Tíminn - 22.03.1990, Blaðsíða 5
Fimmtudagur 22. mars 1990
Tíminn 5
Lækkun verðbólgunnar í 6% eins og þruma úr heiðskíru lofti fyrir bankakerfið:
Skapar lítil verðbólga
bönkunum stóran vanda?
Er stöðugt verðlag hið versta mál fyrir bankakerfið? Að mati
töluglöggra manna setur sú lækkun útlánsvaxta sem nú þykir
blasa við (þó ekki fyrr en 1. apríl) í kjölfar mikillar lækkunar á
verðbólgu, bankakerfið í töluverðann vanda. Því þeirrí lækkun
verður ekki auðveldlega mætt með samsvarandi lækkun inn-
lánsvaxta. Nafnvextir hlaupareikninga eru nú þegar niður undir
núlli og aðeins um 4% á almennum sparísjóðsbókum.
Jafnvel þótt þessir vextir færu niður i
núll dugar það tæpast til að mæta
lækkun útlánsvaxta m.v. 6% til 7%
verðbólgu eða þaðan af minni. Þykir
því ljóst að bankamir verði að
minnka töluvert vaxtamun inn- og út-
lána, þ.e. sína eigin þóknun fyrir pen-
ingaumsýsluna.
Núllið skapar
bönkunumvanda
Þessi mál voru borin undir Ingva
Öm Guðmundsson deildarstjóra Pen-
ingamáladeildar Seðlabankans.
„Óneitanlega era þessi takmörk —
núllið — fyrir hendi og getur skapað
bönkunum visst vandamál". Ingvi
Öm telur nokkuð fyrirsjáanlegt að
vaxtamunur komi til með að minnka
miðað við samsetningu innlána/út-
lána eins og hún var um síðustu ára-
mót. Á móti bendir hann á að vaxta-
munur hafi þá verið óvenjulega mik-
ill.
Þar á móti komi hins vegar að vera-
leg hagræðing hafi þegar átt sér stað
innan bankakerfisins. Áhrif þeirra
ráðstafana sem gerðar hafi verið á
síðasta ári til að draga úr rekstrar-
kostnaði bankanna muni koma að
fullu fram á þessu ári.
Stórfækkun bankamanna
Þessa hagræðingu segir hann m.a.
felast í stórfækkun bankastarfs-
manna, eða um allt að 700 manns ffá
því þeir vora flestir, 1988. Jafnvel
400 til 500 manna fækkun verði að
teljast mikil því hún þýði um eða yfir
10% fækkun á mannafla bankanna.
Heilmikið hafi því þegar verið gert til
að draga úr rekstrarkostnaði í banka-
kerfinu.
Þá segir Ingvi Öm að hafa verði í
huga að rekstrarlíkön banka miðast
jafnan við samsetningu út- og inn-
lána eins og hún var/er áður en nýjar
aðstæður skapast. Þau taki því ekki
með í reikninginn þá hagræðingu
sem beinlínis kunni að leiða af hinum
breytu aðstæðum.
Nefndin „flækt“
í vandanum?
Þá hefur heyrst að innan bankanna
séu uppi hugmyndir um að mæta
minni tekjum, þ.e. minnkandi vaxta-
mun, að nokkru með þvi að hækka
hin ýmsu þjónustugjöld bankanna.
Tíminn spurði Val Amþórsson
bankastjóra Landsbankans hvað hæft
væri í þessu.
Valur sagði slíkt ekki sérstaklega til
umræðu núna.
Nefnd sú sem viðskiptabankar og
sparisjóðir, Seðlabanki og ríkisvald
settu upp til þess að ræða vanda
bankakerfisins og hvemig mætt yrði
áhrifum af vaxtalækkunum, hefði átt
að ljúka störfum fyrir lok febrúar, en
sú vinna hafi dregist. Enn sé því
óljóst hver vandi viðskiptabanka-
kerfisins verður í kjölfar vaxtalækk-
ana, ef hann verður einhver og þá
hvemig honum verði mætt.
í nefhdinni era að sögn Vals m.a. til
umræðu ýmis atriði sem bent hafi
verið á, á sínum tíma svo sem:
Hækkun vaxta á bundnu innistæðufé
banka og sparisjóða hjá Seðlabank-
anum. Lækkun eða afnám skatts til
rikisins af gjaldeyrisviðskiptum
bankanna. Og breyting á reglum um
tekjuskatt bankanna.
Að sögn Vals binda menn vonir við
Byggingarvísitalan lækkaði frá febrúar til mars:
Lánskjaravísitalan
mælir 6% verðbólgu
Lánskjaravisitalan fyrir apríl (2859)
er aðeins 0,53% hærri heldur en vísi-
tala marsmánaðar, sem efalítið þykja
góðar fréttir hjá þeim er skulda verð-
tryggð lán. Umreiknað til eins árs
svarar það til 6,5% verðbólgu. Svo
hófleg hækkun nú virðist hafa komið
ýmsum á óvart, enda mun hún
nokkra minni heldur en áætlað var
við gerð kjarasamninganna í byijun
ársins. Þykir þetta gefa góðar vonir
um verðlagshækkanir verði innan
þeira marka sem „rauða strikið" í maí
n.k. er stillt á.
Sá sjaldgæfi atburður gerðist að
vísitala byggingarkostnaðar lækkaði
um 0,5% milli febrúar og mars, sam-
kvæmt útreikningum Hagstofunnar.
Af þeim þremur vísitölum sem
mynda grann lánskjaravísitölunnar
var það launavísitalan sem hækkaði
mest að þessu sinni eða 1,2%, en
framfærsluvísitalan hins vegar um
0,8% á sama tíma. Benda má á að
„gamla lánskjaravísitalan" hefði því
að þessu sinni hækkað enn minna en
sú nýja.
Lækkun byggingarvísitölunnar staf-
ar ekki hvað síst af þeirri ákvörðun
Verðlagsráðs frá 22. febrúar s.l. að
hækkun á taxta útseldrar vinnu iðn-
aðarmanna og verkamanna í bygg-
ingariðnaði, frá þvi sem þeir vora um
áramót, væri óheimil. Sú ákvörðun
leiðir til 0,5% lækkunar á vísitölunni.
I annan stað lækkar leiga á bygging-
armótum með upptöku virðisauka-
skattsins, þar sem innskattur dregst
nú frá útskatti. Það leiddi til 0,4%
lækkunar byggingarvísitölunnar og
kom á móti 0,4% meðalhækkun sem
varð á vöra- og þjónustuliðum vísi-
tölunnar.
Siðustu 3 mánuði hefur lánskjara-
vísitalan hækkað um 3,2% sem svar-
ar til 13,3% verðbólgu á heilu ári.
Hækkun hennar síðustu 12 mánuði er
hins vegar 19,4%.
Flest þykir nú benda til þess að
verðbólguspá fyrir næstu tvo mánuði
verði innan þeirra marka sem gert var
ráð fyrir við gerð kjarasamninganna í
byijun ársins. Bíða menn nú eftir því
að vextir bankanna lækki í takt við
lækkun verðbólgunnar.
- HEI
að styttast fari í niðurstöður nefhdar-
innar, enda verði þá fyrst hægt að
meta hvert útlitið er með rekstrar-
stöðu viðskiptabankanna.
Upplýsingar um verðlagsþróunina
sagði hann raunar ekki hafa komið
ffarn fyrr en á þriðjudag. Viðskipta-
bankamir eigi eftir að taka sínar
ákvarðanir um vexti frá næstu mán-
aðamótum. Hvað kemur út úr vinnu
nefhdarinnar geti að sjálfsögðu haft
áhrif á þær vaxtaákvarðanir.
Allt bíður til 1. apríl
Aðeins smávægilegar breytingar
urðu á vöxtum bankanna í gær. Al-
mennra vaxtabreytinga í kjölfar
breyttra verðlagsforsendna er því
ekki að vænta fyrr en 1. apríl sem er
næsti vaxtaákvörðunardagur. Að
nafnvextir veltuinnlána fari þá niður í
0% var af Ingva Emi ekki talið ólík-
legt. Raunar segir hann í sjálfu sér
ekkert óhugsandi að veltureikningar
gætu borið neikvæða nafhvexti, enda
ekki óþekkt fyrirbæri í öðram lönd-
um.
- HEI
Tómas Árnason Seðlabankastjóri telur eðlilegt að
nafnvextir lækki verulega um mánaðarmótin:
Alagið lækki
til samræmis
við nafnvexti
„Mér finnst eðlilegt að það haldist
samræmi milli nafnvaxta og vaxta-
álags,“ sagði Tómas Ámason banka-
stjóri Seðlabankans í samtali við
Tímann, aðspurður hvort hann teldi
eðlilegt að vaxtaálag lækkaði í takt
við nafhvaxtalækkun. Hann sagði
það ekki eðlilegt að álagið væri jafn
mörg prósentustig, þegar vextir væra
kannski komnir niður í 14% í stað
þess að vera 40%.
Tómas sagði að vaxtaálagið ætti að
vera samkvæmt ákveðnum reglum
og bundnar við afkomu fyrirtækja og
eignir þeirra. Þannig ættu þeir sem f
besta flokknum era að hafa lægst
vaxtaálag og þeim sem væra verr
settir byðust lakari kjör, og væri þar
miðað við áhættu bankans hveiju
sinni.
Vaxtaálag er álag sem tekið hefur
verið upp við skuldbreytingar fyrir-
tækja og einstaklinga, sem lengi hafa
verið í vanskilum. Valur Valsson
bankastjóri Islandsbanka sagði að
dregið hafi úr því í seinni tíð að
vaxtaálag hafi verið notað. Þá sagði
hann þetta hugtak, vaxtaálag, einnig
notað í þeim skilningi þegar verið
væri að endurlána fé, erlendis ffá, eða
af innlendum lánamarkaði.
Aðspurður sagðist Valur ekki vilja
tjá sig um hvort hann teldi eðlilegt að
vaxtaálag lækkaði samhliða nafh-
vaxtalækkun, en sagði að vextir
lækkuðu almennt og þar með van-
skilavextir.
Tómas Ámason sagðist ekki vilja
segja til um hvað hann teldi eðlilega
nafnvaxtalækkun. „Ég mundi telja að
nafnvextir ættu að lækka veralega, en
vil ekki nefna neinar tölur í því sam-
bandi,“ sagði Tómas.
Seðlabankinn mun funda í dag með
viðskiptabönkunum þar sem farið
verður yfir verðbólgumálin og gerð
grein fyrir spám Seðlabanka í þeim
efhum. Viðskiptabankamir munu
síðan taka sínar ákvarðanir um lækk-
un vaxta fyrir næstu mánaðamót.
ABÓ