Tíminn - 02.11.1989, Blaðsíða 11

10 Tíminn
Fimmtudagur 2. nóvember 1989
Fimmtudagur 2. nóvember 1989
—
—
Tíminn 11
—

”1

tak gegn sívaxandi ofbeldi
Eftir Sigrúnu S. Hafstein
„Unglingar gegn ofbeldi" er yfirskrift
kynningar- og fræðsluátaks sem hefst
næstkomandi mánudag í skólum og fé-
lagsmiðstöðvum á höfuðborgarsvæðinu
og mun standa til 16. nóvemver. Efnt er
til átaksins vegna vaxandi ofbeldis meðal
unglinga og er markmiðið fyrst og fremst
það að efla umræðu um þessi mál. Að
átakinu standa Tómstundaráð Kópa-
vogs, Æskulýðsráð Hafnarfjarðar,
Rauði Kross íslands, íþrótta- og tóm-
stundaráð Reykjavíkur og Útideild ung-
linga í Reykjavík.
Ofbeldið meira og harðara
Aðdraganda þessa átaks má rekja til
þess að starfsfólk í félags- og æskulýðs-
starfi varð vart við sívaxandi ofbeldi
meðal unglinga í fyrravetur. Útideildin í
Reykjavík boðaði til fundar um málið og
bar mönnum saman um að líkamsmeið-
ingar hafi aukist verulega meðal ung-
linga, sem einnig beinist gagnvart þeim
sem yngri eru, jafnöldrum og eldra fólki.
Einnig töldu menn að andlegt ofbeldi
eins og einelti og áníðsla hafi aukist svo
og skemmdarverk. Alvarlegast þótti af-
stöðuieysi unglinga til ofbeldis sem þeim
þyki gjarnan spennandi og hugsa lítið
um afleiðingar þess. í tilkynningu frá
undirbúningshópi átaksins segir einnig:
„Þótt gerendurnir væru ef til vill tiltölu-
lega fáir var greinilegt að þeir voru
afkastamiklir og höfðu mótandi áhrif á
aðra. Þannig að sumir hrifust með, en
aðrir óttuðust hópana.“
Undirbúningsnefndin ákvað að um
ofbeldi yrði fjallað út frá fjórum megin
skilgreiningum: Líkamlegt, andlegt, fé-
lagslegt og kynferðislegt ofbeldi.
Ofbeldi sem tómstundagaman
hjá myndbandakynslóð
Á fundi sem undirbúningsnefnd átaks-
ins átti með fréttamönnum kom fram að
eðli ofbeldis hjá unglingum hefur breyst
á allra síðustu árum. Ofbeldið er orðið
harðara og algengara. Unglingar eru
farnir að beita yfirveguðum og lærðum
aðferðum eins og spörkum og sköllum.
Einnig hefur notkun vopna af ýmsu tagi
færst í vöxt. Tilgangslaust ofbeldi, þar
sem markmiðið er að meiða og meiða
sem mest hefur orðið meira áberandi og
dæmi eru um að unglingaklíkur stundi
ofbeldi sem tómstundagaman. Er þetta
tilefnislausa ofbeldi það sem veldur
mönnum hvað mestum áhyggjum. Því
má einnig bæta við að starfsfólk útideild-
arinnar hefur orðið vart við að ofbeldi
hefur ekki hvað síst aukist hj á stelpum.
Á fundinum komu fram fleiri atriði
sem eru dæmi um að ofbeldi meðal
unglinga hafi breyst. Á undanförnum
tveimur árum hefur starfsfólk í félags- og
æskulýðsstarfi orðið meira vart við klíku-
myndanir meðal unglinga og er oft á
tíðum um að ræða harðar klíkur sem
stunda það að hrella skólafélaga sína og
yngri krakka, oft á tíðum með fantaleg-
um uppátækjum. Með markvissum að-
gerðum hefur oft á tíðum reynst unnt að
brjóta þessar klíkur upp og beina með-
limum inn á aðrar brautir. Engir bæjar-
hlutar eða hverfi eru laus við hópa af
þessu tagi.
Menn hafa mikið velt fyrir sér orsök-
um þess að ofbeldið hefur aukist og
breyst með fyrrnefndum hætti. Hafa
ýmsir orðið til að benda á að unglingar
sem nú eru á aldrinum 14-16 ára eru
fyrsta kynslóðin sem ólst upp við mynd-
bandabyltinguna svokölluðu. Þ.e.a.s.
hömlulaust framboð kvikmynda til notk-
unar í heimahúsum án aldurstakmark-
ana.
1*2% í harða ofbeldinu
Rétt er að taka fram að lítill hluti
unglinga stendur fyrir svokölluðu hörðu
ofbeldi eða beinum líkamsárásum. Talað
er um að þessi hópur sé á bilinu 1-2%
unglinga. Orsakir ofbeldis hjá þessum
hópi má yfirleitt rekja til vanrækslu
þeirra á heimilunum og í skólanum.
Hinn almenni unglingur, ef svo má
segja, verður frekar var við svokallað
andlegt ofbeldi og félagslegt ofbeldi. Er
markmið átaksins fyrst og fremst að ná
til þeirra og vekja til umhugsunar um
ofbeldi á sem breiðustum grundvelli.
Eðlilegur þáttur samfélagsins?
Tölur úr skýrslum lögreglunnar eru til
marks um hve ofbeldi og skemmdarverk
eru orðnir áberandi þættir í samfélaginu.
Ef miðað er við tölulegar upplýsingar
um kærð mál byggðar á rituðum lög-
regluskýrslum kemur eftirfarandi í ljós
miðað við fyrstu sex mánuði ársins.
Tölurnar í svigunum er yfir tíðni afbrota
í miðbæ Reykjavíkur:
Skemmdarverk 357 ( 65)
Rúðubrot 382 (110)
Líkamsárásir 189 ( 71)
Bílastuldir 134
Innbrot 609
Þjófnaðir 330
Reiðhjólastuldir 176
Kærð mál samtals: 2177
Rétt er að leggja áherslu á að hér er
einungis um kærð mál að ræða. Byrjað
var að tölvuvæða skráningu lögreglunnar
um síðustu áramót. Að sögn Ómars
Smára Ármannssonar aðstoðaryfirlög-
regluþjóns og forvarnarfulltrúa hjá lög-
reglunni liggja enn sem komið er ekki
fyrir upplýsingar um aldursskiptingu
varðandi afbrot en þó væri ljóst flest
afbrot væru framin af einstaklingum á
aldrinum 15-24 ára.
Þess má geta að á næstu dögum verður
skilað til lögreglustjóra greinargerð um
ástandið í miðbæ Reykjavíkur hvað
varðar tíðni afbrota og er þar að finna
ákveðnar tillögur til úrbóta sem Ómar
var ekki tilbúinn að láta upp á þessu stigi
málsins.
Ómar sagðist vera sammála þeim sem
starfa á félagsmálasviðinu um að ofbeldi
meðal unglinga hafi breyst og aukist.
„Ofbeldi meðal unglinga hefur alltaf
viðgengist í einhverjum mæli og það
breystist eins og svo margt í þjóðfélag-
inu. Ofbeldið er orðið harðara og óvæg-
ara en verið hefur. Skýrslur lögreglunnar
bera oft á tíðum vitni um það tilgangs-
leysi sem einkennir beitingu ofbeldisins.
Það er eins krakkarnir geri sér síður
grein fyrir því hvað þau eru að gera og
þetta virðist vera eðlilegur hluti af þeirra
tilveru að sýna af sér ofbeldi. í skýrslum
eftir helgarnar í miðbænum er algengt að
finna dæmi um fólk sem hefur leitað
aðstoðar eftir að hafa orðið fyrir árás án
nokkurs sýnilegs tilefnis." Ómar bætti
Aðeins lítill hluti unglinga beitir „hörðu“ ofbeldi.
við að rétt væri að taka fram að lang
stærsti hluti unglinga hagi sér að öllu
jöfnu vel og tiltölulega lítill hluti taki
þátt í því samviskulausa ofbeldi sem til
dæmis viðgangist í miðbæ Reykjavíkur
um helgar.
Leiðirtil úrbóta
Um það hvort einhverjar leiðir væru
færar til úrbóta sagði Ómar:
„Menn mega alls ekki líta á ofbeldið
sem eðlilegan hlut í samfélaginu. Við
erum heppin að því leytinu til að við
getum litið til nágrannalandanna og lært
af reynslu þeirra. Við fáum þau vanda-
mál sem þeir eru að fást við yfirleitt
fjórum til fimm árum seinna. Við getum
því horft til þess hvaða ástand hefur
skapast í þeim löndum og eins hvaða
leiðir hafa verið færar til úrbóta og hvaða
árangri þeir hafa náð. Meðan þetta er
ekki viðurkenndur þáttur af tilverunni er
kannski erfitt að taka á honum, en samt
sem áður mjög nauðsynlegt því meðan
svo er þá er ennþá von um árangur.“
Ómar sagði ennfremur að það væri
mjög mikilvægt að efla umræðuna og
gera fólk meðvitaðra um þetta vanda-
mál. Átak af því tagi sem hefst á
mánudaginn væri því af hinu góða.
Mikilvægt væri að unglingarnir gerðu sér
grein fyrri þessu vandamáli því ef ekkert
verði að gert verði þetta að vandamáli
sem þeir seinna meir verða að takast á
við.
Markmiðið
Markmið átaksins „Unglingar gegn
ofbeldi“ er fjórþætt. Að vinna gegn
ofbeldi í hverri mynd sem það birtist. Að
skapa umræðu meðal almennings og
ekki síst meðal unglinga um ofbeldi, þar
með talið líkamlegt, andlegt, félagslegt
og kynferðislegt ofbeldi. Að stuðla að
því að umræða, fræðsla og aðgerðir gegn
ofbeldi haldi áfram eftir átakið.
Þá tíu daga sem átakið stendur yfir
verður margvísleg starfsemi í gangi.
Félagsmiðstöðvar, félags- og tómstunda-
starf í skólum, æskulýðsfélög og fleiri
aðilar munu skipuleggja umræður og
þemaverkefni um ofbeldi sem ungling-
arnir munu vinna.
í Sjónvarpinu verður sýnd sænska
myndin „Natten som... “ sem fjallar
tildrög þess að unglingur var stunginn til
bana. í myndinni er meðal annarra rætt
við tvíburabróður þess sem var myrtur.
í tengslum við sýningu myndarinnar
verður sérstakur umræðuþáttur þar sem
efni hennar verður tekið fyrir.
í vinnslu er skuggamyndaröð sem á að
nota sem fræðsluefni og til umræðu í
klúbbum og félögum. í myndaröðinni,
sem fylgir fræðsluhefti, er tekið fyrir
hvemig ofbeldi birtist á mismunandi hátt
og hvaða afleiðingar það getur haft. Er
myndaröðin gerð til að bæta úr brýnni
þörf, því segja má að ekkert fræðsluefni
sé til um ofbeldi hér á landi. Einnig má
geta þess að gert hefur verið sérstakt
veggspjald og barmmerki í tilefni átaks-
ins.
Átakinu mun verða hleypt formlega af
stokkunum með opnunarhátíð í Há-
skólabíó næstkomandi mánudag klukk-
an 16:00. Átakinu lýkur 16. nóvember
með svokallaðri menningarhátíð á
Broadway þar sem sýnd verða verk sem
unglingar á Stór-Reykjavíkursvæðinu
hafa unnið. Sýningin verður opin al-
menningi.