Tíminn - 04.01.1994, Blaðsíða 5

Tíminn - 04.01.1994, Blaðsíða 5
Þribjudagur 4. janúar 1994 5 Steingrímur Hermannsson: Þjób á tímamótum Steingrímur Hermannsson. Góðir Islendingar. Þegar ég sest niður til að setja enn á blað hugleiðingar um áramót, sækja mjög á mig fréttir af örbirgð og skorti, meiri nú en nokkru sinni fyrr, að mati hjálparstofnana. Þetta eru afleiðingar vaxandi gjald- þrota atvinnufyrirtækjanna og vaxandi atvinnuleysis. Þessu fylgir einnig vaxandi neysla fíkniefna og afbrot. Þessu ráða ekki einhver nátt- úrulögmál, minni þorskur eða erlend kreppa, eins og sumir halda fram. Þetta eru mann- anna verk eöa verkleysa. Stað- reyndin er að oftrú á sjálfvirk- an markað og erlendar fyrir- myndir hefur á tveimur til þremur árum fært þjóðina aft- ur um áratugi, fært henni meiri örbirgð og skort en þjóð- in hefur þekkt í meira en hálfa öld. ísland er eina landið í Vestur- Evrópu þar sem samdrætti er spáð á næsta og jafnvel næstu árum. Þó eru kostir til nýsköp- unar í atvinnulífinu og hag- vaxtar líklega fleiri hér en í flestöllum löndum öðrum. En þeir nýtast ekki af sjálfu sér, heldur með samstilltu átaki at- vinnulífsins og stjómvalda. Þetta sanna löndin í Asíu þar sem hagvöxtur er mikill og stöðugur, enda skipulega og markvisst unnið. Hörmungamar hér á landi em sjálfskaparvíti. Um þetta ástand er að sjálf- sögðu nauðsynlegt að ræða ít- arlega. Það hef ég þó ekki hugs- að mér að gera nú. Ég hef hug á að fjalla um stöðu lands og þjóðar í víðara samhengi en einna áramóta. Ég ætla að leit- ast við að lýsa þeirri mynd sem ég sé af þjóð á tímamótum. Gjörbreytt um- hverfi Á skömmum tíma hefur allt umhverfi okkar íslendinga, og reyndar allra þjóða, gjörbreyst. Heimurinn hefur snarminnk- að og við höfum flust um í hann mibjan. Við íslendingar höfum að vísu lengi verið háðir erlend- um kaupendum okkar afurða og stundum orðið að lúta þehra vilja. En við höfum þó getað, þegar á heildina er litið, ráðið málum eins og við töld- um nauðsynlegt vegna ís- lenskra aðstæðna, enda vilji okkar til þess staðið. Með víðtækum samningum við erlenda aðila höfum við nú takmarkað mjög eigin frelsi til að skipa málum að eigin skapi, vilja og þörf. Segja má að þessi þróun hafi hafist af alvöru á 8. áratugnum meb inngöngu í Friverslunar- samband Evrópu og með samningum við Evrópubanda- lagið. Stærsta skrefið er þó stig- ið með aðild okkar að EES. Svo- nefndir Gatt-samningar um frjálsari viðskipti hafa einnig rnikil áhrif í þessu sambandi. Fleira hefur gerst sem breytir mjög starfsumhverfi þjóða. Vaxandi mengun stefnir öllu lífríki jarðár í. hættu. Meiri fólksfjölgun en jörðin fær fætt er held'u engri þjóð óviðkom- andl. Þessar staðreyndir takmarka sjálfsákvörðunanétt þjóða. Engri þjóð má leyfast að spilla hinu sameiginlega umhverfi og víðtækir alþjóðasamningar takmarka að sjálfsögðu einnig réttinn til sjáífstæðra ákvarð- ana. Sumar af þessum takmörkun- um eru óhjákvæmilegar og hefðu mátt koma fyrr. Svo er t.d. meb mengun umhverfis- ins. Viðskiptasamningar eiga hins vegar að heita hverri þjóð í sjálfsvald settir. Um þá getum við og höfum deilt. Eg er t.d. enn þeirrar skoðunar að ís- lenska stjómarskráin heimili ekki það framsal valds sem EES-samningurinn gerir ráð fyrir. Það breytir engu í því sambandi, að vel má vera að okkur hefði reynst erfitt aö standa utan hins evrópska efnahagssamstarfs. Þá áttum við að hafa manndóm til að leyfa samninginn með breyt- ingu á stjómarskránni. Um þetta þýðir þó ekki að deila lengur. EES-samningur- inn er staðreynd og svo er einnig það annab, sem ég hef rakið og takmarkar rétt okkar til sjálfstæðra ákvarðana. Mik- ilvægast er að viðurkenna og skilja sem best þá stöðu, sem er orðin, og snúa sér af krafti að því sem er framundan. Ab láta reka í stööunni em tvær leiðir. Önnur er sú að láta nánast reka á reiöanum og fela markaðsöfl- unum og fjármagnseigendum að ráða ferðinni, eins og nú er gert. Hin leiðin er að setja sér það markmið að ráöa sjálfir okkar framtíð, vera sjálfstæð þjóð í eigin landi, eins og staðan í heimsmálum frekast leyfir. Verbi fyrri leiðin farin, mun- um við fljótlega glata því sem eftir er af oldkar fullveldi og sjálfstæði. Erlendir aðilar munu ná tök- um á því sem þeir gimast hér á landi. Síðasta ríkisstjóm setti lög sem banna erlenda fjárfest- ingu í sjávarútvegi og frum- vinnslu sjávarafurða. Þegar er mjög þrýst á ab leyfa erlenda fjárfestingu í þessum greinum, enda flest fyrirtækin í erfiðleik- um og mikilli fjárþörf. Orkulindimar vildum við verja með einkarétti ríkisins til að virkja. Núverandi ríkis- stjóm boðar að breyta orkufyr- irtækjum í hlutafélög. Þá verð- ur skammt í það að erlendir að- ilar eignist hlutaféb. Það verð- ur varla stöðvað samkvæmt jafnréttisákvæði EES-samn- ingsins. I vaxtaokrinu hefur gífurlegt fjármagn safnast á fárra hend- ur. Nú um áramótin verður að mestu frjálst ab flytja fjármagn úr landi. Fjármálaspekingar em þegar famir að hvetja ís- lendinga til að nýta sér þetta nýja frelsi og fjárfesta sem mest erlendis. Ekki mun það auka framboð á fjármagni til innlendra atvinnuvega, sem þegar skortir mjög. Vafalaust gætu þeir íslending- ar, sem hér vildu vera, búið sæmilega. Þeir efnuðu væm meðeigendur erlendra stórfyT- irtækja í íslenskum atvinnu- rekstri, aðrir hefðu þar vinnu. ísland gæti jafnvel orðið eins- konar þjóð- og heilsugarður Evrópu. Hingað sendu erlend- ar ferðaskrifstofur og heilbrigð- isstofnanir fólk til að endur- nærast í hreinu lofti, útivist og heilsulindum. Islendingar mundu eflaust fá störf við að þjóna þessu fólki. Þegar fiskurinn er horfinn munar Evrópu ekkert um að halda lífi í mönnum hér með atvinnuleysisbótum. Kannast éinhver við þessa lýs- ingu? Já, þannig er ástatt á Ný- fundnalandi. Því þótti mér fróðlegt að kynnast. Þar lifir stór hluti íbúanna á styrkjum frá Kanadastjóm og margur unir hag sínum vel en metnað- arlaust. Viljum við íslendingar þetta? Ég vona að svar flestra verði neitandi. En þá er orðið afar nauðsynlegt að taka hendur úr vösum og láta verkin tala. Hin leibin Þegar við íslendingar gerð- umst aðilar að EFTA, fengum við mikið fjármagn frá Norður- löndum sem nýta átti til þess að styrkja íslenskan iðnað í samkeppninni. Það nýttist illa. Að stómm hluta fór það í verð- bólgubrask, t.d. stórar, stein- steyptar byggingar, enda fór ís- lenskur iðnaður halloka í sam- keppninni. Nú er verið að opna langtum stærri dyr. Tolllfjáls iðnvam- ingur mun flæða inn, oft með duldum niðurgreiðslum og styrkjum. Þetta nefni ég sem dæmi um verkefnið framundan ef við ís- lendingar kjósum hina leiðina, að vera sjálfstæð þjóð í eigin landi og ráða eigin framtíð eins og frekast er unnt. Það er einlæg von mín að leið sjálfstæðisins verði valin. Við höfum ekki góba reynslu af því að þiggja brauðmola af borði eriendrar þjóbar. Og til hvers höfum við barist fyrir því að vera sjálfstæð þjóð og standa á eigin fótum? Til þess að sigra megi í þessari nýju sjálfstæðisbarátíu er nauðsynlegt að hverfa frá nú- verandi stjómarstefnu, stefnu aðgerðaleysisins. Ná verður þjóðinni saman um stefnu, sem hefur það að markmiði að verja íslenska atvinnuvegi með öllum tiltækum ráðum. Ákveða þarf langtímamark- mið fyrir sjávarútveginn, end- urreisn innlends ibnaðar og fyrir landbúnaðinn við gjör- breyttar aðstæður. Nauðsynlegt er ab setja einn- ig markmið fyrir nýsköpun í atvinnulífinu, t.d. á sviði ferðaþjónustu, hátækni og fiskeldis, svo fátt eitt sé nefnt af mörgum kostum sem þessi þjóð á. En það er ekki nóg að setja sér markmið. Vinna verður skipu- lega að því að ná markmiðun- um. í því sámbandi er þátttaka stjómvalda óhjákvæmileg. Stjómvöld verða að skapa góð- an starfsgmndvöll, aðgang að fjármagni á viðunandi kjömm og ekki síst að tryggja góða og markvissa menntun og vís- inda- og rannsóknastarfsemi. Fmmskilyrði þess að þetta megi takast er, eins og fyrr seg- ir, að þjóðarsátt verði um átak- ið. í því er þáttur stjómvalda afar mikilvægur. Til þess að sátt geti orðið er nauðsynlegt að jafna kjörin og hreinsa burtu þá örbirgb og fátækt sem nú er orðin. Stjómvöld verða að standa vörð um velferð og vel- megun. Ég er ekki í nokkmm vafa um það að í sjálfstæðu landi má búa íslendingum ágæt lífskjör, fulla atvinnu og heilbrigt líf. Það kemur hins vegar ekki af sjálfu sér. Mér er einnig ljóst að því mið- ur em ýmsir, sem geta vel hugsað sér að sitja sem þiggj- endur við erlenda kjötkatla. Styrk forusta Fomstan í þessari sjálfstæðis- baráttu kemur ekki frá öfgaöfl- um til hægri eða vinstri. Hún verður að koma frá frjálslynd- um miðjuflokki, flokki sem er öfgalaus gagnvart samstarfi við erlenda aðila, en metur sjálf- stæðið öðm fremur. Slíkur flokkur verður að hafa jöfnuð og velferð allra á stefnuskrá sinni. Hann verður ekki trúverðugur ef hann kýs að hygla þeim sem betur em stæðir, t.d. í sambandi við heil- brigðisþjónustu og menntun. Framsóknarflokkurinn er eini flokkurinn hér á landi sem get- ur skipað þennan sess. En til þess verða framsóknarmenn eins og aðrir, sem kjósa leið sjálfstæðisins, að hverfa frá deilum um fortíðina og viður- kenna stöðuna eins og hún er nú. Það er í þeim punkti sem hin nýja sjálfstæðisbarátta hefst. Framsóknarmenn lyfta hins vegar ekki Grettistakinu einir. Til þess þarf sameiginlegt átak allra frjálslyndra félagshyggju- manna. Þeir menn em sem betur fer margir hér á landi. Við skulum vona að þeir beri gæfu til að standa saman. Góðir íslendingar Þjóð okkar stendur á tíma- mótum ekki ólíkum þeim sem Hannes Pétursson skáld lætur „Náttúmskoðarann" lýsa í ljóðinu Vorgestur. Hann lýsir tveimur leiðum. Önnur liggur þangað sem heyrist „aðeins vesöl gnístran tanna" og „Kvöldgustar kuía..." Hin leiðin liggur til bjartari framtíðar þar sem „Enginn skal troðinn undir annars manns fótum" í þeirri einlægu von að vib ís- lendingar bemm gæfu til að velja síðari leiðina óska ég landsmönnum öllum Guðs blessunar, gæfu og gengis á nýju ári. Flokksmönnum mín- um þakka ég sérstaklega gott samstarf á liðnu ári.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.