Tíminn - 14.10.1995, Blaðsíða 5

Laugardagur 14. október 1995

Valgeröur Sverrisdóttir:
Breytt Norðurlandaráð
í síðasta mánubi voru samþykktar á auka-
þingi Norðurlandaráðs í Kaupmannahöfn
breytingar á Norburlandaráði, er miða að
því að laga norrænt samstarf að nýjum
tímum. Breytingarnar hafa verið lengi í
undirbúningi og vom ýmsir farnir að gera
því skóna að ómögulegt yrði ab ná sam-
stöðu innan ráðsins um nýja skipan mála.
Það var því ánægjulegt að breytingarnar
vom samþykktar með aðeins einu mótat-
kvæði, en vinstri sósíalistar sátu hjá við
lokaafgreiðslu málsins.
Hvers vegna er breytt?
Það, sem gerbi nýtt skipulag óhjá-
kvæmilegt, er sú staðreynd að miklar
breytingar hafa átt sér stab í Evrópu á síb-
ustu ámm. Vib fall kommúnismans opn-
ast samskiptamöguleikar austur á bóginn
og hins vegar em þrjú af Norðurlöndun-
um orðin abilar að Evrópusambandinu, í
staðinn fyrir eitt áður.
Það gefur augaleið að þetta kallar á
breytt vinnubrögð og nýjar áherslur í pól-
itísku samstarfi Norðurlandanna.
Þab hefur ekki fariö framhjá neinum ab
gífurlegt uppbyggingarstarf er framundan
í Eystrasaltslöndunum. Vitneskja almenn-
ings um lýbræðishefðir em í lágmarki og
þarf engan að undra eftir allt það sem
þessar þjóbir hafa gengið í gegnum í tíð
Sovétríkjanna sálugu.
Þær Norðurlandaþjóbir, sem hafa
ákveðið að standa utan við Evrópusam-
bandið; líta m.a. á norrænt samstarf sem
vettvang til þess að hafa tengsl vib sam-
bandiö, möguleika til að fylgjast með mál-
um og þegar best læmr hafa áhrif á mála-
tilbúnað á undirbúningsstigi.
Pólitískar áherslur aukast
í Helsinkisáttmálanum, sem er gmnn-
samningur um samstarf innan Norður-
landaráðs, er lögð mikil áhersla á þab ab
um sé að ræba samstarf fimm sjálfstæðra
þjóða og þriggja sjálfsstjórnarríkja. Þrátt
fyrir þetta hefur verib tilhneiging í þá átt á
síðusm ámm að færa samstarfið meira inn
á pólitískan vettvang,
sem gæti þá oröiö á
kostnað landsdeilda. í
framkvæmd þýðir þetta
það að það em ekki
landsdeildir (þingmenn
Norðurlandaráös frá
hverju landi), sem til-
nefna í valdastöður inn-
an rábsins, heldur flokka-
hóparnir (þingflokkarn-
ir).
Flokkahóparnir em fjórir, þ.e. sósíal-
demókratar, mibjumenn, hægrimenn og
vinstrisósíalistar. Styrkleiki þeirra er í
þeirri röb, sem upp var talið.
Eftir þær breytingar, sem nú voru sam-
þykktar, má segja að tryggingar fyrir því
að ísland eigi vísar ýmsar áhrifastöður eru
ekki eins afgerandi og var. Þingmenn
þurfa að njóta fylgis innan síns þingflokks
til þess að verða tilnefndir til slíkra starfa.
Nýtt fyrirkomulag
fastanefnda
Helsta gagnrýni, sem fram kom, var hin
róttæka breyting á nefndaskipan innan
ráðsins.
Aödragandi málsins er sá að á Norður-
landaráðsþinginu hér í Reykjavík sl. vetur
var samþykkt að meginvibfangsefni sam-
starfsins skyldi veröa bundíð við þrjú svið
og raunar þrjú svæði. Þau em Noröurlönd,
grannsvæðin (fyrst og fremst Eystra-
saltslönd) og Evrópu.
Eftir miklar vangaveltur og fundasetur
varð síban ab niðurstöðu að þessi þrjú
meginsvið yröu grundvöllur nefndaskipt-
ingar innan ráðsins. Á lokastigum var þó
ákvebið að fastar undirnefndir yrðu á sviði
menningarmála, félags- og umhverfis-
mála. Ab auki em for-
sætisnefnd, sem fer
meb æðsta vald á milli
þinga, og eftirlitsnefnd,
sem er ný.
Þetta er mikil breyt-
ing frá því sem ábur var,
þar sem nefndir voru
mjög í líkingu vib þab
sem tíökast hjá þjóð-
þingunum.
Þab er hins vegar
staðreynd að sú skipan mála hefur ekki
reynst skila sér til þjóðþinganna í þeim
mæli sem skyldi. Umfjöllun og áhugi á
norrænni samvinnu hefur verið um of
bundinn viö þá einstaklinga, sem setið
hafa í Norðurlandaráði.
Hvab er framundan?
Það er í þessu tilfelli eins og endranær,
þegar teknar em upp nýjungar, að þab er
ekki hægt ab sjá nákvæmlega fyrir um
hvernig þær muni reynast. Vinstrisósíal-
istar komu fram með abrar hugmyndir að
nefndaskipan, sem gekk ekki nærri því
eins langt í átt til breytinga eins og það
sem samþykkt var. Þeirra tillaga fékk
stuðning einstakra þingmanna utan þeirra
raða. Á þessari smndu er erfitt áð fullyrða
nokkuð um það hvort sú tillaga hefði ver-
ib betri eba verri fyrir norrænt samstarf.
Hitt verbur að hafa í huga, ab þegar unnib
er að samningagerð á milli þjóða og á
milli pólitískra flokka, þá er mest um vert
að halda áfram ab vera inni í „samninga-
nefndinni", enda þótt ekki náist allt fram
sem lagt var upp með. Þeir, sem sífellt
skerast úr leik og alltaf em með sérstöbu í
málum, em lítils metnir og hafa lítil áhrif.
Mikilvægi norræns
samstarfs
Norrænt samstarf er einstakt. Það teygir
sig til nær allra málaflokka íslensks samfé-
lags. Það er mjög öflugt á sviði menning-
armála, félagsstarfsemi ýmiss konar, inn-
an atvinnulífsins og áfram mætti telja.
Fyrir íslendinga sem litla þjóð er það gífur-
lega mikils virði að geta héreftir sem hing-
að til starfaö með þessum nágrannaþjóð-
um og frændþjóðum á jafnréttisgrund-
velli.
Þær nýju aðstæður, sem nú hafa skapast
þegar meirihluti þjóðanna er kominn inn
í Evrópusambandið, em til þess ab ýmsir
óttast ab norrænt samstarf sé í mikilli
hættu á hinu pólitíska sviði. Þessi ótti er
m.a. tilkominn vegna þess að Svíar, sem
leggja mest af mörkum fjárhagslega, hafa
ákveöið ab minnka sitt framlag á næstu
þremur árum.
Mín skoöun er sú að þær breytingar,
sem nú em gerbar, verði til þess að hleypa
nýju blóði í samstarfið og að það verði
jafnvel skilvirkara en verib hefur.
Að undanförnu hefur farið of mikill
tími í ab tala um skipulag og önnur innri
málefni, í stað þess að vinna að framfara-
málum í þágu Norðurlandaþjóba.
Það er gott ab geta núna horft fram á
veginn, vitandi það að framundan er um-
fjöllun um málefni en ekki skipulag.
Höfundur er alþingismabur.