Tíminn - 22.05.1993, Síða 5

Laugardagur 22. maí 1993
Tíminn 5

Taugatitringur — yfirlýsingar
- óleystur vandi
Jón Kristjánsson skrifar
Sú spuming er nú ofarlega í huga hver verður
þróunin í stjómmálum sumarsins, eftir hinn
fræga endi á fundarhöldum Alþingis í vor. Það
bendir margt til þess að sumarið verði stjóm-
arflokkunum erfitt, og ennþá finnast eftir-
skjálftar eftir átök síðustu vikna.
Ríkisstjómin er nú fullra tveggja ára, kjör-
tímabilið meir en hálfnað. Því er nú litið yfir
farinn veg og ástæða er til þess að meta hverju
hefur verið komið fram af þeim markmiðum
sem ríkisstjómin setti sér í upphafi.
Afskiptaleysi —
„fortíðarvandi“
Þungamiðjan í stefnu ríkisstjómarinnar fyrst
í stað var það að ríkisvaldið ætti að draga sig í
hlé á sem flestum sviðum. Það ætti að einka-
væða sem flestar atvinnugreinar. Það skyldi
tekið til í sjóðakerfinu, eftir það sem forsætis-
ráðherra kallaði „sjóðasukk". Ráðherrar skyldu
sjást sem allra minnst í fjölmiðlum, og allar
aðgerðir skyldu vera almennar. Kratar boðuðu
nýja stefnu og siðbót í landbúnaðar- og sjávar-
útvegsmálum. Þessi siðbót mundi kosta átök
og fómir, en eftir þær mundi rísa upp græn
jörð með fegurra umhverfi sjálfstæðra fyrir-
tækja sem græddu peninga.
Eitthvað á þessa leið hljóðaði boðskapurinn
úr Viðey. Stjómarmyndunin byggðist á því að
formenn Alþýðuflokksins og Sjálfstæðisflokks-
ins náðu saman. Þetta samkomulag þeirra á
milli hefur haldið ennþá, og er það í rauninni
gmndvöllur ríkisstjómarinnar og það sem
heldur henni saman.
Tveggja ára afmæli
Það er skemmst frá því að segja að það er ekki
glæsilegt um að litast, nú á tveggja ára afmæli
ríkisstjómar Davíðs Oddssonar, og ekki verður
séð að sérstök ástæða sé til bjartsýni miðað við
óbreytt ástand. Þar bera hæst atvinnumálin.
Atvinnuleysi er komið í 5%, sem er óþekkt
stærð síðustu tvo áratugi. Ríkissjóður er rek-
inn með halla upp á einn tug miíljarða króna,
og rætt er um nauðsyn þess að fækka störfum
í opinberri þjónustu verulega. Iðnaðurinn hef-
ur ekki bætt við sig störfum. Álver er ekki í
sjónmáli. Því er haldið fram að fækka þurfi
bæði fiskvinnslustöðvum og skipum í sjávarút-
vegi, ef möguleikar eiga að vera að komast af
með þann þorskafla sem Ieyfður er. í landbún-
aði fækkar stöðugt störfum, og þrýstingur vex
um að flytja inn landbúnaðarvömr, eins og
berlega kom fram í þinglokin. Bankamir em
taldir vera með allt of margt fólk í sinni þjón-
ustu. Þannig má lengi telja.
Það má því spyrja með réttu: Hvar liggja at-
vinnutækifæri framtíðarinnar? f ferðaþjón-
ustu, munu margir segja, og það er vonandi að
sú atvinnugrein geti bætt við sig fólki. Ekki
verður það þó í þeim mæli sem þarf, ekki síst ef
sú þjónusta er verðlögð út af markaðnum,
meðal annars með skattlagningu.
Pálm og linka
Það er alvarlegasti áfellisdómurinn yfir ríkis-
stjóminni, hvað
viðbrögð og að-
gerðir til þess að
bregðast við
þessum vanda
em lin og fálm-
kennd. Nefndir
em settar til
þess að skil-
greina fortíðina,
en framtíðin er
óráðin. Til þess að öflugir menn í atvinnulífinu
geti sótt á brattann og brotið nýjar leiðir verða
þeir að vita hvaða ytri skilyrði og leikreglur á
að búa atvinnuvegunum, og stjómvöld verða
að gera sitt til þess að skapa skilyrði fyrir
rekstri. Ekkert af þessu er nú fyrir hendi.
Stöðugar umræður hafa verið síðastliðin tvö
ár um miklar kerfisbreytingar í sjávarútvegi og
innflutning landbúnaðarvara. Eina haldreipi
sjávarútvegsins um starfsramma er að svo
mikil sátt, sem hægt var að búast við, hafði
náðst um fiskveiðistefnuna árið 1990. Líkur
em nú á að þessi stefna verði í stómm dráttum
áfram við lýði.
Hins vegar er meðferð stjómarliða á Hagræð-
ingarsjóði sjávarútvegsins, sem átti að stuðla
að hagræðingu í greininni og aðstoða þau
byggðarlög sem lentu í áföllum, hreint
skemmdarverk. í haust var mikið veður gert út
af Þróunarsjóði sjávarútvegsins sem átti meðal
annars að sinna þessu hlutverki, en sökum
ósamkomulags stjómarliða er allt í óvissu með
þann sjóð. Hagræðingarsjóðurinn er lamaður,
en situr inni með fiskveiðiheimildir sem búið
er að Iofa að úthluta, endurgjaldslaust, til
þeirra sem urðu verst úti við niðurskurð afla-
heimilda í þorski á síðasta ári. En það loforð er
ekki efnt, fyrr en nú að útlit er á því að efndir
verði knúðar fram með kjarasamningum.
Stjómleysi — vonbrigði
Allt ber þetta vott um stjómleysi, sem hlýtur
að verða stjómarliðum þungt í skauti, og hefur
komið fram í mjög lækkandi gengi SjáJfstæðis-
flokksins í skoðanakönnunum. Ég hygg að
margir sjálfstæðismenn hafi borið þá von í
brjósti að Davíð Oddsson yrði röggsamur
stjómandi. Þeir hljóta að hafa orðið fyrir von-
brigðum, því málin veltast áfram óafgreidd, og
nægir að nefna einkavæðingaráform um bank-
ana og fleiri stofnanir, úthlutanir úr hagræð-
ingarsjóði og ráðstafanir vegna kjarasamninga
sem nú hafa loks tekist Viðbrögð ríkisstjómar-
innar í þeim efnum hafa verið hikandi og
ómarkviss.
Best hefur gengið
upp það stefnumið
ríkisstjómarinnar í
upphafi ferils síns
að hafast sem
minnst að. Hins
vegar er sú gjald-
þrotastefna stór-
hættuleg og getur
sett efnahagskerfi
okkar í rúst, ef
gjaldþrotaleiðin er gengin til enda í sjávarút-
veginum.
Taugastríð
Þetta aðgerðaleysi veldur því meðal annars,
að það er komin þreyta í stjómarsamstarfið.
Lélegt gengi í skoðanakönnunum fer í taug-
amar á stjómarliðum. Þær eru loftvog sem
mælir pólitíska andann í þjóðfélaginu, þó að
þær séu vissulega ekki kosningar.
Jón Baldvin er ókyrr. Síðustu dagana í Alþingi
var hann eins og hestur sem ólmast í stíu sinni
áður en honum er hleypt út í veðhlaup eða ró-
deó. Þingskaparokur hans og gífúryrði em
með því mesta sem heyrst hefur á þeim vett-
vangi. Yfirlýsingar um atvinnumálaráðuneyti
og yfirlýsingar um innflutning landbúnaðar-
vara em tiiraun til þess að þjappa krötum sam-
an og tala upp í eyrun á neytendum. Jón telur
ekki veita af, því krötum hefur hvorki tekist að
koma á auðlindaskatti í sjávarútvegi né þjarma
að landbúnaðinum eins og þeir álíta hæfilegt.
Þessi upphlaup reyna mjög á taugar sjálfstæð-
ismanna, og einn þeirra hefur misst þolin-
mæðina og kallað Jón Baldvin „skrípi" á opin-
bemm fundi. Þetta em alvarleg ummæli þing-
manns í stjómarliðinu um formann annars
stjómarflokksins og verður fróðlegt að sjá eft-
irleikinn hjá Pálma Jónssyni, hvort hann vill
fylgja þessu „skrípi" gegnum þykkt og þunnL
Aðgerðaleysið
Vandamál Sjálfstæðisflokksins nú er gjáin
milli þeirra, sem eiga rætur í atvinnuvegunum
landbúnaði og sjávarútvegi, og frjálshyggju-
mannanna sem nú virðast ráða ferðinni. Að-
gerðaleysið er samkvæmt kokkabók þeirra.
Þeir em studdir af því (yrirtækjavaldi, sem
sterkast er um þessar mundir og er kennt við
„kolkrabba".
Gjaldþrotaleiðin er ekki svo vondur kostur
fyrir fjárhagslega sterk fyrirtæki, sem geta hirt
það sem fémætt er úr rústunum. Líklegt er að
það kunni að sjóða upp úr milli þessara póla í
flokknum, ef Davíð hefur ekki möguleika á því
að ganga á milli eða hann kýs að skipa sér
áfram frjálshyggjumegin. Ef svo yrði, þá er lík-
legt að stjómin lifi ekki kjörtímabilið á enda.
Hitt er svo víst að stjómarliðar munu hugsa
sig vel um áður en þeir voga sér í kosningar. Þó
er aldrei að vita nema hnútuköst, svo ekki sé
talað um átök, ef hugsað er um það í alvöru að
breyta verkaskiptingu eða skipta um ráðherra í
ríkisstjóminni, geti sett af stað atburðarás sem
ekki verður stöðvuð nema með stjómarslitum.
Vandinn hleðst upp
Það reynir því á forustuhæfileika Davíðs
Oddssonar þessa sumarmánuði. Vandinn í at-
vinnulífinu heldur áfram að hlaðast upp og
skaprauna þeim stjómarliðum sem eru í jarð-
sambandi. Jón Baldvin var kominn í ham í
þinglokin, og ekki er séð á þessari stundu hvað
hann tekur til bragðs þegar hann kemur heim
eftir að hafa verið í félagsskap filmstjama í
Cannes. Hann telur áreiðanlega að nú verði
hann að láta til sín taka hér heima fyrir, telja
kjark í lið sitt og hvetja þá til dáða í baráttunni
við „hinn nýja landsbyggðarforingja sjálfstæð-
ismanna", Halldór Blöndal, svo notuð séu orð
Víkverja Morgunblaðsins, og hans fylgismenn.
Það er því eins líklegt að heitt verði orðið í kol-
unum síðsumars, og fleiri fari í fomsögumar
til þess að leita að krassandi tilvitnunum um
samstarfsflokkinn.
Alvarlegast er þó ef áfram verður látið reka á
reiðanum og gjaldþrotaleiðin gengin til enda.
Slíkar blóðsúthellingar þolir íslenskt þjóðfélag
ekki. Að fljóta sofandi sumarið á enda er mikil
glæframennska.