Tíminn - 27.02.1993, Blaðsíða 5

Laugardagur 27. febrúar 1993
Tíminn 5
Fjárfesting útlendinga í
íslenskum atvinnurekstri
Páll Pétursson skrifar
Alþingi hefur lögfest aðild fslands að Evr-
ópsku efnahagssvæði og forseti íslands stað-
fest lögin með undirskrift sinni.
Þótt enn sé óvíst hvort EES kemst á kopp-
inn, er Alþingi að afgreiða á færibandi marg-
víslegar breytingar á íslenskum lögum sam-
kvæmt forskrift frá Brussel. Þetta verður að
gera til að fullnægja skilyrðum Rómarsátt-
málans, stjómarskrár EB, en það er stjórn-
arskrá öðrum æðri og hana komast hvorki
alþingismenn né forseti upp með að brjóta,
heldur verða að sýna henni skilyrðislausa
hlýðni.
Alþingi hefur með samþykkt samningsins
afsalað sér frumkvæðisrétti til lagasetningar
og verður að taka við lögum EB, getur ekki
stafkrók breytt og má ekki víkja frá EB-for-
skriftinni.
Var sjálfstæðisbaráttan
misskilningur?
Rétt er, þegar svo er komið löggjafarvaldi
Alþingis, að hugleiða framtíðina. Hvert
stefnir þetta þjóðfélag?
Var sjálfstæðisbaráttan tómur misskilning-
ur? Stjómarfarslegt fullveldi var einn þáttur
þessarar sjálfstæðisbaráttu. Yfirráð yfir land-
inu, auðlindum þess og fiskimiðunum var
annar þáttur. Að færa verslunina í hendur ís-
lendinga og tryggja bærilegt atvinnustig í
landinu var enn einn þáttur. Þjóðin hefur
þraukað hér í 1100 ár og með lífi sínu og
starfi öðlast fmmburðarrétt til landsins. Við
íslendingar eigum ekki önnur lönd og höf-
um ekkert annað land til að afhenda afkom-
endum okkar.
Hin taumlausa Evrópuhyggja ríkisstjómar-
innar er að afsala stjórnarfarslegu og efna-
hagslegu fullveldi okkar. Þeir gera það ekki
einungis fyrir sína eigin hönd, heldur fyrir
hönd þjóðarinnar allrar og afkomenda okk-
ar.
ísland fyrir Evrópubúa
Ein afleiðing aðildar að EES er að við verð-
um að breyta lögunum um erlendar fjárfest-
ingar, en þau vom sett í mars 1991 og áttu
að gera okkur kleift að gerast aðilar að Evr-
ópsku efnahagssvæði eins og samningsdrög-
um var þá háttað. Endanleg útgáfa samn-
ingsins varð þó með þeim hætti að þessi ný-
lega settu lög verða að taka gagngerum
breytingum.
Ég vil Iáta það koma skýrt fram að ég er
ekki einangmnarsinni. Ég tel að erlend fjár-
festing á íslandi geti átt rétt á sér, svo fremi
að við höfum vald á henni og getum látið
hana styrkja fslenskt atvinnulíf og viðhaldið
virkum yfirráðum.
Ef svo fer fram sem horfir, mun hin erlenda
fjárfesting taka fyrr en varir völdin úr hönd-
um okkar og þá er frumburðarrétturinn far-
inn líka. Esaú greyið lét fmmburðarréttinn
fyrir baunadisk og var svangur. Ríkisstjómin
er Iíka gráðug, en hún fær engan baunadisk
heldur fórnar fmmburðarrétti okkar allra
fyrir sama sem ekkert.
Tvíhöfðar draga lokur frá
hurðum
Samkvæmt EES-samningnum fáum við að
halda gildandi lögum um einkarétt íslend-
inga til að hafa
eignarhald á út-
gerð og fmm-
fiskvinnslu.
Þetta er eini fyr-
irvarinn af þeim
fimm, sem ís-
land setti fram í
upphafi við-
ræðnanna, sem
felst í samningn-
um í núverandi gerð.
Þó em menn strax byrjaðir að draga lokur
frá hurðum. Tvíhöfðanefnd ríkisstjómarinn-
ar um fiskveiðistefhu, undir forystu Vil-
hjálms Egilssonar og Þrastar Ólafssonar, vill
hleypa útlendingum líka inn í útgerð og
fmmfiskvinnslu. Þeim nægir ekki að setja
veiðileyfagjald á útgerðina og níðast á trillu-
körlunum. Fjármálaráðherrann tekur kröft-
uglega undir með tvíhöfðunum. Verslunar-
ráðið vill ganga ennþá lengra og hefur hafið
sönginn um að sækja um aðild að EB. Þeir
vilja taka skrefið til fulls strax, en ekki doka
um stund á Evrópsku efnahagssvæði.
Finnast hér leppar?
f íslenskum sjávarútvegi viðgengst óbein
eignaraðild útlendinga. Það er að fyrirtæki,
sem er að hluta til í eigu útlendinga, á hlut í
sjávarútvegsfyrirtæki. Þrálátur orðrómur
gengur einnig um það að hér finnist sjávar-
útvegsfyrirtæki sem komin séu í raun í er-
lendar hendur í gegnum leppa. Svo mikið er
víst að til em útgerðaríyrirtæki sem kapp-
kosta að flytja bæði þorsk og ýsu utan óunna
til vinnslu erlendis. Samkvæmt útreikning-
um verkalýðshreyfingar væri hægt að slá
mjög vemlega á atvinnuleysið á fslandi, væri
þetta ekki gert. Hugsanlegt er að lepparnir
séu þvingaðir til að skila fisknum óunnum
til Bretlands af hinum raunvemlegu eigend-
um. Það er ekkert annað en aumingjaskapur
að taka ekki á þessu vandamáli, annað hvort
með banni við útflutningi óunnins þorsks og
ýsu, eða með kvótasviptingu.
Orkuver útlendinga
Þegar kemur að virkjunarréttindum vatns-
falla og jarðhita, svo og orkufyrirtækjum og
orkudreifingarfyrirtækjum, sem samkvæmt
gildandi lögum
mega einungis
vera í íslenskri
eigu, skulu ríkis-
borgarar, sem
eiga lögheimili á
Evrópsku efna-
hagssvæði, hafa
samkvæmt
frumvarpinu
sama rétt til fjár-
festingar og íslendingar eftir 1. janúar 1996.
Það gefur auga leið að innan skamms verð-
ur virkjunarréttur vatns og jarðhita að ein-
hverju leyti kominn í erlenda eigu. Ríkis-
stjómin telur sig geta reist rönd við þessu
með því að ríkið geri upptæk vatns- og jarð-
hitaréttindi einstaklinga og sveitarfélaga.
Það yrði fóm landeigenda, því ekki er gert
ráð fýrir að gjald komi fyrir, eins og við eign-
arnám. Þetta yrði algjör eignaupptaka.
Einkavæðingarpostular ríkisstjórnarinnar
boða einkavæðingu orkufyrirtækja og orku-
dreifingarfyrirtækja. Verði þeirra vilji, þá er
óheimilt að amast við því að þau komist í
hendur útlendra á Evrópska efnahagssvæð-
inu.
Sæstrengsmálið
Undanfarið hafa verið gerðar athuganir á
útflutningi raforku um sæstreng. Líkur
benda til þess að unnt sé að leggja sæstreng
og fá markað fyrir orkuna í Evrópubandalag-
inu, sé hún boðin á nógu lágu verði.
Verkefnið er hinsvegar svo dýrt að íslend-
ingar ráða ekkert við það, nema þá að litlum
hluta, skuldastaða þjóðarinnar leyfir það
ekki. Forsenda þess að af sæstrengsáform-
unum verði er að útlendingar fái hér virkj-
unarréttindi, reisi virkjanir og leggi sæ-
strenginn. Arður íslendinga yrði þá ein-
göngu í formi sölu eða langtímaleigu á
vatnsréttindum.
Það er pólitísk spurning sem verður að
svara, hvort menn geta fellt sig við það fyrir-
komulag, áður en lagt er í frekari kostnað
við sæstrengsmálið. Rétt er einnig að hafa
það í huga að orkan skapar verðmæti þar
sem hún er nýtt, en ekki þar sem hún er
framleidd.
Útlendir bankar
Samkvæmt gildandi lögum mega erlendir
aðilar eiga 25% hlutafjár í íslenskum við-
skiptabanka. 1. janúar 1996 falla þessar
hömlur úr gildi og útlendingar mega eiga og
reka banka hér. Þess ber að geta að bankar f
erlendri eigu á íslandi eru undanþegnir ís-
lensku bankaeftirliti. Þannig getur peninga-
vald komist f hendur útlendinga.
Þá er íslenskt atvinnulíf að öðru leyti gal-
opnað fyrir íbúum Evrópsks efnahagssvæðis
og þær skorður, sem stjómvöld hafa stungið
uppá að reisa við ótakmörkuðum landakaup-
um útlendinga hér, koma svo í koll íslend-
ingum sjálfum að ólíklegt er að þær verði
settar.
A5 þijátíu árum liðnum
Þetta er sá veruleiki sem við stöndum
frammi fýrir eftir inngöngu í EES.
Ef við reynum að gera okkur í hugarlund
hvernig hér verði umhorfs að þrjátíu ámm
liðnum, má gera ráð fýrir að lítil reisn verði
yfir fslensku efnahagslífi. Arðbær fýrirtæki
til lands og sjávar verða þá sennilega flest í
eigu útlendinga, erlend selstöðuverslun ráð-
andi og innfæddir í láglaunastörfum í landi
sem einu sinni var þeirra.
Þá verður ríkisstjórn Davíðs og Jóns Bald-
vins ekki hátt skrifuð í sögunni.