Tíminn - 27.02.1993, Blaðsíða 24

24 Tíminn
Laugardagur 27. febrúar 1993
Anna Sigurjónsdóttir
Blöndudalshólum
Fædd 4. október 1900
Dáin 5. febrúar 1993
Anna Sigurjónsdóttir var fædd í
Hvammi f Laxárdal í Austur- Húna-
vatnssýslu, en fluttist þaðan ung
með foreldrum sínum og átti
bernsku sína og æsku í Finnstungu í
Blöndudal og á Eiríksstöðum í
Svartárdal. 14. júlí 1923 giftist hún
Bjama Jónassyni (f. 24. febrúar
1891, d. 26. janúar 1984) og saman
reistu þau bú í Blöndudalshólum,
sem þau stóðu fyrir til 1960, er Jón-
as sonur þeirra tók við jörðinni. Þau
bjuggu þá enn um skeið í Hólum, en
fluttu svo að Hnitbjörgum við Hér-
aðshælið á Blönduósi og á þeim stað
eyddu þau ævikvöldinu.
Þegar Anna og Bjami keyptu
Blöndudalshóla og gerðust þar
bændur á giftingarári sínu, var hús-
freyjan rúmlega tvítug og hafði ekki
hleypt heimdraganum svo neinu
næmi, en bóndi hennar var liðlega
þrítugur, hafði ungur lokið námi við
nýstofnaðan Kennaraskóla íslands í
Reykjavík og þegar í stað hafið
fræðslu- og uppeldisstörf á æsku-
slóðum sínum í Svínavatns- og Ból-
staðarhlíðarhreppum í Austur-
Húnavatnssýslu. Á þessum tímum
léku sterkir straumar breytinga um
íslenskar byggðir, þar var andblær
nýs aldarfars og áður óhugsandi
tækifæri í augsýn til framfara og
batnandi mannlífs. íslensk alþýða
var sem óðast að ganga út úr jarð-
hýsum sínum, rétta úr sér og ná átt-
um. í hverri byggð voru vormenn ís-
lands að verki og Bjami Jónasson
var þegar orðinn virtur í þeirra hópi
er þau Anna hófu uppbyggingu bús
síns í Blöndudalshólum. Ekki er of-
sagt að hann hafi átt drjúgan hlut í
að leiða kynslóðir samferðamanna
sinna til skólagöngu, félagslegra
framfara og bættrar verkmenntun-
ar, og það kann að vera að Önnu hafi
vaxið það nokkuð í augum að verða
förunautur hans. Hafi svo verið, þá
átti hún eftir að sanna svo ekki varð
um villst hver vormaður íslands
hún var sjálf. Þau tóku við gömlum
bæjarhúsum og búskap í þeim dúr
er verið hafði um aldir í sveitum,
byggðu þegar myndarlegt íbúðar-
hús, hýstu jörðina að öðm leyti og
breyttu henni smám saman í nú-
tímalegt fyrirmyndarbýli, sem þau
sátu með reisn f nær fjóra áratugi.
Anna og Bjarni eignuðust sex börn
og eru fimm á lífi: Ingibjörg, fædd
1925; Elín, fædd 1927; Jónas, fædd-
ur 1932; Kolfinna, fædd 1937; og Ól-
afur Snæbjöm, fæddur 1944. Son-
inn Sigurjón, sem fæddur var 1941,
misstu þau fjögurra ára gamlan.
Lengst af var Bjarni að heiman
mikinn hluta hvers vetrar vegna
starfa sinna og það kom í hlut Önnu
að hafa búsforráð í orðsins fýllstu
merkingu. Þeim störfúm sinnti hún
svo af bar í hæglátu dagfari sínu og
af því hyggjuviti sem glöggu fólki
ávinnst af striti kynslóðanna, enda
var hún ekki verkhrædd kona held-
ur ófeimin að ganga að hverju einu
er gera þurfti með því verkfæri, er
við átti, hvort sem var það sleif,
hamar eða reka.
Anna Sigurjónsdóttir var ræktun-
armaður í öllum skilningi. Hjá
sjálfri sér ræktaði hún ögun huga og
handar, með bömum sínum og
vandafólki hlúði hún að og þroskaði
þá eðlisþætti, er sameinaðir birtast í
því sem heitir uppeldi og manns-
bragð, og þær stundir sem hún gat
af séð frá öðru þá ræktaði hún jörð-
ina. í sambandi Önnu við moldina
birtust tengsl hins sanna búanda við
umhverfí sitt og eilífðina; hennar
tími var gróandinn. í Blöndudals-
hólum braut hún land með sínu
fólki undir ræktun hvers kyns mat-
jurta til heimaneyslu og fyrir mark-
að, hún hlúði að og ræktaði blóm-
plöntur úti og inni, og svo ræktaði
hún heilan skóg.
Á gróðurlitlum melhól fyrir ofan
bæinn, sem sýnt var að yrði ekki
nýttur nema þá sem stöðull og þar
sem blása allir vindar sem leggja
leið sína út og suður með Blöndu,
þar hóf Anna Sigurjónsdóttir að
rækta skóg fyrir fimm áratugum.
Þótt búið væri að friða hólinn kost-
aði það langa viðureign við höfuð-
skepnurnar uns hann fór að fá á sig
hinn varanlega dökkgræna lit furu
og grenis auk hinna árstímabundnu
skartklæða lauftrjánna. Allan þann
tíma barðist Anna daglega fyrir lífi
seinvaxta nýgræðingsins, ól upp
trjáplöntur, plantaði, flutti, snyrti
og skýldi, bætti við nýjum þar sem
aðrar höfðu gefist upp, og stækkaði
skógræktarsvæðið. Nú er skógurinn
í Blöndudalshólum, sem Anna rækt-
aði með fjölskyldu sinni, einn hinna
sjálfsögðu en óvæntu þátta í náttúru
norðlenskra sveita og vekur athygli
hvers ferðamanns er leið á með
Blöndu, hvort sem er Kjalveg eða að
austanverðu. Honum er nú sinnt af
alúð og kostgæfni og við hann aukið
af Jónasi og Ásdísi í Hólum og son-
um þeirra, og mun áfram standa
sem órækur og eftirminnilegur
minnisvarði um frumkvæði, þor og
seiglu Önnu.
Gömlu Blöndudalshólahjónin áttu
langa samleið og fá ef nokkur
þrætuepli um dagana. Sambúð
þeirra einkenndist af væntumþykju,
einstöku samlyndi og rótgróinni
virðingu hvors fyrir öðru. Lengstum
var Anna húsfreyja á mannmörgu
heimili þar sem bjó fólk á öllum
aldri, gestakomur miklar og farskóli
oft og tíðum, með tilheyrandi gist-
ingu og mötuneyti nemenda. Síðan
náðu þau hjón hárri elli í búskap tvö
ein saman. Bjama fór fyrr aftur og
Anna sinnti honum svo sem henni
var framast unnt. Eftir að hann féll
frá 1984 var auðfundið að henni
fannst lífsverki sínu að mestu lokið,
og í bjargfastri vissu um heimvon
sína beið hún þess að hverfa til
þeirrar moldar er þegar geymdi
Bjama.
Anna Sigurjónsdóttir lést á sjúkra-
húsinu á Blönduósi aðfaranótt 5.
febrúar. Útför hennar var gerð frá
Bólstaðarhlíðarkirkju í Húnaþingi
laugardaginn 20. febrúar síðastlið-
inn. Hinrik Bjaraason
r
Sabína Amadóttir
Fædd 27. maí 1908
Dáin 18. febrúar 1993
Hún Bína er burtkölluð úr þessum
heimi, lögð af stað yfir móðuna
miklu. Og það fyrsta, sem mér dett-
ur í hug, er að það var einmitt hún
sem lýsti fyrir mér dauðanum, þegar
ég var á bamsaldri. Hún sagði mér
sögur frá þeim tíma, þegar hún var
ung stúlka og vann á sjúkrahúsinu á
Akureyri. Þá vom aðrir tímar og
margir dóu.
Sabína hét hún og var Árnadóttir,
frá Bakka á Kópaskeri. Pabbi hennar
hafði valið henni nafn í höfuðið á
skáldsögupersónu. Ætli hún hafi
ekki verið sú eina í þá daga sem hét
þessu skrítna nafni. Og það var við-
eigandi, því stundum var hún líkust
skáldsagnapersónu.
Bína var sögukona af guðs náð, gat
fært hversdagslega atburði í heill-
andi búning og galdrað fram ævin-
týraheim, sem böm og unglingar
kunnu vel að meta. Það sem hún
hafði lesið, heyrt eða séð virtist allt
svo spennandi. En hún var sérlund-
uð og hafði sinn hátt á öllu sem hún
sagði og gerði.
Menntunar hafði Bína aðallega afl-
að sér með því að lesa bækur, blöð
og tímarit, en seinna nam hún við
húsmæðraskólana á Hallormsstað
og Laugum í Reykjadal. Þar í sveit
kynntist hún Sigurði Stefánssyni,
þau felldu hugi saman, giftust og
hófu búskap á Öndólfsstöðum, þar
sem þau áttu heima upp frá því. Þau
vom samrýmd hjón, Siggi og Bína,
og glæsileg á sínum yngri árum, get
ég ímyndað mér, til dæmis þegar
þau riðu á viljugum gæðingum í
broddi fylkingar að nýársbrennu í
sveitinni og vom klædd einsog
kóngur og drottning með kórónur á
höfði og í síðum skærlitum skikkj-
um. Þá var víst gaman að lifa.
Þeim Bínu og Sigga varð ekki
barna auðið, en-þau vom ófá börnin
sem dvöldu hjá þeim sumarlangt,
oftast fleiri en eitt í senn. Nokkur
voru þar sumar eftir sumar. Og þau
héldu áfram að koma við á Öndólfs-
stöðum á seinni ámm, þegar leið
þeirra lá þar um sveitir. Svo vomm
við systkinin í syðra húsinu.
„Mamma! Ég ætla aðeins að skreppa
út í hús!“ var oft kallað þar á bæ.
Það er auðvelt að minnast góðra
stunda í Bínueldhúsi. Þar var ég tíð-
ur gestur og alltaf hafði Bína tíma til
að skrafa við mig um alla heima og
geima og svo sagði hún líka sögur.
Og það tók stundum langan tíma,
því sumar sagnanna vom fram-
haldssögur. Sú vinsælasta, sem ég
held að hún hafi sagt flestum sum-
ardvalarkrökkum um árabil, var Ka-
pítóla. Hana kunni Bína allra sagna
best og þegar ég las hana löngu
seinna varð mér ljóst að Bína hafði
betrumbætt hana og gert hana
miklu skemmtilegri en hún var í
upprunalegri mynd. Námar Salóm-
ons konungs kunni hún líka og svo
átti hún heilt sögusafn, sem var kap-
ítuii út af fyrir sig. Það vom fram-
haldssögur úr Tímanum, sem hún
hafði safnað um áratuga skeið og
geymdi í pappakössum uppi í Vest-
urherbergi og í stóra búrinu inn af
eldhúsinu. Fyrir bókhneigðan ung-
ling var þar gullnáma. í búrinu var
Tíminn í mannhæðarháum stöflum
og þar var hægt að finna myndasög-
ur, sem gaman var að klippa út og
búa til bækur úr. Er hægt annað en
að fá áhuga á bókagerð við slíkar að-
stæður?
í eldhúsinu var stór skápur í einu
horninu. Tvær skúffur undir hon-
um, þar sem geymdar vom hóffjaðr-
ir og sápa. Hægt að sitja inni í
skápnum á litlum kassa. Ef ég loka
augunum núna, get ég horfið þang-
að og orðið aftur 7 ára. Ég finn lykt-
ina af gömlum lopa, dúni og fiðri,
sem er geymt í tveimur strigapok-
um. Þarna er Iíka byssan hans Sigga,
hættulegasta vopn sem sjö ára
strákur hefur séð. Hurðin á skápn-
um er í hálfa gátt. Við Bína emm að
tala saman um drauga. Hún segir
mér frá prestinum, sem situr stund-
um ofan á tunnunni á bak við hurð-
ina í Austurganginum. Hann gerir
engum illt, en er þar samt. Það veit
hún fyrir víst, þótt hún hafi ekki
beinlínis séð hann.
Ég verð að viðurkenna að mér var
ekkert um þennan prest gefið og
þegar ég þurfti að sækja mjólkur-
brúsana inn í kælingu og bera þá út
eftir Austurganginum fannst mér
presturinn á tunnunni alltaf vera að
íylgjast með mér.
Þar sem ég sit sunnan heiða og
leiði hugann að liðinni tfð, get ég
teygt út höndina og strokið yfir gafl-
inn á gamla rúminu þeirra Sigga og
Bínu, sem þau gáfu mér fyrir mörg-
um ámm. Ög uppi í hillu á ég fyrstu
útgáfu af Barni náttúrunnar, sem
Bína gaf mér. Það fannst mér góð
gjöf. Líka gömul útgáfa af Skugga-
Sveini og Glitra daggir, grær fold.
Einhvers staðar geymi ég sögu úr
Tímanum í brúnu umslagi. —
Minningarnar.
Bína situr við saumavélina í Vest-
urherberginu. Hún er alltaf að gera
við gömul föt, bæta göt og stoppa í
sokka. Segir mér sögur á meðan af
huldufólki, álfum og skessunni í
Blámannaey. Hún rifjar upp húsa-
skipan á Öndólfsstöðum í gamla
daga, þegar þar bjuggu þrjár eða
fjórar fjölskyldur í sama húsinu.
Hverfur svo austur á Hérað, í hús-
mæðraskólann á Hallormsstað og
við veltum því fyrir okkur hvort
Lagarfljótsormurinn sé ennþá á sín-
um stað. Kannski lendum við á næt-
urvakt á sjúkrahúsinu á Akureyri á
þriðja áratugnum og reynum að
skilja það sem útlendi sjómaðurinn
var alltaf að reyna að segja henni.
Þetta eru góðar sögur og hafa þann
kost að það er hægt að stoppa og
spjalla um hitt og þetta inni í miðri
sögu og svo er þráðurinn tekinn upp
aftur.
Einu sinni kom Jóhann risi í heim-
sókn til þeirra og fékk að gista. Það
þurfti að setja tvo stóla við endann á
rúminu sem hann svaf í og svo var
tekin mynd af honum ásamt Bínu
og Sigga úti á hlaði. Risar voru þá til
í alvöru. —
Við hlustuðum á Sigga lesa fram-
haldssögurnar í Tímanum upphátt
fyrir Bínu á meðan hún var að taka
til matinn og ekki máttum við missa
af sakamálaleikritunum í útvarpinu.
Persónumar urðu ljóslifandi, þegar
um þær var rætt á eftir. Það var
margt skritið í þessum heimi. —
Minningamar.
Eldhúsið er stórt með brúnmálaðri
innréttingu og trégólfið er alltaf
kalt. Það brakar í gólfborðunum á
vissum stöðum og dúkurinn, sem er
á miðju gólfinu, er orðinn gatslit-
inn. Sömuleiðis vaxdúkurinn á
borðinu, en undir honum er annar
dúkur, miklu eldri og miklu slitnari.
Spilin hennar Bínu á borðinu. Fal-
legu, snjáðu spilin með almennileg-
um kóngum, drottningum og gos-
um. Við spilum Marjas og Kasínu.
Stundum líka Gosa eða Hjónasæng,
sem stelpunum finnst svo skemmti-
leg. Maddama, kerling, fröken, frú
og svo framvegis. Bína kann alla
mnuna. —
Siggi lifir hana Bínu sína. Hann var
orðinn einn eftir í gamla húsinu á
Öndólfsstöðum, þegar hún þurfti að
dveljast á sjúkrahúsinu á Húsavík.
Um tíma hefur hann reyndar verið
þar líka, gamall maður, sem enn
hefur lifandi áhuga á hestamennsku
og spilar svo vel á orgel. Hér áður
íyrr var mikið sungið og spilað í
stofunni þeirra á Öndólfsstöðum.
Og þegar enginn heyrði til spilaði
Bína líka, en bara fýrir sjálfa sig.
Siggi spilaði fýrir gesti og gestimir
sungu og allt húsið tók undir, þegar
karlakórinn var að æfa þar.
Núna er hljótt í eldhúsinu þeirra
Bínu og Sigga heima á Öndólfsstöð-
um. Stóri skápurinn er samt enn á
sínum stað, brakandi gólfborðin og
spegillinn yfir vaskinum, sem spegl-
ar ekkert lengur nema kannski
minningarnar, sögumar, útvarpið,
Tímann í stómm stafla, tónlistina,
samtölin og spilin á borðinu.
Aðalsteinn Ásberg
FUNDIR 0G FÉLAGSSTÖRF
Almennir stjórnmálafundir
Atvinnumál, stjómmálaviðhorfið og staða
EES-samninganna verður til umræðu á
almennum stjómmálafundum á Austur-
landi dagana 28. febrúar-2. mars. Fund-
imir verða á eftirtöldum stöðum:
Slysavamahúsinu Eskifirðl
sunnudaginn 20. febrúar kl. 20.30.
Frummælendur: Jón Kristjánsson, Guð-
mundur Bjamason og Karen Eria Eriings-
dóttir.
Flnnur
Verkalýðsfélagshúsinu Reyðarfirði
mánudaginn 1. mars kl. 20.30.
Frummælendur: Jón Kristjánsson, Rnnur
Ingólfsson og Karen Eria Eriingsdóttir.
Djúpavogi þriðjudaginn 2. mars.
Frummælendur: Jón Kristjánsson, Finnur
Ingólfsson og Karen Eria Eriingsdóttir.
Nánar auglýst á viðkomandl stöðum.
Allir velkomnir.
Fundarboðendur
Karen Erta
Kópavogur —
Opið hús
Opið hús er alla laugardaga kl.10.00 - 12.00 að Digranes-
vegi 12. Kaffi og létt spjall. Inga Þyri, formaður félags-
málaráðs, verður tll viðtals.
Framsóknarfélögln
Framsóknarfélögin í
Hafnarfirði
Opið hús að Flverfisgötu 25 alla þriðjudaga kl. 20.30.
Komið og fáið ykkur kaffisopa og spjalliö.
Framsóknarfélögln
Inga Þyrf
Guðmundur