Tíminn - 27.03.1993, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Laugardagur 27. mars 1993
Undanfarið hefur umræða um læsi og „ólæsi“ verið fyrirferðamikil
í þjóðfélaginu. Það hefur viljað brenna við að hún hafí beinst í eina
átt og sú skoðun ríkt að nemendur væru almennt illa læsir og hætt-
ir að nenna að lesa. Könnun sem hefur verið gerð að frumkvæði
Fræðsluskrifstofu Reykjavflfur bendir í þveröfuga átt. Hún sýnir að
lestrarkennsla í skólum borgarinnar er mjög góð og borgarbömin
standi vel að vígi. „Lestrarkennslan er víða miög góð og alltaf er ver-
ið að örva böra til lesturs," segja þær Aslaug Brynjólfsdóttir,
fræðslustjóri í Reykjavík, og Matthildur Guðmundsdóttir kennslu-
fulltrúi.
Ólæs eða hálflæs
minnihluti
Undanfarið hefur umræða um læsi
verið fyrirferðamikil í fjölmiðlum.
t>að er skemmst að minnast „Lestr-
arkeppninnar miklu“ sem nokkrir af
helstu fjölmiðlum landsins stóðu
fyrir. Gera má ráð fyrir að kveikjan
hafi m.a. verið könnun sem Þorbjöm
Broddason, dósent við Háskóla ís-
lands, stóð fyrir á bóklestri ung-
menna. Út frá henni ályktar Þor-
bjöm að hmn bóklesturs sé raun-
verulegt og brýnt áhyggjuefni og
geti vel verið undanfari þess að hér
spretti upp ólæs eða hálflæs minni-
hluti hjá bókaþjóðinni. Þá má vitna í
Staksteina í Morgunblaðinu nýlega
þar sem segir: „Kannanir benda til
að lestrarkunnáttu unglinga sé gíf-
urlega ábótavant."
íslensk böm vel
á vegi stödd
Þessar ályktanir virðast vera á
skjön við niðurstöður kannana sem
lagðar hafa verið fyrir yngri bekki
gmnnskóla í Reykjavík að sögn
þeirra Matthildar og Áslaugar.
Þessar kannanir em staðfærðar úr
erlendum könnunum og meta bæði
lestrarhraða og skilning nemenda.
Þær vom lagðar fyrir flestalla átta til
ellefu ára nemendur í gmnnskólum
Reykjavíkur árin 1991 og 1992.
Þær telja að niðurstöður sýni að
lestrarkennsla sé góð og markviss.
Til að útskýra það telja þær nauðsyn-
legt að gera grein fyrir könnuninni.
Nemendum er skipt í sex getuhópa. í
efstu hópunum (A og B) em þeir
nemendur sem hafa náð góðum les-
hraða en hafa jafnframt góðan skiln-
ing á því sem þeir lesa. Þessi hópur
er 64,2% nemenda í átta ára bekk en
hefur stækkað í 86,6% nemenda árið
eftir eða í níu ára bekk. í ellefu ára
bekk er þessi hópur tæp 90%.
í hóp sem merktur er bókstafnum C
em þeir sem skilja það sem þeir lesa
en hafa ekki náð leshraða til jafns við
hina. Þessi hópur minnkar á milli
bekkja úr 28,5% niður í 10% í níu
ára bekk og er tæp 6% 11 ára nem-
enda.
Þá vekur athygli að nemendum í
lökustu hópunum fækkar um helm-
ing á milli átta og níu ára bekkjar.
Þessi hópur er 7,3% í átta ára bekk
en er orðinn 3,6% í níu ára bekk.
Þetta em að sögn þeirra Matthildar
og Áslaugar böm sem eiga í talsverð-
um lestrarerfiðleikum og þurfa því
sérstaka aðstoð.
Sé tekið mið af könnunum erlendis
frá benda þessar niðurstöður til að
þeirra sögn að reykvísk böm séu vel
á vegi stödd. „Kannanir sem hafa
verið gerðar erlendis benda til að 15
til 20% nemenda þurfi einhverja að-
stoð við lestramám og þar af eiga
fimm til tíu af hundraði við alvarlega
lestrarerfiðleika að stríða,“ segja
þær. Sé tekið mið af ellefu ára nem-
endum gmnnskóla Reykjavíkur er
þessi fjöldi rétt undir fimm af hundr-
aði nemenda samkvæmt könnun-
inni.
Kennarar taka
markvisst á málum
Þær Áslaug og Matthildur álíta að
þessar kannanir sýni mjög greini-
lega að kennarar í Reykjavík á yngri
stigum gmnnskóla grípi snemma og
mjög markvisst inn í lestramám
barnanna en það er mjög mikilvægt
ÁBENDINGAR TIL FORELDRA VAROANm HEIMALESTUR.
BamiÖ má lesa. eins mikið og þaÖ vill.
ÞaÖ á aö lesa til aÖ ná efni sögunnar og þarf því ekki aÖ lesa oftar en einu
sinni hverja bls.
3. Það er betra aÖ lesa 3 bls einu sinni en 1 bls. þrisvar sinnum.
4. HafiÖ ekki áhyggjur þó lestur bamsins sé ekki alltaf orðréttur.
5. GrípiÖ ekki inn í lestur bamsins til að leiörétta eitt og eitt skakkt lesið orð
ef merking textans er óbreytt.
6. Bamið þarf að geta bjargað sér við að ná efni textans þó þaÖ geti ekki lesið
öll oröin rétt til að byrja með.
7. Ef bamið stansar við orð sem þaö getur ekki strax lesið, teljið þá í huganum
upp að 10 áður en þið bendið baminu á að:
a) byrja á setningunni aftur ef það gæti hjálpað
b) athuga hvað fyrsti stafurinn heiti eða "segi" og láta hann "heilsa" á næsta
staf.
c) lesa orðið hægt meÖ baminu.
8. Vekið athygli bamsins á myndum ef sagan er myndskreytt. RæÖiÖ um hvort
myndimar geta sagt okkur eitthvaö um efni sögunnar.
9. RæÖið um heiti bókarinnar eða sögunnar. Segir það okkur eitthvaö um
innihaldið?
10. Um leið og lokið er lestri niður bls. mætti stansa og spyija bamið hvað það
haldi að gerist næst?
11. í sögulok má ræöa um hvort bamið vildi að sagan endaði ööruvísi eða hvort
þaö vilji bæta við söguna.
Lesið áfram sögur og ævintýri fyrir bamið þó að það sé fariö aö geta lesið sjálft.
Lestur góðrar bókar getur gefið tækifæri til að ræða í trúnaði um efni sem tengja
má lífi bamsins sjálfs.
"Lesið - hlustið - taliö"
Hér má sjá börn í einum grunn-
skóla borgarinnar undirbúa sig
undir lestrarátak sem Fræöslu-
skrifstofan f Reykjavík gekkst
fyrir.
að þeirra áliti. „Þetta sýnir að lestrar-
kennslan er á góðri leið og það er
alltaf verið að örva bömin til að
lesa.“ Þáttur skólabókasafna verði
síst ofmetinn og hann sé forsenda
fyrir margbreytilegu lestrarátaki.
„Þar fer fram bókmenntakynning og
þar leita böm heimilda við allskonar
verkefnavinnu. Auk þess fá nemend-
ur lánaðar bækur til frjáls lesturs,“
bæta þær við. f einum skóla settu
nemendur t.d. á fót ferðaskrifstofu
og kynntu ýmis lönd fyrir skólafélög-
um sínum.
Þá benda Matthildur og Áslaug
einnig á að aidrei fyrr hafi verið lögð
eins mikil áhersla á faglega lestrar-
kennslu og nú. 90 kennarar hafi sótt
námskeið um lestrarkennslu að
loknum vinnudegi á vegum
Fræðsluskrifstofu Reykjavíkur og
Kennaraháskóla íslands. „Á þessu
námskeiði og fleirum er verið að
leggja áherslu á fjölbreyttar leiðir í
byrjendakennslu þannigað kennarar
í yngstu bekkjum leitast við að finna
betri leiðir til að aðstoða bömin við
lestramámið,“ segja þær.
Er hægt að hjálpa bömum sem eiga
í verulegum lestrarerfiðleikum?
„Það er mjög mikilvægt að finna
þessa nemendur og greina lestrarerf-
iðleika þeirra sem fyrst,“ segja þær
Matthildur og Áslaug og benda á að
ástæður fyrir lestrarerfiðleikum geti
verið misjafnar. „Það geta verið lík-
amlegar orsakir, að heilastöðvar
vinni ekki rétt saman. Þá geta böm
verið í tilfinningalegu ójafnvægi.
Einnig eru til börn sem hafa mjög lé-
lega sjálfsmynd eða hafa lítinn mál-
þroska. Þetta getur valdið því að
þeim gangi erfíðlega með lestrar-
nám,“ bæta þær við.
Búnir að gera
áætlanir
Nýlega lauk eins og kunnugt er
„Lestrarkeppninni miklu" sem
nokkrir af stærstu fjölmiðlum lands-
ins ásamt fleimm stóðu að. Athygli
vakti að Skólastjórafélag Reykjavíkur
féllst ekki á að þessi keppni færi fram
innan gmnnskóla borgarinnar.
Áslaug bendir á að skólar borgar-
innar hafi verið búnir að gera áætl-
anir um skólastarfið og lítill fyrirvari
hafi verið á þátttöku í keppninni. Þar
nefnir hún sem dæmi svokallaðar
„þemavikur" sem víða séu orðnar
fastur liður í starfi skólanna en þá er
vikið frá hefðbundinni kennslu og
allt skólastarfið snýst kannski um
ákveðið úrlausnarefni sem gæti td
heitið „heilbrigð sál í hraustum lík-
ama“ eða „borgin okkar“.
Hún segir að frá því í haust hafi
margir skólar borgarinnar gengist
fyrir lestarátaki. Þá bendir hún á að í
fyrravetur hafi verið efht til eins kon-
ar lestrarleiks á vegum Fræðsluskrif-
stofu Reykjavíkur. „Þátttakendur í
leiknum vom 800 nemendur 40
bekkjardeilda í 14 skólum. Félag
bókaútgefanda verðlaunaði þá bekki
sem lásu mest og fræðsluskrifstofan
veitti öllum þátttakendum viður-
kenningu. í einum átta ára bekk í
Breiðagerðisskóla lásu nemendur að
meðaltali 1.130 bls. á þessum fjómm
vikum. í upphafi giskuðu allir þátt-
takendur á hvað þeirra bekkjardeild
gæti lesið mikið. í flestum tilfellum
lásu þeir miklu meira," bætir Matt-
hildur við og bendir á að í vetur hafi
margir skólar haldið áfram með
svipað átak.
Liggja þau í
fræðibókum?
Það er ekki aðeins að lestrarkunn-
átta gmnnskólanemenda hafi verið
könnuð því einnig er verið að kanna
íslenskukunnáttu tólf ára bama í
gmnnskólum borgarinnar. „Þar er
verið að prófa stafsetningu, mál-
notkun, málfræði og ritun. Auk þess
er verið að prófa skilning á bók-
menntum annars vegar og getu til að
lesa úr töflum en þar em leiðatöflur
strætisvagna notaðar sem viðmið-