Tíminn - 08.07.1995, Blaðsíða 6

Tíminn - 08.07.1995, Blaðsíða 6
6 Laugardagur 8. júlí 1995 Frá höfninni á Hvammstanga. Höndlab í heila öld á Hvammstanga: Fyrsta verslunin var tjaldbúð sem seldi kaffi og brennivín Þórir Haraldsson, aöstoöar- maöur heilbrigöisráöherra: Orb rábherr- ans oftúlkuö „Ég held at) þab sé oftúlkab ab þetta sé einhver ákvörtmn, heldur hafi ráöherra verib af) taka þetta sem dæmi til at> benda á umfang þess vanda sem vif> er ab glíma. Þaö er helst gert met) því að benda á einhver dæmi þar sem menn sjá fyrir sér starfsemi á einu stykki sjúkrahúsi," segir Þórir Haraldsson um ummæli heil- brigöisráöherra varöandi sparnaö í heilbrigöiskerfinu í sjónvarp- sviðtali á dögunum. Þau ummæli hafa verið túlkuö á þann veg aö dregið veröi úr flötum niður- skurði, en í staðinn einstökum deildum lokað eöa starfsemi hætt. „Ef viö segjum sem svo aö vandinn sé af þeirri stæröargráöu að til þess að ná honum niöur þá gætum viö hugsanlega þurft aö loka tíu sjúkrastofnunum. Þá sér fólk umfang þess vanda sem viö er aö eiga. Þetta er aðferöarfræði til þess að fá fólk til að skilja tölur sem eru utan skilningssviðs manns. Þaö er ekki hægt aö draga neinar stærri ályktanir af því.'TÞ Ferðamönnum fækkaði í júní Júní hefur væntanlega lítib dregiö úr vonbrigbum ferba- þjónustufólks sem mátti sætta sig vib fækkun erlendra feröa- manna hér á landi í maí sl., þ.e. HM 95 mánuöinum. Um 26.600 manns lögöu hingab leiö sína í júní, eöa nærri 400 færri heldur en í júní í fyrra. Alls lögöu 76.300 erlendir menn hingað leiö sína á fyrri helmingi þessa árs. Það er tæp- lega 3.100 manna fjölgun m.v. síbasta ár, en öll sú fjölgun og meira til varö á fyrstu fjórum mánuðunum. í maí og júní fækkaöi ferða- mönnum um 1.250 manns milli ára. Mest hefur fækkað frændum okkar frá Norðurlönd- unum en Bretar, Frakkar, Hol- lendingar og m.a.s. Þjóðverjar hafa líka verið færri núna í maí/júní en fyrir ári. Á þessum vormánuðum er þaö aðeins Bandaríkjamönnum sem hefur fjölgað nokkuð. ■ í ársskýrslu mannréttinda- samtakanna Amnesty Inter- national er greint frá 151 þjóöríki þar sem mannrétt- indabrot eiga sér staö. Aö sögn talsmanna Islandsdeildar Am- nesty International hefur þaö helst einkennt síöastliöiö ár ab pólitísk morb og „manns- hvörf" hafa færst í vöxt og er í skýrslunni bent á ab mann- réttindabrot veröa æ grófari og er þar skemmst ab minnast fjöldamoröanna í Rúanda á síöasliönu ári. Stjórn íslandsdeildarinnar tel- ur að „mannshvörf" hafi aukist m.a. svo erfiöara verði fyrir mannréttindasamtök á borö við Amnesty International að rekja Ibúar Hvammstanga munu efna til hátíðarhalda þann 8. júlí næstkomandi til ab fagna því aö Kristján 9. kóngur af Danmörku setti lög um löggildingu versl- unarstabar viö Hvammstanga fyrir 100 árum, þann 13. des. 1895. Sá verslunarstabur þjón- abi svo allri Vestur- Húnavatns- sýslu. Heldur hefur veriö eyöilegt um aö litast á þessum löggilta verslun- arstaö árið 1895 því þar var engin byggö, hvorki verslun né íbúðar- húsnæði. Að sögn Steingríms Steinþórssonar, sem vinnur aö rit- un sögu Hvammstanga, voru bændur á næstu bæjum meö út- ræði frá tanganum. Fyrstu skipin hafa komiö 1-2 árum eftir löggild - inguna. Á fyrstu fimm árum Hvammstanga sem löggilts versl- unarstaöar var því engin starfsemi slóðir þeirra sem fremja mann- réttindabrot. Samkvæmt ársskýrslunni hef- ur árangur af starfi samtakanna veriö umtalsveröur árið 1994. Samtökin fengu 463 ný mál til meðferðar á síðasta ári er varöa samviskufanga í haldi og alls var lokið við 320 af þessum mál- um þar sem samviskufangar voru leystir úr haldi. Einnig kemur fram í skýrsl- unni að jákvæö þróun á sér víða staö í mannréttindamálum, m.a. í Afríku þar sem fyrstu lýð- ræöislegu kosningarnar fóru fram í Malawi, Mósambique og Suður-Afríku. Eins var dauðrefs- ingum aflétt í Suöur-Afríku en áður höfðu þær verið tíðastar í landi fyrr en Guörún nokkur Ól- afsdóttir ekkja tók sig til og tjald- aöi yfir tóft sem var þarna sunnan viö ána og seldi mönnum kaffi og brennivín í kringum skipakomur. Segja má aö veitingasala hennar hafi veriö fyrsti atvinnurekstur í landi. Fyrstu íbúöarhúsin eru ekki reist fyrr en á aldamótaárinu og fer þá fólk aö flykkjast aö og telur Steingrímur ástæöuna einkum liggja í verslunarréttindunum en einnig vegna þess aö þar settist að héraöslæknir. Strax á fyrstu árum aldarinnar voru komnar þar tvær verslanir, útibú frá Riis kaup- manni á Boröeyri og Möllers- versluninni á Blönduósi og svo pöntunarfélag frá Kaupfélagi Húnvetninga á Blönduósi. Þarna voru því strax þrír aöilar farnir að skipta við bændur. Það er á reiki hver getur talist þar af öllum Afríkuríkjum. í As- íu er það Kína sem beita dauða- refsingum af mestu kappi og eru sakir oft heldur litlar í augum Vesturlandabúa, t.d. fyrir ölv- unarakstur. Pakistanar eru þrá- faldlega fangelsaðir fyrir guölast og hafa yfirvöld marglofaö að endurskoöa lögin sem kveða á um að guðlastarar séu refsiverö- ir en ekkert hefur verið gert í því máli. í skýrslunni kemur fram að helsta áhyggjuefni Amnesty Evrópu er minnkandi umburö- arlyndi gagnvart útlendingum, lituöum og innflytjendum. Þetta kemur meðal annars fram í harkalegri meðferð lögreglu gagnvart þessum hópi. 111 með- ferð á innflytjendum verður fyrsti íbúi Hvammstanga en árið 1900 byggði Sigvaldi nokkur Björnsson tvö hús þarna og hann eignast þar barn sem er sjálfsagt fyrsta barnið sem fæðist á Hvammstanga. íbúatala Hvamms- tanga hefur tekið nokkur stökk síöan fyrsta íbúðarhúsið var reist. í kringum 1940 voru íbúar orðnir vel yfir 300. Fram á 8. áratuginn unnu íbúar Hvammstanga eink- um viö þjónustu, í Kaupfélaginu, mjólkurstöö og sláturfélagi, en fyrst og fremst voru menn þarna í alls kyns snöpum, vegavinnu og slíku. En einnig var þar stundaður heilmikill sjálfsþurftarbúskapur. Atvinna var mjög takmörkuö, al- gjört aflaleysi um 1950 viö innan- veröan Húnaflóa olli því að sú litla útgerö sem stunduö var féll nær alveg niður. Það var ekki fyrr en á 8. áratugnum að fjörkippur ekki síst í umsjá lögreglu og hef- ur þetta aukist mikið í Frakk- landi en útlendingahatur teygir anga sín yfir alla Evrópu og alla leib til Svíþjóbar eins og kunn- ugt er. Samtökin telja nú ríflega 1,1 milljón félaga í yfir 170 þjób- löndum. Á síðastliðnu ári var herferð á vegum samtakanna gegn „mannshvörfum" og pól- itískum morðum og vöktu þeir athygli á málefninu með ýms- um hætti. Danmerkurdeild Am- nesty vakti t.d. athygli manna þar í landi á „hvarfi" 43 manna frá Pueblo Bello í Kólumbíu með því að planta 43 tuddum á Ráðhússtorginu í Kaupmanna- höfn. ■ komst í aðflutninga þegar íbúar fóru aö gera út á rækju og rækju- vinnsla var sett á stofn í landi. Þá uröu íbúar um 600. Síðastliðin 10 ár hefur íbúatalan verið nokkuð stööug og er nú komin í tæplega 700 manns. Á þessu 100 ára verslunaraf- mæli munu íbúar Hvammstanga rifja upp sögu verslunarstaöarins meö söng og leiknum þáttum. Dagskráin hefst kl. 11.00 með skemmtidagskrá og útimarkaöi viö Félagsheimili Hvammstanga. Á hádegi veröur gamla pakkhúsið opnaö en þaö hýsir nú verslunar- minjasýningu, sem fór af stað 17. júní sl. í tengslum við verslunaraf- mælið, og Gallerí Bardúsu sem sel- ur handverk frá yfir 100 Vestur- Húnvetningum. Aö sögn Eddu Hrannar Gunnarsdóttur í Gallerí Bardúsu og formanns afmælis- nefndar, hefur Galleríið gengið ágætlega enda ekki rekiö sem gróöafyrir- tæki. Þaö hafi fengiö mikla hjálp, veriö í ókeypis húsnæöi og því getaö haldiö lágri álagningu. í vor fékk Galleríið inni í gamla pakk- húsinu og síðan hefur gestagang- urinn breyst töluvert. Verslunar- minjasýningin dragi líka til sín fólk sem skoöi þá galleríiö í leiö- inni. Einkum eru þaö íslenskir ferðamenn sem koma þangaö. Kl. 13.00 hefst svo heföbundin hátíðardagskrá meö ávarpi for- manns afmælisnefndar, söng Lillukórsins og gönguferð um söguslóðir verslunar. Með í för verða fróðir menn og konur sem og tveir sveitamenn (frá leikfélag- inu) sem eru léita að merkum verslunarstöðum. Frá 14.00-16.00 veröa kaffiveitingar í Félagsheim- ilinu og að þeim loknum hefst þar dagskrá sem nefnist Viö búöar- boröiö þar sem leikflokkurinn syngur, les og leikur atvik úr versl- unarsögu Hvammstanga. Öll leik- in atriöi eru samin af Hólmfríöi Bjarnadóttur. Aö sögn Guðmund- ar Gúömundssonar, sveitarstjóra í Hvammstangahreppi, er markmiö hátíöarhaldanna aö horfa til for- tíðar og matreiða hana fyrir nú- tímann, börn og fullorðna. ■ Amnesty International sendir frá sér ársskýrslu 7 994: Pólitískum moröum og „mannshvörfum" fjölgar

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.