Tíminn - 27.02.1993, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Laugardagur 27. febrúar 1993
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINHU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Timinn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Krístjánsson ábm.
Aðstoðanitsljóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavik Sfmi: 686300.
Auglýslngasími: 680001. Kvöldsímar: Áskríft og dreifing 686300,
ritstjóm, fféttastjórar 686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tfmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskríft kr. 1200,-, verð i lausasölu kr. 110,-
Gmnnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Illa á málum
haldið
Það er eitthvað brogað við löggjöf sem gefur tveimur
mönnum leyfi til að stöðva dýrt og mikilvægt samgöngu-
tæki eins og Herjólf í þrjár vikur vegna launadeilu. Þeim
mun fremur er erfitt að kyngja þessu að verkfallsmenn fá
umsamin laun fyrir vinnuframlag sitt en eru að mótmæla
að launabilið milli þeirra og undirmanna sinna er ekki nógu
mikið.
Uppákoma sem þessi hefur áreiðanlega ekki verið höfð í
huga þegar vinnumálalöggjöf var samþykkt og lagarammi
settur um réttindi og skyldur aðila sem greinir á um kjara-
mál. En mál þetta er allt hið furðulegasta og raunar óskilj-
anlegt.
Stjóm Herjólfs ræður ekkert við að leysa deiluna og bætir
gráu ofan á svart með því að segja öllum undirmönnum ferj-
unnar upp, en þeir eiga engan hluta að deilunni annan en
þann að taka við þeim launum sem þeim ber samkvæmt
samningum. Bæjarráð í Eyjum hefur engin önnur ráð en að
samþykkja að deiluaðilar semji sem þeim dettur ekki í hug
eins og í pottinn er búið.
Alþingi fjallaði um verkfallið og að minnsta kosti fjórir
sjálfstæðismenn deildu innbyrðis um hvernig leysa bæri
deiluna og Ámi Johnsen upplýsti að verkfallsmennirnir
hefðu 260 þús kr. í mánaðarlaun og hásetar 215 þús. kr.
Þetta finnst stýrimönnum of mikill jöfnuður enda er kaup
þeirra ekki nema helmingi hærra en kaup prófessora við HI,
svo tekinn sé einhver samanburður við aðrar starfsstéttir.
Deilurnar um það skip sem nú ber heitið Herjólfur hófust
löngu áður en bygging þess. Fyrst var deilt um lögun þess
og stærð. Síðan hvort smíða ætti ferjuna á íslandi eða í út-
löndum. Þegar íslensku skipasmíðastöðvamar vom út úr
myndinni var rifist um hvaða erlendi aðili ætti að fá smíðina
sem endaði með því að lægsta tilboði var ekki tekið.
Háværar deilur vom og em um hvort höfundarrétti á botni
Herjólfs og lögun á kjöl hafi verið stolið eða ekki. Þegar
þetta mikla og stórglæsilega fley hóf siglingar milli lands og
Eyja kom upp mikill titringur, ekki aðeins í sjálfu skipinu
heldur einnig í stjórn Herjólfs og fjölmiðlum. Þá var deilt
um hvort ferjan væri yfirleitt sjófær eða hvort hristingurinn
stafaði af því að ekki væri reiknað með að skipið þyldi fulla
ferð í hávaðaroki og stórsjóum breytilegra átta við suður-
ströndina.
Upprifjunin er til að minna á að aldrei hefur ríkt friður um
hið mikla og stórglæsilega skip sem smíðað var og er rekið
fyrir „vegafé Vestmannaeyinga" eins sérstakur þingmaður
þeirra óskar að kalla það. Það hlýtur að teljast vafamál hvort
stjórn Herjólfs og rekstraraðilar hafi nokkm sinni ráðið við
það verkefni að láta sérsmíða ferju og reka hana á áætlunar-
leiðinni milli Eyja og Þorlákshafnar. Ferill skipsins til þessa
bendir ekki til að svo sé.
Vestmannaeyingar em orðnir langþreyttir á þeim vand-
ræðagangi sem er á rekstri ferjunnar og þeim erfiðleikum
sem af verkfallinu stafa. Málið verður því að leysa með rögg-
semi.
Fulltrúar stéttarfélaga sjómanna hafa magnað ófriðinn
með því að mæla vitleysunni bót og sjá engar útgönguleiðir.
En tveir verkfallsmenn með 260 þús. kr. mánaðarlaun halda
heilu byggðarlagi í einangmn og valda uppsögnum skipsfé-
laga sinna.
Þessi kjaradeila er kjánaleg og siðlaus og grófleg misbeit-
ing á verkfallsréttinum og þeirri réttlætiskennd sem hlýtur
að búa að baki lagasetningu um rétt launþega til að beita
honum.
Atli Magnússon:
Sálmur að
leiðarlokum
Þess verður vart nú um
stundir að margur atvinnu-
rekstur á undir högg að sækja,
svo ekki sé meira sagt. Sem
skilja gefur beinast augu
manna auðvitað fyrst og
fremst að stóráföllunum, eins
og hjá þeim á Bolungarvfk og í
Hafnarfirði. Þama eru stórir
vinnustaðir að leggja upp
laupana, og skipbrot þeirra
verða að eins konar Titanic-
slysum í atvinnulífi lands-
manna.
Gjaldþrota-kapteinarnir
koma fram á brúarvænginn í
sjónvarpinu og lauga sig í
hinni harmrænu frægð sinni.
Þeim er hinn sorglegi þáttur
óskapanna vitanlega ljós, en
bera sig eigi að síður af hríf-
andi æðruleysi, segjandi sem
svo að ekki sé heiglum hent að
„navígera“ í þokunum innan
um íshrönglið á straumum
hins íslenska efnahagslífs —
og því geta víst flestir sam-
sinnt. Svo koma myndir af
harðluktum fiskverkunarhöll-
um og breiðum af risavöxnum
skurðgröfum innan við inn-
siglaðar girðingar. Mönnum
vöknar um augu og eftir þenn-
an „sálm að leiðarlokum" og
við undirspil ketilsprenginga
og skruðninga frá örvænting-
arfullum kröfuhöfum sígur
fleyið tígulega í djúpið...
Sá er samt munur á skipbrot-
um á sjó og skipbrotum á landi
að í síðara dæminu er það
vanalega kapteinninn sem
áskilur sér réttinn til að yfir-
gefa fyrstur hið sökkvandi fley.
Er það og meira reglan en
undantekningin að hann sé
fyrr en varir tekinn að stýra
nýju skipi og gjaman enn
glæstara. Sómir hann sér þar
ekki síður vel við skipstjóra-
borðið á fyrsta farrými en áður
— á skrafi við herra og eðla-
frúr — uns glamra fer í krist-
alglösunum á ný og nýr brest-
ur kveður við til merkis um að
enn hafi rekald borið í veg fyr-
ir „Titanic".
En öðmm en æðstu skip-
stjómarmönnum er flestum
látið eftir að bjarga sér sem
best gengur. Þótt stöku maður
mm*
Timans
V9R ■ ájfll
IM0

finni sér eitthvert sprek að
hanga á em þeir margir sem
hverfa niður í kaf þess úrræða-
og bjargarleysis sem af því
leiðir að fá ekkert að iðja. Og af
þeim segir fátt, því einhvem-
veginn er það svo að þeim sem
flestar bjargir em bannaðar
þykir sér sæmst að þegja og
láta sem minnst fyrir sér fara.
Þessum í síðasttalda hópnum
hefur farið smáfjölgandi sem
kunnugt er, því fleimm hlekk-
ist á en stóm skipunum. Eitt
og annað verður til að minni
fleytur týna einnig tölunni og
þar em líka menn um borð
sem fyrir vikið lenda á reki um
lífssæinn eða týnast í þagnar-
djúpið.
Allra veðra von
Það er áreiðanlega meira en
satt að vandi mun að stýra fyr-
irtæki um sæ hins íslenska
efnhagslífs. Þar er veðurlagið
nefnilega með álíka brag og í
náttúmnni sjálfri. Ekki þarf
annað en taka dæmi af nýliðn-
um dögum, þegar jörð var víða
alauð um miðja vikuna en allt
orðið á kafi í snjó aftur nú fyr-
ir helgina — eins og í vikunni
þar á undan. Þessu átta flestir
almennir borgarar sig á og
dettur ekki í hug að skilja tref-
ilinn og loðhúfuna eftir
heima, þótt það rofi til og
komi glenna rétt í bili...
En ekki er það stólpum at-
vinnu- og viðskiptalífsins til
hróss að það er eins og að
þetta vilji margir af þeim ekki
skilja: Á undangegnum ámm
hafa þannig komið margar
„glennur", uppgangsskeið sem
hafa verið túlkuð svo að upp
væri að renna einhver eilíf
sumartíð — þrátt fyrir langa
reynslu af öðm. Alltaf hefur
það þótt svo ótrúlegt að
„glennunni" kynni að linna.
Menn hafa viljað hafa vaðið
fyrir neðan sig — en aðeins í
þeim skilningi að vera reiðu-
búnir að geta hesthúsað þann
ógnarstóra ávinning sem í
vændum væri. Færri fóm
semsé þá leið sem þeir Jósef og
Faraó völdu — að byggja hlöð-
ur undir forðann til mörgu ár-
anna. „Hlöður“ vorra nútíma
fjáraflamanna voru þvert á
móti ætlaðar öllu því gulli sem
komandi feit ár mundu færa
þeim — ár sem vitanlega urðu
mögur. Og hér er sagt „vitan-
lega“, vegna þess að löng fyrri
reynsla átti að hafa kennt að
það var sennilegra. Risahlöður
undir ómalað gull standa því
hér og hvar um landið, hús-
skrokkar, verksmiðjur og eld-
isstöðvar sem enginn vill eiga
og gera ekki annað sen að
safna á sig skuldum, sem allir
vita hver fær að borga um síð-
ir...
Að kunna sitt verk
Oft og margsinnis hefur mér
orðið um það hugsað hve til-
tölulega fáir íslenskir fjár-
málamenn virðast kunna til
verka í þeirri grein sem þeir
hafa kosið sér að leggja stund
á. Það þætti til dæmis ekki
framsýnn byggingameistari
sem léti sér detta í hug að reisa
„bunglalow“ eins og þeir
byggja sér á Flórida uppi á
Stórhöfða, þar sem rokin eru
jafn vís og gangur sjávarfall-
anna. Að vísu hendir það þá
suður þar að það ganga yfir
fellibyljir, sem splundra öllu
sem fyrir verður. En það er
„áhætta“ sem byggingameist-
ara er þrátt fyrir allt leyfilegt
að taka á grundvelli líkinda-
reiknings. Hið sama verður
því miður ekki sagt um ráðs-
mennskuna sem einkennt hef-
ur byggingarlag margra okkar
íslensku fjármálameistara. Og
því fer sem fer. Það verður hins
vegar mörgum af þeim til
happs að lítil ábyrgð fylgir
gjarna „meistarauppáskrift-
inni“ í fjármálalífinu þegar
smíðistykkin hverfa út í bláinn
í næsta vindsveip efnahags-
sveiflanna.
En hvað er hér um að tala?
Erum við ekki orðin þessu
löngu vön? En með leyfi að
spyrja: Hvar eru þeir menn
sem fyrr á tíð ráku fýrirtæki
sem þeir lögðu sóma sinn og
sitt heila líf að veði fyrir og
voru reiðubúnir að svelta
heimili sín svo ekki félli blett-
ur eða hrukka á nafn þess?
Slíka karla hef ég þekkt. Ég
segi ekki að þeir séu með öllu
útdauðir — en mjög trúi ég að
þeim hafi fækkað. Mörg fyrir-
tæki og rekstur í þjóðfélaginu
nú eru því miður ekki annað
en þunn gríma metnaðar-
lausrar ágirndar — sláturlömb
sem eigendumir em reiðu-
búnir að farga er þeim þurfa
þykir án minnsta tillits til
þeirra er hafa treyst þeim fyrir
fé sínu eða afkomu... Kannske
er þetta allt löglegt. En skelf-
ing er það nú rislítið samt.