Tíminn - 22.02.1990, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 22. febrúar 1990
Tíminn 9
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll AÐ UTAN
Forréttindi yfirstéttarinnar
eru á ýmsum sviðum. Zil-
límósína fylgir æðstu emb-
ættum, sérstakar deiidir í
stórversluninni Gum eru
fráteknar fyrir háttsetta.
Og „dacha“ broddanna er
ekki af lélegra taginu. Hér
slakar Brésnjef á í einni
þeirra.
Þegar þetta úrvalsfólk vill fara í
sumarfrí getur það valið svo gott
sem hvaða stað sem er í suðurhluta
Sovétríkjanna þar sem loftslagið er
hlýtt og notalegt. Það er svo gott
sem öruggt að þar sé „dacha". Aðra
hluta ársins standa þessir bústaðir
auðir. Það gefast aðrir möguleikar
líka á því að fara í frí vegna þess að
auk sumarleyfisins er líka tveggja
vikna langt vetrarfrí. Það er frábær
íþróttaaðstaða í Lenínhæðum t.d.,
aðeins til „sérstakra" nota. Þar eru
innan- og utanhúss tennisvellir, stór
sundlaug og sánabað.
Svo eru það ferðirnar í einkaflug-
vélinni. Hún kann að vera IL-62 eða
TU-134, og með henni ferðast mið-
stjórnarritari, áheyrnarfulltrúi eða
fullgildur meðlimur forsætisnefndar-
innar einsamall, auk nokkurra líf-
varða og áhafnarinnar.
Brandarinn er að ekkert af þessu
öllu tilheyrir þeim sem njóta þessara
forréttinda. Allir þ'essir undursam-
legu hlutir - „dacha“, Kremlar-
skammtar, afgirt strönd sem al-
Boris Jeltsin:
EINFARINN
í KREML
Boris Jeltsín er umdeildasti stjóm-
málamaður Sovétríkjanna. Sem
leiðtogi Kommúnistaflokksins í
Moskvu átti hann sæti í valdamiðju
í Kreml, var meðlimur miðstjómar
flokksins og í forsætisnefndinni þeg-
ar Mikhail Gorbatsjov hóf heiferð
sína fyrir endurbótum. En áður en
tvö ár vom liðin var Jeltsín kominn
út í kuldann, úthrópaður af Gorba-
tsjov fyrir tilraunir hans til að knýja
fram hraðari umbætur og sakaður
um að vilja að brjóta niður völd
sovésku flokksmaskínunnar. í ný-
útkominni endurminningabók sinni
segir hann sögu upphefðar sinnar og
falls - og endurkomu á flóðbylgju
giasnost.
Boris Nikolayevich Jeltsín fæddist
1. febrúar 1931 í Sverdlovsk-héraði
í Úral. Hann er af bændum kominn
en í kjölfar samyrkjubúastefnu Stal-
íns yfirgaf faðir hans jörðina og
gerðist byggingaverkamaður í
grannhéraðinu Perm.
Jeltsín var góður námsmaður en
var hegnt fyrir agabrot og fluttur
aftur til Sverdlovsk til að ljúka námi.
Hann fékk hæstu einkunnir í öllum
fögum nema tveim og fór í háskóla-
nám í verkfræði við verkfræðistofn-
unina í Úral, sem hann lauk 1955.
Hann varði einu ári við störf í öllum
undirstöðugreinum byggingariðnað-
arins áður en við tóku verkstjóra-
störf og að lokum var hann gerður
yfirverkfræðingur. Eftir að hafa
starfað af kappi við flokksstörf í
tómstundum í 14 ár var hann skipað-
ur í héraðsstjóm flokksins í
Sverdlovsk. 1976 varð hann aðalrit-
ari og leiðtogi Kommúnistaflokksins
í héraðinu.
Velgengni Jeltsíns í Sverdlovsk
hlaut viðurkenningu 1985 þegar hon-
um var stefnt til Moskvu til að taka
að sér stjórn byggingadeildar mið-
nefndar Kommúnistaflokks Sovét-
ríkjanna. Síðar sama ár var hann
skipaður yfirmaður flokksins í
Moskvu, sem leiddi til þess að 1986
varð hann áheymarfulltrúi í forsætis-
nefndinni og þar með kominn í
innsta kjarna valdakerfis Sovétríkj-
anna.
Þetta var á hinum höfgu dögum
glasnost og perestrojku, en andúð
íhaldsmanna, t.d. Jegors Ligachevs,
og hægagangurinn á breytingunum
fór í taugarnar á Jeltsín og, eftir að
hann hafði farið fram á að fá Iausn
úr stöðu sinni, var hann rekinn í
október 1987.
Jeltsín notfærði sér nýja lýðræðis-
þróun og var kosinn fulltrúi fólksins
í hverfi nr. 1 í Moskvu í mars 1989.
Vegna þessarar valdastöðu á hinu
nýja ,,þingi“ Sovétríkjanna hefur
hann orðið forystumaður hreyfing-
arinnar sem berst fyrir róttækum
umbótum.
menningur á engan aðgang að - eru
eign sovéska kerfisins. Og rétt eins
og kerfið hefur veitt þá getur það
tekið þá aftur til baka. Hugmyndin
er hreint snilldarleg.
Ekkert tilheyrir einstaklingnum,
kerfið á allt. Stalín gekk m.a.s. svo
langt að fella eiginkonur undir þessa
skilgreiningu og fangelsaði t.d. eig-
inkonur Kalinins (formann æðsta
ráðsins) og Molotovs (utanríkisráð-
herra) og hvorugur þeirra vogaði sér
að æmta eða skræmta.
KGB borgar
Boris Jeltsín lýsir í smáatriðum
íburðinum í „dacha“bústöðum
flokksgæðinganna sem eftir lýsing-
um að dæma er hreint ótrúíegur.
Viðhafnarbílar þeirra hæst settu fá
líka sína umfjöllun. Og síðan veltir
hann fyrir sér hvers vegna hafi verið
álitið nauðsynlegt að útmála vonir
og drauma úrvalsdeildar flokksins
um eignir, skemmtanir og stór-
mennskubrjálæði efnislega í svo fár-
ánlega stórkostlegum stíl. „Enginn,
ekki einu sinni sá sem mest myndi
vilja berast á nú á dögum, gæti með
nokkru móti fundið þörf fyrir svona
mörg herbergi, baðherbergi og sjón-
varpstæki, öll á sama tíma. Og hver
borgar fyrir þetta allt? Níunda fram-
kvæmdastjórn KGB. Það væri
reyndar áhugavert að komast að því
hvernig allur þessi kostnaður er
bókfærður og undir hvaða lið fjár-
hagsáætlunar KGB. Barátta gegn
njósnurum? Mútur til að fá útlend-
inga til liðs við málstaðinn? Eða
kannski undir rómantískari yfirskrift
s.s. geimhnattanjósnir?“
Hvers vegna hefur
Gorbatsjov mistekist?
Álit mitt kann að vera umdeilan-
legt, en ég held að perestrojka hefði
ekki stöðvast, þrátt fyrir taktísku
mistökin sem gerð hafa verið, ef
Gorbatsjov hefði getað fengið sig til
að takast á við hlunnindi forystu-
mannanna, ef hann hefði sjálfur
fordæmt öll þessi algerlega gagns-
lausu en ánægjulegu hefðbundnu
forréttindi.
Ef hann hefði ekki byggt handa
sjálfum sér nýtt hús í Lenínhæðum
og nýja „dacha" rétt utan við
Moskvu, hefði ekki látið endur-
byggja „dachana" sína í Pitsunda og
byggt hánýtískulega „dacha" í Thor-
osin á Krímskaga. Og í ofanálag
tilkynnir hann á fulltrúaþinginu eins
og hann sé að biðja um samúð, að
hann hafi enga „dacha" eingöngu til
persónulegra afnota. Gerði hann sér
ekki grein fyrir hvað það hljómaði
hræsnisfullt?
Þá kynni allt að hafa farið öðru
vísi, vegna þess að trú almennings á
slagorðin hans og áskoranirnar hefði
ekki glatast. En þegar almenningur
veit um hið hrikalega þjóðfélagslega
misrétti sem enn viðhelst og sér að
leiðtoginn gerir ekkert til að leið-
rétta blygðunarlausa úthlutun á
munaði til forystunnar, sem greitt er
fyrir úr vasa almennings, gufa upp
síðustu leifar tiltrúarinnar sem fólk
kann að hafa haft.
Hvers vegna hefur Gorbatsjov
ekki tekist þetta? Ég held að skýring-
una sé að finna í skapgerð hans.
Honum Iíkar vel að lifa góðu lífi við
þægindi og munað. Raisa kona hans
er sömu gerðar. Hún gerir sér því
miður ekki grein fyrir af hvílíkri
nákvæmni og afbrýðisemi milljónir
Sovétborgara fylgjast með fram-
komu hennar í fjöhniðlum. Hún vill
vera sjáanleg, taka eftirtektarverðan
þátt í því sem gerist í landinu.
Enginn vafi leikur á því að í auðugu,
blómlegu og ánægðu þjóðfélagi væri
litið á það sem eðlilegt og venjulegt
- en ekki í okkar landi, a.m.k. ekki
á þessum tíma.
Gorbatsjov er líka um að kenna
vegna þess að hann skynjar ekki
viðbrögð fólksins. En hvers vegna
ætti hann að geta það þegar hann er
ekki í neinum beinum og gagnkvæm-
um tengslum við almenning? Fund-
imir sem hann á opinberlega með
verkamönnum eru ekkert annað en
látalæti, nokkrar manneskjur standa
og tala við Gorbatsjov meðan allt
umhverfis það er órjúfanlegur vegg-
ur lífvarða. Fólkið sem valið er til að
leika hlutverk „almennings" hefur
verið vandlega valið og er flutt á
staðinn í sérstökum rútubílum.