Tíminn - 26.02.1994, Blaðsíða 5

Tíminn - 26.02.1994, Blaðsíða 5
Laugardagur 26. febrúar 1994 Wmmm 5 Er baráttan vib atvinnuleysið töpuð? Jón Kristjánsson skrifar Atvinnuleysib hérlendis fer vaxandi. í janúar síðastlibnum jafngilda at- vinnuleysisdagar því ab þab hafi ver- ib 7,7% af mannafla eba ab 9515 manns hafi verib atvinnulausir ab mebaltali í mánubinum. Þetta er mesta atvinnuleysi sem hefur ver- ib skráb í einum mánubi, en til saman- burbar má nefna ab í desember mældist þab 6,3% og í nóvember 4,7%. Sjómannaverkfallib í upphafi mánabarins gæti hafa haft áhrif á þessar tölur til hækk- unar, en þab breytir ekki þeirri stabreynd ab atvinnuleysi er ab festa rætur á íslandi og afleibingar þess byrjabar ab grafa um sig í þjóbfélaginu. Uggvænleg stabreynd Þær atvinnuleysistölur, sem birtust fyrstu viku þessa árs, eru uggvænlegar stabreynd- ir, sem ættu ab valda stjómendum lands- ins miklum áhyggjum. Tímabyndin upp- sveifla í lobnufrystingu má ekki villa mönnum sýn, þótt vissulega sé hún mikill hvalreki og auki tekjur einstaklinga og þjóðarbúsins. Langtímavandinn er fyrir hendi og sú stabreynd ab atvinnuleysi hef- ur aukist jafnt og þétt. Jákvæbar hagstæröir — en ... Tölur úr þjóðarbúskapnum sýna ab ekki er með sanni hægt ab tala um harba kreppu árib 1993. Sjávarvöruframleibsla hefur aukist á árinu um 6%, og þrátt fyrir ab sjáv- arafurbaverb í SDR hafi dregist saman um 13,6% hafa útflutningstekjumar í heild ekki minnkað, en í raun aukist um 1%. Innflutningur á árinu hefur dregist mun meira saman, eba 8,6%, þannig ab vöru- skiptajöfnuðurinn er hagstæbur og vib- skiptajöfnubur sem hlutfall af þjóbarfram- leibslu er hagstæbari. Þetta er aubvitab jákvætt, en bak vib allar þessar tölur stendur óhögguð ein uggvæn- leg stabreynd. Atvinnuleysib eykst stöb- ugt, og til þess má rekja áhrif á hagstærðir svo sem ríkissjóbshalla og innflutning. Halli á ríkissjóbi, sem beinlínis má rekja til samdráttarins, nemur yfir fjórum milljörb- um króna. lönd Evrópubandalagsjns. Samanburbar- fræðin sýnir uggvænlegar stabreyndir í þessu efni. Árib 1991 höfbu um 50% þess fólks, sem leitabi atvinnu í EB-ríkjunum, verib atvinnulaust í 12 mánubi eba lengur, á móti abeins 6% í Bandaríkjunum. Hættu- merkin blasa vib, og þab er áríbandi ab bregbast vib meb sannfærandi hætti. Er atvinnuleysiö komiö til aö vera? Þessi spuming er brennandi og ef til vill hefur ekki verib reynt sem skyldi ab kryfja hana til mergjar í opin- berri umræbu hérlend- is. Af hálfu samtaka at- vinnurekenda er lagt mikib kapp á ab draga ríkissjóbshallann fram í dagsljósib sem mesta bölvaldinn í efnahags- málum. Ekki skal dreg- ið úr því hér ab langvar- andi ríkissjóbshalli sé hættulegur efnahagslífinu. Hitt er þó stab- reynd ab snöggur samdráttur í rekstri ríkis- ins er síst til þess fallinn ab draga úr at- vinnuleysinu í landinu. Á síðustu 10 árum hefur þab verib svo hér eins og í Vestur- Evrópu ab ný störf hafa í ríkum mæli orðib til í opinberri þjónustu á meban í Japan og Bandaríkjunum hafa ný störf orbib til að stærri hluta í einkageiranum. Þetta er hættumerki, sem vib Islendingar verbum ab taka mib af. Langtíma atvlnnuleysi Sú spuming er áleitin hvort vib séum ab sigla inn í sama farið í atvinnumálum og Aö setja sér takmark Þab er afar áríbandi fyrir stjómmálamenn ab gleyma sér ekki yfir hagtölum um minni innflutning og fjárfestingar, sem em í raun önnur hlibin á atvinnuleysi og samdrætti. Þab á að vera forgangsverkefni í ...... stjómmálum ab halda atvinnustiginu uppi í landinu. Atvinnuieysi, sem mælist í tugum pró- senta, er ógnvænlegt fyrir stórþjóbir, en óbærilegt fyrir smáþjób. Ef slíkt atvinnuleysi verbur til þess ab fólk sé án vinnu ámm saman, ““ er komin hér allt önnur þjóbfélagsgerð en verib hefur, þjóbfélag fá- tæktar og misréttis. Menn og mál efni Hvaö er til ráöa? Þjóbaraubur okkar íslendinga er í hafinu umhverfis landib, landinu sjáifu, gögnum þess og gæbum. Hann liggur einnig í fólk- inu sem landib byggir. Þjóbarauburinn er ekki síst í því fólginn ab þab er framfara- hugur í fólki. Slíkan framfarahug má ekki drepa nibur með svartsýni og samdráttar- tali. Þrátt fyrir þetta er viss hugarfarsbreyting naubsynleg. Hver þjóðfélagsþegn verbur í sinni daglegu breytni ab hafa þab í huga hver áhrif hann getur haft á atvinnu lands- manna. Þab er hægt mebal annars meb því ab beina vibskiptum sínum til innlendra abila. Ekki síst á þetta við um þá, sem rába fyrir málum opinberra aðila og fyrirtækja. Möguleikar íslensks atvinnulífs liggja einnig í því að fullvinna íslenskt hráefni til lands og sjávar. Forsenda fyrir því til fram- búbar er í fyrsta lagi greibur abgangur ab mörkubum og í öðru lagi að ástand um- hverfismála sé slíkt ab þab sé grundvöllur ab hágæbaframleibslu. Sömu leikreglur Þótt vibskiptafrelsi sé forsenda framþró- unar í atvinnuvegunum, verba íslendingar ab leika eftir sömu reglum og aðrir. Hug- sjón Alþýbuflokksins um óbeislaban inn- flutning niburgreiddra landbúnabarafurba byggist ekki á þeirri hugsun. Hún byggist á því ab íslenskur landbúnabur geti keppt eftir allt öðrum leikreglum en nágranna- löndin hafa, sem selja sína offramleibslu stórlega niðurgreidda. Átökin í landbúnað- armálunum þessa dagana eru um þessa glæfralegu hugsun. Landbúnaburinn er ab sigla inn í breytingarskeið meb abild ab al- þjóbasamningum, en grundvöllurinn er ab tryggt sé ab möguleikar séu nýttir til þess ab jafna abstöðu innlendrar framleibslu. Tapaöur leikur? Islendingar hafa ekki enn tapab onust- unni um atvinnumálin og hafa enn tæki- færi til þess ab verjast langtímaatvinnu- leysi, ef rétt er haldib á spilunum. Hins vegar mun útlitib dökkna mjög í því efni, ef landbúnaburinn hrynur í landinu. Þá brestur ein stoð atvinnulífsins og abrar geta fylgt á eftir.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.