Tíminn - 18.01.1990, Blaðsíða 2

2 Tíminn
Fimmtudagur 18. januar' 1990
Flatlúsarstofninn stækkar og minnkar í bylgjum líkt og rjúpnastofninn:
Flatlúsarstofn
á uppleið
Ljóst er að flatlús er sjúkdómur sem gengur í bylgjum og
má reikna með aukningu á flatlús innan 3ja ára, segir m.a. í
ársskýrslu kynsjúkdómadeildar Heilsuverndarstöðvar
Reykjavíkur fyrir árið 1988.
Af loðnumiðum
Gangi sú áætlun eftir ætti flatlúsar-
stofninn nú að vera á uppleið og ná
hámarki á þessu og næsta ári. Flat-
lúsartilfelli voru í lágmarki á kyn-
sjúkdómadeild 1988, rúmlega50 yfir
árið, sem var svipað og 1984. En á
árunum þar mitt á milli fóru þau upp
í um 200 á ári. Dæmi eru um að fólk
hafi fengið óværu þessa á bekkjum
sólbaðsstofa. Kannað hefur verið að
„kvikindið“ er einkar lífseigt. Getur
t.d. verið hið sprækasta eftir tveggja
klukkustunda bað í sótthreinsunar-
spritti.
Að sögn Jóns Hjaltalín Ólafsson-
ar, yfirlæknis deildarinnar, er það
víða þekkt fyrirbrigði að flatlúsar-
smit, og raunar lús yfirleitt, gengur
í bylgjum. Skýringar þessa séu hins
vegar ekki Ijósar. I raun þurfi þær þó
ekki að vera neitt skrítnar. Svo
virðist sem að þetta liggi að ein-
hverju leyti í erfðaeindum stofnsins.
En hugsanlega geti þetta líka verið
einhverjum tilviljunum háð. Þegar
faraldur gengur yfir sé hann með-
höndlaður grimmt þannig að stofn-
inn detti niður fyrst á eftir, en nái sér
svo aftur á strik á næstu árum.
Jón Hjaltalín sagði þetta vel þekkt
fyrirbrigði erlendis, sérstaklega í
litlum samfélögum þar sem auðveld-
ara er að átta sig á slíku ferli heldur
en t.d. í milljónaborgum. Afþvíhafi
menn dregið þá ályktun að þær
sveiflur sem hér hafi komið fram séu
raunverulegar fremur en einungis
tilviljanakendar.
Hann tók fram að alltaf væru þó
óvissuþættir hvað fjölda tilfella
varðar. Mikið færi t.d. eftir því hvert
þeir sem sýktir eru leita eftir aðstoð
og hversu greiðan aðgang þeir eiga
að þjónustu á hverjum tíma. Þetta
geti t.d. ráðist af mismunandi fjölda
heimilislækna, hversu skólahjúkrun
og eftirlit er gott og aðrir slíkir
þættir.
Jón Hjaltalín tók fram að flatlús-
arsmit sé ekki stórt vandamál hér á
landi. Hann kannast m.a. við tilfelli
sem komið hafi upp á sólbaðsstof-
um. Eftir eitt slfkt tilfelli sagðist
hann hafa gert smá tilraun með því
að láta flatlús liggja í 70% spritti,
í ár?
sem notað er til að þrífa sólbekkina.
Kvikindið reyndist hið sprækasta
eftir 2ja klukkutíma sprittbað.
Þróun annarra sjúkdóma sem fólk
leitar lækninga á hjá kynsjúkdóma-
deild er rakin í ársskýrslunni. Þar
kemur m.a. fram að kynfæravörtum
hefur fjölgað mjög (úr 180 í 270
tilfelli milli ára). Ný sárasóttartilfelii
nær fjórfölduðust (úr 3 í 11) en
meira en helmingur þeirra sjúklinga
voru frá Grænlandi þar sem sárasótt
er mjög útbreidd. Herpes hefur
heldur aukist. Á hinn bóginn hefur
lekandasmituðum fækkað. Um
2.500 einstaklingar Ieituðu aðstoðar
deildarinnar árið 1988, þar af greind-
ust rúmlega 1.400 með kynsjúk-
dóma. -HEI
Menntamálaráðherra hefur
ákveðið að skipa nefnd sem á að
kanna hvort rétt sé að setja lög eða
koma á reglum um skoðanakannan-
ir. Ákvörðunin byggir á ályktun sem
samþykkt var á Alþingi í maf 1988.
Nefndin á jafnframt að kanna
hvort fullnægjandi er að koma á fót
Þrjátíu og þrjú norsk og tvö
færeysk loðnuveiðiskip eru nú á
miðunum, 50 til 60 mílur austur af
Gerpi. Á mánudag flaug Landhelgis-
gæslan yfir flotann fyrir austan land
og mátti sjá færeysk, norsk og ís-
lensk skip.
Færeyingar og Norðmenn hafa
veitt frá áramótum á milli 13 og 14
þúsund tonn, og er megnið af því
sem þeir veiða fryst um borð. Eftir
að skipin hafa veitt ákveði magn af
loðnu halda þau yfirleitt inn á firði
samstarfi þeirra sem fást við gerð
skoðanakannana og tryggja að þeir
setji sér starfs- og siðareglur sem
eftir verði farið án þess að lagasetn-
ing komi til.
Leitað verður eftir tilnefningum í
nefndina frá eftirtöldum aðilum:
Dóms- og kirkjumálaráðuneytinu,
þar sem loðnufrystingin fer fram, en
samkvæmt samningum mega 20 er-
lend skip veiða í einu.
íslensku loðnuskipin eru á svipuð-
um slóðum, og tilkynntu 13 skip um
afla í fyrradag, samtals um 9200
tonn og fjórir bátar í gær. Eru því
um 167 þúsund tonn komin á land
frá áramótum. Þróarrými er víða
takmarkað á Austurlandi, þar sem
mikil afli hefur borist á land síðustu
daga.
—ABÓ/Tímamynd Tómas Hclgason
Félagsvísindadeild Háskóla íslands,
Blaðamannafélagi fslands, Gallup á
íslandi og Heimspekideild Háskóla
íslands og er óskað sérstaklega eftir
að tilnefndur verði kennari í sið-
fræði. SSH
Nefnd um skoðanakannanir
Tómas Gunnarsson, hæstaréttarlögmaður f.h. Inga B. Ársælssonar:
Opið bréf til dómsmálaráðherra
Tímanum hefur boríst eftirfarandi opið bréf til Óla Þ. Guðbjartssonar,
dómsmálaráðherra:
Ég leita til þín, herra dómsmálaráðherra, fyrir hönd
umbj. míns, Inga B. Ársælssonar, kt. 24.07.32-3949, og
óska eftir að skipaður verði sérstakur setusaksóknari til að
rannsaka atriði tengd brottvikningu umbj. míns úr starfí
fulltrúa við Ríkisendurskoðunina snemma árs 1984, sem
ber að gera samkv. meginreglu III. kafla laga nr. 38/1954
um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins.
Beiðninni er beint til dómsmála-
ráðherrans með vísun til megin-
ákvæða laga, sem koma fram m.a.
í 22 gr. laga nr. 74/1974 um með-
ferð opinberra mála og þess sér-
staklega, að hinn skipaði ríkissak-
sóknari er undir Ríkisendur-
skoðunina settur, vegna fjármála-
legs eftirlits. Einnig vegna þess að
umbj. minn telur, að misbrestur
hafi orðið við starfrækslu Ríkis-
saksóknaraembættisins, þegar
þurft hefur að vinna í málum sem
tengjast skylduliði skipaðs ríkis-
endurskoðanda, Halldórs V. Sig-
urðssonar. Hafi það gerst þegar
uppvíst varð um meinta fjármála-
óreiðu sonar ríkisendurskoðand-
ans á árunum 1983/1984, en sonur-
inn var þá starfsmaður Ríkisendur-
skoðunarinnar. Telur umbj. minn
að blaðaskrif um fjármálaóreiðu
ónafngreinds starfsmanns Ríkis-
endurskoðunarinnar hafi verið
tengd umbj. mínum, vegna fyrir-
varalausrar brottvikningar hans
snemma árs 1984, þá hefur legið
fyrir a.m.k. síðan í ársbyrjun 1989,
að tengdasonur ríkisendur-
skoðandans var talinn uppvís að
meintri fjármálaóreiðu sem starfs-
maður Orkubús Vestfjarða. Hvor-
ugt þessara mála virðist enn hafa
fengið lögmælta meðferð hjá
Ríkissaksóknaraembættinu, þótt
ýmsum nýrri málum hafi verið
lokið með dómi, eða ákæra a.m.k.
gefin út.
Beiðninni er beint til dómsmála-
ráðherrans í opnu bréfi vegna þess
að hér er um að ræða mál, sem
nokkrir helstu embættismenn
þjóðarinnar hafa tengst, vegna
þess að til þeirra hefur verið leitað
vegna málsins og að kunnug eru
þau viðbrögð ýmissa opinberra
stofnana að svara ekki bréfum
borgaranna eða svara út úr. Telur
umbj. minn vænlegra til árangurs
að fjölmiðlar upplýsi almenning
um málið ef þess er kostur.
Tilefni beiðnarinnar um opin-
bera rannsókn er skortur á
gögnum, sem umbj. minn hefur
viljað byggja á rekstur máls síns
nr. 17155/1988 fyrir Bæjarþingi
Reykjavikur: Ingi B. Ársælsson
gegn Ríkisendurskoðuninni og
fjármálaráðuneytinu fyrir hönd
Ríkissjóðs íslands.
Grundvallarskjal í því máli er
dskj. nr. 9, afrit bréfs dags. 9. apríl
1984, sem umbj. mínum var afhent
þann dag, sem liður í samkomulagi
hans við fjármálaráðuneytið og
Ríkisendurskoðun vegna ólög-
mætrar brottvikningar hans úr
starfi. í þessu afrit bréfs, sem vera
átti til færslu á launaskrá ríkisins,
stóð:
“Fjármálaráðherra hefur ákveð-
ið að Ingi B. Ársælsson, fyrrver-
andi stjómarfuiltrúi í Ríkisendur-
skoðun, taki laun skv. efri launa-
flokki stjómarráðsfulltrúa, þ.e. 19.
Ifl. (grunnröðun) frá 1. janúar
1984 til 29. febrúar 1984.“
Viðstaddir afhendingu þessa af-
rits til umbj. míns voru þáverandi
fjármálaráðherra Albert Guð-
mundsson, Þorsteinn Geirsson,
þáverandi skrifstofustjóri fjár-
málaráðuneytisins, Gunnlaugur
Claessen ríkislögmaður og Gestur
Jónsson hrl., lögmaður umbj.
míns. Efni þessa bréfs var í sam-
ræmi við aðra þætti samkomulags-
ins, þ.e. bætur til umbj. míns voru
ráðherra.
miðaðar við ellefuföld þau laun
sem bréfið tók til og umbj. minn
fékk greiddar. Það var hins vegar
veigamikið fyrir umbj. minn að frá
þessa launahækkun fyrir mánuðina
janúar og febrúar 1984, vegna þess
að þeir voru síðustu mánuðimir
sem umbj. minn var talinn vera
starfsmaður Ríkisendurskoðunar-
innar og eftirlaun hans og önnur
lífeyrisréttindi eftir tæplega tutt-
ugu og sjö ára starf hjá Ríkisendur-
skoðuninni átti að miðast við þenn-
an launaflokk.
Lögmaður stefnda Ríkissjóðs,
Hákon Ámason hrl., hefur í grein-
argerð dskj. nr. 22 í málinu mót-
mælt efni þessa skjals. Þar segir:
„Er rangt og ósannað að samið
hafi veríð um afturvirka launa-
hækkun til stefnanda fyrír janúar
og febrúar 1984 í tengslum við
starfslausn hans svo sem stcfnandi
heldur fram.“
Af hálfu umbj. míns hefur ítrek-
að verið leitað eftir því við Hákon
Árnason hrl., sem lögmann Ríkis-
endurskoðunar og fjármálaráðu-
neytis, Ólaf Ragnar Grímsson
fjármálaráðherra, sem forsvars-
mann fjárfmálaráðuneytisins, for-
seta Alþingis og umboðsmann Al-
þingis að aðstoða við öflun upplýs-
inga um tilurð þessa skjals og
fleira. Árangurinn er enginn til
þessa. Lögmaður stefnda Ríkis-
sjóðs telur sér óskylt að afla þess-
ara gagna og vill ekki vinna að því.
Ólafur Ragnar Grímsson fjármála-
ráðherra hefur ekki fengist til að
svara skriflega bréfum og sím-
skeytum. Forseti Sameinaðs Al-
þingis, Guðrún Helgadóttir, hefur
svarað skriflega en hefur byggt
svar sitt á því að það væri Bæjar-
þingsins að afla umbeðinna upplýs-
inga, sem dómstóllinn hefur rétti-
lega ekki talið í sínum verkahring.
Árni Gunnarsson alþm., nýkjörinn
forseti neðri deildar Alþingis, tók
málaleitan umbj. míns um að hann
hlutaðist til um gagnaöflun í mál-
inu vel, í fyrstu. En þegar gengið
hefur verið eftir svörum, fyrst
munnlega og síðan skriflega, hafa
þau engin fengist. Leitað hefur
verið til umboðsmanns Alþingis,
Gauks Jörundssonar. Hann féllst
ekki á að veita aðstoð sína til
öflunar upplýsinga í málinu. Hann
hefur lýst þeirri skoðun að reglur
um umboðsmann Alþingis banni
afskipti af Ríkisendurskoðuninni,
þrátt fyrir að í 2. gr. laganna um
umboðsmann Alþingis nr. 13/1987,
segi:
„Hlutverk umboðsmanns er að
hafa í umboði Alþingis eftirlit með
stjórnsýslu ríkis og sveitarfélaga á
þann hátt sem nánar greinir í
lögum þessum og tryggja rétt borg-
aranna gegn stjórnvöldum
landsins.“
Umboðsmaðurinn hefur ekki
skýrt frá hvers vegna hann vill ekki
aðstoða við réttmæta upplýsinga-
öflun hjá fjámiálaráðuneytinu, en
hann hefur bent umbj. mínum á að
vænlegast væri að leita til dómstóls
um úrskurðun um gagnaöflun. Það
kann að vera rétt metið hjá um-
boðsmanninum. En á það er að líta
að um leið er hann að víkja sér
undan því að gegna starfsskyldum
sínum. Ég veit að umbj. minn vill
treysta dómstólum landsins, en
hann vill ekki að stjórnvöld lands-
ins víki sér undan lögmæltum
starfsskyldum sínum til að komast
hjá að afla upplýsinga sem varða
hann miklu og hann á rétt á að fá
hjá þeim. Úrskurðun dómstóls um
upplýsingaöflun yrði, ef til kæmi,
síðasta úrræði umbj. míns til að
afla upplýsinga. Og hann vill ekki
nota það nema hann sé neyddur til.
Á það er líka að líta að réttaróvissa
hefur verið í landinu um allmargra
ára skeið. Hæstiréttur hefur um
átatugaskeið vikið frá þeirri grund-
vallarreglu mmannréttindasátt-
mála og laga um að rannsókn og
dómur í sakamáii skuli ekki vera í
höndum sama manns eða á hans
valdi. í síðustu viku breytti Hæsti-
réttur fyrri afstöðu sinni gagnvart
þessari reglu, sem er bæði veiga-
mikið og ánægjulegt. En þetta
hefur hingað til verið talið eitt af
mjög mörgum álitamálum í réttar-
farinu. Má því ljóst vera hver
réttaróvissan er í landinu og örðugt
fyrir menn að fullyrða um mála-
lyktir.
Til frekari upplýsinga sendast
hjálagt skjöl nefnds bæjarþings-
máls og er vísað sérstaklega til tl.
2-6 í dskj. nr. 23 um rannsóknartil-
efni.
Viroingarfyllst,
Tómas Gunnarsson lögm.