fyrir-
bæri“. Giltu þær ekki nema á
valdatíma borgarastéttarinnar og
síðan myndu aðrar hugsjónir leysa
þær af hólmi. Var þá bent á ýmsa
þætti stjómarfarsins austantjaids
sem dæmi um það sem koma
skyldi. Frá því er skemmst að segja
að þau umskipti sem verða í Austur
Evrópu afsanna þessa kenningu
eins rækilega og auðið er: enginn
getur haldið því fram lengur að
hugsjónir frönsku byltingarinnar
hafi verið eitthvert stéttarfyrirbæri
- eða „formlegt lýðræði“, eins og
einu sinni var sagt til að kasta rýrð
á þær - og ekkert hefur komið
fram sem dragi úr gildi þeirra. Á
þessu tveggja alda afmæli hefur
það hins vegar komið skýrt i Ijós
að mannréttindahugsjón byltingar-
innar hefur almennt gildi og þar
sem hún hefúr ekki verið fram-
kvæmd er fyrsta lausnin á vandan-
um að leita til hennar“.
Vandinn „frystur“
Einar Már ræðir í grein sinni
nánast ótrúleg umskipti í ríkjum
Austur - Evrópu þessi misserin, og
álítur hugsanlegt að þau verði talin
halda til jafns við frönsku bylting-
una í sagnritun komandi alda.
Hvort sem þetta reynist rétt eða
ekki er tímabær sú ábending hans
að fráleitt sé að ætla að leiðin til
lýðræðis og mannréttinda verði
einhverjum rósum stráð. Dæmi
um það eru árekstrar gyðingasam-
taka og kaþólskra ■ Póllandi og
vísbendingar um að leiðir Sam-
stöðu og kaþólsku kirkjunnar þurfi
engan veginn að liggja saman þegar
frá líður. í Austur - Evrópu ríkjun-
um spretta nú upp ótal vandamál
og Einar Már tekur skáldlega lík-
ingu:
„Þegar menn horfa á slétta og
hvelfda jökulbungu dettur þeim
gjama í hug að undir henni sé
kannske tígulegt fjall eða þá jöfn
háslétta. En slíkar hugmyndir eru
oft alrangar: undir jöklinum getur
verið fjölskrúðugt landslag með
alls kyns fjöllum, dölum og
sléttum, sem öllum er hulið meðan
íshellan þekur það. Á sama hátt
hafa margir haldið að ekki þurfi
annað en koma á lýðræði, prent-
frelsi og öðrum slíkum mannrétt-
indum í löndum Austur - Evrópu,
létta þar af „ísöldinni“ - til að þar
komist á svipað þjóðskipulag og er
við lýði um norðanverða Evrópu.
En glöggskyggnir fréttaskýrendur
hafa bent á að stjórnarfarið austan-
tjalds hafi til þessa breitt yfir eða
jafnvel „fryst“ fjölmörg vandamál,
sem Vesturlandabúar hafa litlar
spurnir af - enda ekki á dagskrá í
löndum þeirra - en mundu blossa
upp um leið og linað væri á tökun-
um“.
Einar áréttar þessi orð með því
að taka dæmi um árekstra, sem
enn er lítt sem ekkert fjallað um
vor á meðal, en enginn veit til
hvaða óskapa kunna að leiða.
„Það er t. d. ógemingur að
draga nokkur ótvíræð landamæri
milli Rúmena og Ungverja: byggð-
ir Rúmena mynda n.k. hring ■
Karpatafjöllum, en Transsylvania,
sem er í miðjunni, er að mildu leyti
byggð Ungverjum, sem em mjög
stór „þjóðernisminnihluti“ í Rúm-
eníu, eins og hún er nú. Meðan
bæði ríkin vora undir járnaga í
Varsjárbandalaginu var öllum deU-
um haldið niðri. Nú ganga hins
vegar klögumálin á víxl, og hvernig
halda menn að Ungverjum í Rúm-
eníu muni líða undir stjóra Ceaus-
escus, hins guðumlíka snUlings
Karpatafjalla, sem komið hefur
landi sínu í kaldakol, ef sú þróun
sem nú er hafin í Ungverjalandi
heldur áfram, og hvernig væru
Ungverjar báðum megin landa-
mæranna líklegir tU að bregðast
við?“...
Fleiri bUkur getur Einar um,
sem fuU ástæða er til að líta á sem
mögulega forboða um ofviðri í
aðsigi í Austur - Evrópu. En hér
er látið staðar numið að fjaUa um
hugleiðingu hans, þar sem margt
þarft er mælt, og ástæða til að gefa
gaum. Garri
1111111111 VÍTT OG BREITT lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllHlllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllM^
Skattglaður forréttindaaðall
Nokkrar persónur sem eiga það
sameiginlegt að tilheyra háaðli líf-
eyrisréttinda, það er að þiggja laun
hjá því opinbera eða bönkum,
hafa lagt til að vaxtatekjur lífeyris-
sjóða verði skattlagðar. Þeir sem
fundið hafa þetta þjóðráð er ríkis-
skipuð nefnd sem gegnir því lipra
heiti, fjármagnsskattanefnd.
Þeir einstaklingar sem skipa
nefndina njóta allir annarra og
betri lífeyriskjara hjá ríki eða
bönkum, nema hvorutveggja sé,
en þeir launþegar sem berjast um
á hinum frjálsa og sæla vinnumark-
aði, sem nú á að fara að leggja
ríkinu til skatttekjur upp á nokkra
milljarða árlega, þótt lögbundinn
sparnaður í almennum lífeyrissjóð-
um dugi hvergi nærri til að greiða
þann lffeyri sem verið er að Ijúga
að fólki að það fái í ellinni. Að
minnsta kosti er það að heyra á
forystumönnum sjóðanna að þeir
muni ekki hafa bolmagn til að
standa undir sómasamlegum lífeyr-
isgreiðslum í framtíðinni, og það
óhugnanlega náinni.
Rassvasagreiðslur
í fréttum af tillögum fjármagns-
skattanefndar er ekki getið um að
ríki og bankar eigi að vera undan-
þegnir skattgreiðslum af vaxtatekj-
um lífeyrissjóða.
Ef meiningin er að t.d. ríki og
sveitarfélög greiði samsvarandi
skatta af vaxtatekjum sinna lífeyr-
issjóða og einstaklingar er farið að
færa til peninga úr einum rassvas-
anum í hinn og fer þá að verða
vafasamt hvað eru gjöld og hvað
tekjur, en það kemur kannski út á
eitt í augum forréttindaaðals lífeyr-
iskerfanna, sem fer einhliða með
alla löggjöf varðandi lífeyrissjóði
og kemur aldrei við það hrikalega
misrétti sem þegnamir eru beittir
hvað varðar lífevri.
Skyldi fjármagnsskattanefnd
hafa gert sér grein fyrir hvemig ríki
og bankar ávaxta sín framlög til
forréttindastéttanna sem hjá þeim
vinna?
Almennu lífeyrissjóðimir safna
í sjóði og reyna að ávaxta þá eftir
bestu getu og þar verða vaxtatekjur
ekki undan dregnar. En ríki, sveit-
arfélög og bankar hafa nokkum
annan hátt þar á og geyma hvergi
nærri eins digra sjóði á vöxtum eins
og veslingar þeir á frjálsa vinnu-
markaðinum verða að gera.
Skyldi forréttindafólkið í fjár-
magnsskattanefnd hafa fundið ein-
' hverjar leiðir til að allt opiobera
báknið greiði sjálfu sér samsvar-
andi upphæðir í vaxtaskatta og
almennir lífeyrissjóðir eiga að gera
• samkvæmt tillögunum? Eða á að
undanskilja banka, ríki og sveitar-
félög frá rassvasaflutningum vaxta-
skatta og leggja í stórfelldari rán á
lífeyrisspamaði almennra laun-
þega en hingað til hafa þekkst?
Ellipuð
Lífeyrisaðallinn í fjármagns-
skattanefnd hefur ekki fremur en
aðrir sem njóta forréttinda gert
tilraun til að kynna sér þann vanda
sem almennir lífeyrissjóðir standa
frammi fyrir. Miklar hrakspár.em
uppi um að þeirgeti ekki staðið við
skuldbindingar sínar. Til þess em
framlög launþega og atvinnurek-
enda of lág og um aðrar viðbótar-
tekjur er ekki að ræða en vaxta-
tekjur, sem hvergi duga til að mæta
síaukinni fjárþörf sjóðanna.
Allt það fólk sem tekur laun
annars staðar en hjá opinbemm
aðilum, þar með töldum bönkum,
sem að langmestu leyti em eign
ríkisins, erbeðið í guðanna bænum
að vinna að minnsta kosti til
sjötugs, og taka engan lífeyri fyrr
en á áttræðisaldri og helst aldrei.
Þeir sem vilja hætta púlinu á
vinnumarkaði, t.d. 67 ára, verða
að sætta sig við vemlega skertan
lífeyri og lífvænlegur verður hann
ekki fyrr en komið er á áttræðisald-
urinn.
Hvemig væri nú, að þeir sem
þjóðin kýs til að setja henni lög,
embættismenn og bankamenn fari
að kynna sér hvemig þessum mál-
um er háttað?
Það er ekki nóg, og reyndar
vanvirða að, að sérstaklega þing-
mennirnir skuli hvorki sjá, heyra
eða skilja, hvílíkt misrétti á sér
stað hvað lífeyrisréttindi varðar.
Ef forréttindaaðallinn sem þigg-
ur sinn lífeyri að miklu leyti frá
skattborgumnum, hefði hugmynd
um hvað aðrir þegnar þjóðfélagsins
verða að láta sér nægja hvað varðar
lífeyrisgreiðslur mundu tillögur
eins og þær sem fjármagnsskatta-
nefnd leggur fram aldrei sjá dagsins
ljós og ríkisstjóm mundi ekki eyða
dýrmætum tíma sínum í að ræða
þær. OÓ