Tíminn - 29.05.1993, Page 4

4 Tíminn
Laugardagur 29. maí 1993
Tímirm
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Ttminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrimsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Glslason
Skrtfstofun Lynghálsi 9,110 Reykjavlk Sfml: 686300.
Auglýslngasíml: 680001. Kvöldsfmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,-, verð I lausasölu kr. 110,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Hnípin þjóð
í vanda
Svartasta skýrsla Hafrannsóknastofnunar um veiði-
stoíh þorsks til þessa hefur nú verið kunngerð. Ástand
stofnsins kemur ekki á óvart þar sem búið var að vara
við döprum niðurstöðum rannsókna fiskifræðinganna.
Sókn í aðra fiskstofna verður ekki aukin, nema í loðnu.
Fáir draga núorðið í efa að rannsóknir á stærð fisk-
stofna séu byggðar á vísindalegum grunni og að var-
legst sé að fara að ráðum fiskifræðinga til að eyða ekki
þeirri auðlind sem þyngst vegur í efhahagslegri hag-
sæld þjóðarinnar.
Minnkun þorskaflans niður í það mark sem lagt er til
þýðir mikla tekjurýmun fyrir þjóðarbúið þótt hún
komi fyrst ffam í auknum erfiðleikum útgerðar, sem
eru æmir fyrir, og í kjömm sjómanna og þeirra sem við
fiskvinnslu starfa.
Ekki bætir úr skák að stjómvöld hafa ekki getað kom-
ið sér saman um neina sjávarútvegsstefnu og gátu ekki
einu sinni komið fram tillögum sínum áður en Alþingi
var sent heim í skyndi og er lítilla úrræða að vænta úr
þeirri átt, nú þegar mest á ríður.
Auðsjáanlega verður aflakvóti rýr á nýju fiskveiðiári.
Mörg útgerðarfyrirtæki standa þegar svo illa að bágt er
að sjá hvemig þau standast enn meiri samdrátt og önn-
ur munu ekki þola skerðingu á kvóta án þess að kom-
ast á vonarvöl.
Skuldir útgerðar og fiskvinnslu em gífurlegar og háir
vextir mergsjúga atvinnuvegina og koma þeim í nánast
vonlausa aðstöðu. Á þessu hefur engin bót fengist og
mun vandinn magnast enn ef núverandi stjóm ætlar að
sitja áfram verklítil og úrræðalaus.
Einfaldar lausnir em ekki á þeim vandamálum sem
við blasa. Þó er Ijóst að vinna verður eins mikið verð-
mæti úr aflanum eins og unnt er áður en hann er seld-
ur á erlenda markaði. Eftir því sem afli minnkar verður
að nýta hann betur.
Tilkostnaði verður að stilla í hóf og vel má nýta mann-
aflann betur og spara heldur sífellt dýrari og flóknari
tækjabúnað til sjós og lands. Hér má aðeins minna á
einfalda staðreynd sem er að nýting á handflökuðum
fiski er umtalsvert betri en vélflökuðum. Verðmætið
eykst Af þessu má draga mikinn lærdóm.
Stór verksmiðjuskip, sem kölluð em frystitogarar,
veiða yfirleitt á heimamiðum eða gmnnslóð. Þessum
skipum, eins og stærstu togurunum, er sjálfsagt að
beina á fjarlægari mið og úthafsveiðar, eða útfyrir þau
mörk sem íslensk kvótaúthlutun nær til.
Allt tal um of stóran flota hefur aldrei leitt til annars
en að hann hefur stækkað enn meir. Hins vegar hefur
allt talið um að fá veiðiheimildir utan fjarlægra stranda
og gera út í öðmm höfum ekki leitt til neinna umtals-
verðra ffamkvæmda. Þegar fiskur þverr á íslandsmið-
um ætti að reyna á hvort ekki sé tímabært að einhver
hluti flotans leiti á fjarlægari slóðir.
Þetta em auðvitað hugmyndir sem auðvelt er að
kasta fram en geta verið erfiðar í framkvæmd. En flest
er betra en að gera stóran hluta útgerðar gjaldþrota
og verðlausan og því til mikils að vinna að leita leiða
úr þeim ógöngum sem hnípin þjóð í vanda er að kom-
ast í.
Ráðið í nýja Völuspá
Atli Magnússon skrifar
Þegar máttarvöid himnanna
byrstu sig í árdaga mannkyns,
leiftur loguðu og skruggur dundu,
hörfuðu forfeður vorir hnípnir í
skúta sína og byrgi og töldu að nú
hefðu þeir styggt þau rögn og reg-
in sem háloftin byggja. Snemma
var því farið að brjóta heilann um
þankagang mannskapsins „þama
uppi“ í von um að mega lifa svo að
þeim mislíkaði ekki.
FVrr en varði fóru að myndast af
þeim sagnir og þeim voru fengnir
embættisbústaðin Grikkir tylltu
sfnu liði á Ólympsfjall en aðrir
höfðu meira við, eins og norrænir
menn, sem hönnuðu handa guð-
unum margflókinn Ásgarð. Þetta
var „praktískt" því fyrir vikið mátti
gera ráð fyrir að guðimir mundu
una sér við ölteiti heima löngum
stundum og skipta sér ekki af smá-
syndum annarra á meðan. Gyðing-
ar létu hins vegar undir höfuð
Ieggjast að gera Jahve heimilsfast-
an og það kom þeim í koll. Hann
„bjó í ferðatöskunni" og skaut upp
kolli geðvondur og bláedrú hvar
sem var — oft þegar verst gegndi
fyrir mannkertin.
Á vísindaöld
Á vísindaöld er tekið að líta málin
á rósamari og yfirvegaðari hátt. En
þó hefur færra breyst en virðist í
fljótu bragði: Hvötin til að spá og
spekúlera í hvað þeir „þama uppi“
séu að sýsla og hvers muni von af
þeim næst er enn til staðar. Goð-
mögnin hafa að vísu verið látin lík-
amnast og eru meir „í efninu“ en
þau gömlu, eins og mynd af banka-
ráði Seðlabankans ber raunalega
mikið meiri veruleikablæ en fresk-
umar á lofti Sistínsku kapellunn-
ar.
En annað er svipað og var. Menn
hafa lært af slysni Gyðinga og með
embættishöllum og panelþiljuð-
um kontórum er séð til þess að
„mátturinn og dýrðin" hafi staði til
þess að dunda sér.
En líkt og hjá Grikkjum og í Ása-
trúarsið þýðir það samt ekki að
óhætt sé að varpa öllu sem guðs-
ótti heitir fyrir róða. Þótt menn
láti nú Veðurstofunni eftir að spá í
leiftur og skruggur hvítnar vang-
inn og hjartað sleppir úr slagi þeg-
ar uppheimsbyggjar nútímans
taka að söðla sinn Sleipni eða
leggja á hafrana. Og þegar reiði
þessara guða er vakin er hún engu
minna óttaleg er gömlu guðanna,
þótt hún sé oftast hávaðaminni —
nema ef Appolló væri undanskil-
inn. Appolló lýsti Hómer nefnilega
eitthvað á þá leið að þegar hann
hélt af stað að blanda sér f stríð og
erjur mannanna, þá „leið hann of-
an af fjallinu, eins og nótt“ Ein-
mitt þannig ber vandlætingu goð-
magna nútímans að líka.
Jörð úrÆgi
Að undanfömu hafa vorra tíma
goðmögn staðið í stórræðum. Þau
hafa verið að búa sig undir að úr
Ægi risi ný jörð, þar sem iðjagræn
engi og frjósöm ræktarlönd al-
frjálsra efnahagssvæða skyldu
teygja sig út í fjarskann til allra
átta. í þeim tilgangi hefur líka ný
Völuspá verið rituð og miklu til-
komumeiri að vöxtum en sú
gamla. Skáldmæringurinn sem
samdi hana er ekki kunnur með
nafni, en skýlir sér bak við höfúnd-
arheitið EES, og þessa stórfelldu
spádómsbók hafa menn sem al-
kunna er setið við að þýða í ráðu-
neytunum. Til þess verks hefúr
verið kallað margt eitt Mímishöf-
uð, sem löngu er orðið sköllótt og
hrokkið af áratuga lestri og grein-
ingu dýpstu raka hagvísinda og ut-
anríkisviðskipta auk fleiri greina
sem óinnvígðir kunna ekki nöfnin
á. Þó fer þeim eins og hinum
bestu ritskýrendum á elsta skáld-
skap fombókmennta vorra að ekki
kemur þeim ætíð ásamt um hvem-
ig Iesa eigi úr hinum torræðari
kenningum og heitum í textanum.
Hann spannar líka vítt svið og
hættimir eru margir — runhent,
braghent, og draughent, svo ekki
sé minnst á skothendumar, flat-
rímið og hortittina. Og eins og
gengur hafa komið fram ævintýra-
menn á sviði ritskýringanna, sem
ekki gera nú málið einfaldara. Hef-
ur torrek það hið flókna sem bún-
aðarbálkurinn í Völuspánni nýju
reyndist vera sannað það besL „Eg
var að ráða ár um kring, það Egill
kvað á nóttu," má víst margur hafa
hugsað sem sveittist yfir honum
undir sfðustu þinglok, enda lá við
að Hliðskjálfin ylti um koll með
sjálfen Óðin og krumma áður en
yfir lauk í þrætuganginum.
í Útgarði
Þó er Völuspáin frá Bmssel að því
leyti frábmgðin þeirri fomu að þar
stendur ekkert um að goðin skuli
verða hinni gömlu jörð samferða
inn í Surtarlogann. Til stendur að
þeim verði fenginn til ráðstöfúnar
ofurlítill hólmi að sitja á uns aðal-
vallendin hefja sig hvanngræn upp
yfir sjávarflötinn.
En þegar em teikn þess á lofti að
„Surtur fer sunnan" og óraunsætt
að ætlast til að allir sleppi með
ósviðið skott. Útsendarar goðanna
em enda þegar á stjái að undirbúa
hið óhjákvæmilega er koma hlýt-
ur, áður en upp rennur sú fagnað-
arríka tíð: — Loki fer vítt um og
lætur Höð hinn blinda (sem nýlega
tók við embætti hagræðingar-
stjóra) salla niður ofvirkar skúr-
ingakerlingar og bankastúlkur
með mistilteininum. Sama máli
gengir um hundmð annarra van-
metakinda á vinnumarkaðinum,
sem ekkert rúm verður fyrir á ódá-
insökrum framtíðarríkisins. Þeim
verður trúlega tilreiddur staður
hjá Loka í Útgarði innanum þurs-
ana.
Þannig lúta menn enn sem í ár-
daga þeim forlögum sem rögn og
regin uppheimsbúanna ætla þeim
— þótt núna sé undir þau gengist
með formlegum undirskriftum við
hátíðleg fundnarborð, þars brak-
andi leðuráklæði og myndvélar-
blossar hafa komið í stað þrum-
anna og himinleiftranna sem for-
feðumir féllu fram fyrir í sælli
uppgjöf.