Tíminn - 10.02.1996, Page 15

Laugardagur 10. febrúar 1996
15
70 ára:
Jón Guðjónsson
á Laugabóli í ísafiröi í Djúpi
ísafjörður heitir innsti fjöröur-
inn sem gengur suövestur úr
ísafjaröardjúpi. Stórbýlið
Laugaból stendur hátt í túni á
móts við miðjah fjörðinn sunn-
anverðan. Af hlaðinu blasir við
í norðri Drangajökull og Hroll-
eifsborg ber við himin. Fyrir
rótum liggur ísafjörður, spegil-
sléttur á fögrum sumardegi,
stundum úfinn eða ísilagður á
vetrum, en oft lognkyrr og fag-
ur undir hvítum hlíðum fjarð-
arins. Fuglalíf er mikið úti á
firðinum og oft má sjá stór
fuglager í smásíldinni sem svo
oft er mikið af í Djúpinu, ein-
staka hrefna sést blása.. Kon-
ungur íslenskrá fugla, örninn,
sést oft á sveimi yfir ísafirði og á
hann sér hreiðurstæði inni í
botni fjarðarins við fagra lax-
veiðiá. Gæsirnar skyggja á him-
ininn á haustin, þegar hópar
þeirra koma ofanaf heiöalönd-
um austanverðs Vestfjarða-
kjálkans og sækja í grasgefin
túnin á Laugabóli og finna sér
náttstað úti á ísafirðinum.
Sumarið 1943 segir Árni Óla
frá því, eftir ferð sína um ísa-
fjarðardjúp, að það sé höfð-
ingjabragur á öllu á Laugabóli.
„Þar er stærsta tún, sem til er á
nokkrum sveitabæ á landinu,
um 80 dagsláttur og gefur af sér
um 1300 hesta af tööu. Þar er
sérstakt hesthús fyrir reiðhest-
ana. Þeir eru 12 að tölu og hver
öbrum betri, því húsbóndinn
kann góð skil á hestum og vill
eiga góða hesta," segir Árni Óla
ennfremur.
Þegar þetta var skrifað bjó á
Laugabóli sveitarhöfðinginn
Sigurður Þórðarson, sonur
Höllu Eyjólfsdóttur skáldkonu.
Sigurður flutti suður árið 1967
og seldi Jóni Guðjónssyni frá
Hermundarstööum í Borgar-
firbi jörðina og hefur Jón ásamt
konu sinni Dórótheu Guð-
mundsdóttur búið þar síðan
með miklum rausnarbrag. Jón
verður sjötugur á morgun, 11.
febrúar, og af því tilefni eru
þessar línur skrifaðar.
Ekki hefur höfðingjabragnum
farið aftur á Laugabóli í búskap-
artíb Jóns og Dóru og hann
kann einnig góð skil á hestum
eins og Sigurður. Aukib hefur
verib við túnin jafnt og þétt í
tíb Jóns og nú eru 600 kinda
fjárhús á Laugabóli, auk ann-
arra eldri fjárhúsa frá tíð Sigurð-
ar sem taka um 200 fjár. Um
tíma var Jón trúlega sá bóndi á
íslandi sem hafði flest sauðfé,
a.m.k. af þeim sem þá bjuggu í
einbýli. Einnig er hann meb
fjöldann allan af hestum, þó að
tveggja stafa tala dugi til að
túlka fjölda þeirra enn sem
komið er. Ekki er þó langt í
þriggja stafa töluna.
Jón Guðjónsson er fæddur
11. febrúar 1926 í Sveinatungu í
Noröurárdal í Borgarfirði og átti
heima hjá foreldrum sínum,
Guðjóni Jónssyni og Ingveldi
Guðmundsdóttur, á Hermund-
arstöðum í Þverárhlíð til 1955.
Hann stundaði nám við Hér-
aðsskólann í Reykholti 1943-
1945. Jón stundaði nám í vél-
fræði og verkstjórn í Bandaríkj-
unum árið 1955 og árib 1958
útskrifaðist hann sem búfræð-
ingur frá búnaðarskólanum í
Kalnes í Östfold í Noregi.
Hann starfaði hjá Ræktunar-
sambandi Borgarfjarbar 1948-
1955. Ráðunautur hjá Búnaðar-
sambandi Vestfjaröa 1959-
ÁRNAÐ HEILLA
1973. Bóndi á Laugabóli frá
1967. Framkvæmdastjóri Rækt-
unarsambands Nauteyrar- og
Snæfjallahreppa 1964- 1969. I
Inn-Djúpsnefnd við gerð Inn-
Djúpsáætlunar 1973. Formaður
jarbanefndar Norbur-ísafjarbar-
sýslu frá 1976 til 1994. í stjórn
Djúpbátsins hf. 1975-1981. For-
maöur skólanefndar Héraðs-
skólans í Reykjanesi 1973rl989.
Hreppstjóri í Nauteyrarhreppi
frá 1967 til 1994 og umboðs-
maður skattstjórans í Vest-
fjarðaumdæmi frá 1972 til 1994
eða þar til hreppurinn var sam-
einaður Hólmavíkurhreppi.
Auk þessa hefur Jón gegnt
fjölda annarra trúnaðarstarfa í
sveit og héraði.
9. maí 1956 kvæntist Jón Dó-
rótheu Guömundsdóttur frá
Veðrará ytri í Önundarfirði. Dó-
róthea er mannkostakona, eins
og hún á reyndar ættir til. Þau
hjón eiga fimm börn, þrjá pilta
og tvær stúlkur, öll uppkomin.
Undirritaöur hefur verið
heimagangur á Laugabóli og
hefur smalað þar á hverju
hausti mörg undanfarin ár, og
svo mun eflaust verða meðan
Jón situr staðinn. Göngur í ísa-
firði eru erfiðar á stóru land-
flæmi, er heyrir undir Laugaból
og tekur fimm daga að smala í
fyrstu göngum Laugabólshöfð-
ingjans. Svo eru það eftirleitirn-
ar. Jón á hóp vina, enda vinfast-
ur mjög og vinur vina sinna,
sem mæta í göngur til hans á
hverju hausti ef þeir eiga heim-
angengt. Má þar nefna skóla-
stjórann í Reykjanesi, Einar Val
yfirkennara á ísafirði, Þórarin
rábunaut í Barðastrandarsýslu
og marga fleiri mæta menn, auk
undirritaðs Skutulsritstjóra á
ísafirði. Ab loknum erfibum
gangnadegi þykir smölunum
gott að koma í hús á Laugabóli
og gæða sér á íslenskum sveita-
mat eins og hann gerist bestur,
hjá Dórótheu húsmóður. Síðan
er sest við spjall um landsins
gagn og nauðsynjar og berst þá
talið æði oft ab stjórnmálun-
um. Jón er eindreginn fram-
sóknarmaður og fylginn sér í
stefnu Framsóknarflokksins.
Samt er hann víðsýnn í skoöun-
um og virðir skobanir annarra
og hlustar á þeirra rök. Oft höf-
um við, ég krataritstjórinn og
hann framsóknarmaðurinn,
rætt um vandamál landbúnað-
arins og hvor haldið fram rök-
um sínum af einurð. Aldrei hef-
ur þó slegið í alvarlega brýnu á
milli okkar, þótt báðir séum
ákafir fylgismenn tveggja önd-
veröra skoðana.
Hér á undan var minnst á
hestaeign Jóns á Laugabóli.
Hestar eru hans líf og yndi. í
blaðaviðtali við mig fyrir
nokkrum árum sagbi Jón fyrstu
kynni sín af hestum þau er
hann ekki myndi eftir. Það
hefði trúlega verið þegar for-
eldrar hans fluttu norbur yfir
Holtavörðuheiði úr Borgarfirði
ab Brandagili í Hrútafirði þar
sem þau bjuggu í eitt ár. Þetta
var í maí og Jón aðeins rúmlega
3ja mánaða gamall. Fór fjöl-
skyldan á hestum norbur yfir
heiðina með póstinum, sem þá
var Jóhann Jónsson, síðar
bóndi í Fornahvammi. Þegar
kom noröur að Miklagili var
veður orðið vont og komin
slydduhríð. Þá var sveinninn
oröinn svo kaldur að pósturinn
þurfti að kynda undir honum
með prímus til að halda á hon-
um hita. Jóhann sagði síðan oft
við Jón, þegar hann var strákur,
ab hann ætti sér líf að launa,
því hann hefði bjargað honum
norður við Miklagil þegar hann
kynti prímusinn undir honum.
Jón sagöi einnig í umræddu
vibtali að þótt hann ætti hross,
liti hann ekki á sig sem neinn
hestamann, enda vantabi hann
alla þá kosti sem prýða sannan
hestamann, en það er: Hann
má ekki forsmá Bakkus, verður
ab vera kvensamur og umfram
allt þokkalegur hagyrðingur.
Þótt Jón skorti hina fyrstu tvo
kosti sannra hestamanna, þá
væri synd ab segja ab hann væri
ekki hagyrðingur. Hann á afar
létt með að kasta fram vísum,
jafnvel sumum dýrt kveönum.
Nú er þessi góði vinur minn
sjötugur. Ég veit satt ab segja
ekki úr hvaða efni hann er bú-
inn til, því hann vinnur frá
morgni til kvölds alla sjö daga
vikunnar allt árið. í hrossasmöl-
un eða göngum sendir hann
ekki yngra fólkið fyrir vitlausa
hesta eða þrjóskar rollur sem
rekast illa, heldur hleypur hann
sjálfur af stab og hefur ávallt
vinninginn, enda þrjóskari en
allt sem þrjóskt er í þessum
heimi þegar hestar eða saub-
kindur eiga í hlut.
Gamli vinur! Ég óska þér
hjartanlega til hamingju meb
70 ára afmælið og vona ab þú
fyrirgefir mér þann grikk sem ég
geri þér núna með því að skrifa
um þig á þessum merku tíma-
mótum í lífi þínu. En kannski er
ég að gera mér sjálfum grikk.
Þetta er nefnilega í fyrsta sinn
sem ég, kratinn, skrifa í Tím-
ann! Þab er einungis gert þér,
framsóknarmanninum, til
heiðurs! Hvab lætur maður ekki
hafa sig út í til að hrella vini
sína?
Lifdu heill, kœri vinur!
Gísli Hjartarson, ritstjóri Skut-
uls, málgagns jafnaöarmanna á
Vestfjörðum, og eini kratinn sem
treyst er til að rölta á eftir Lauga-
bólsrollunum.
Sjötugur verður á morgun, 2.
sunnudag í níuviknaföstu —
Biblíudaginn — Jón hrepp-
stjóri, lengi á Langadalsströnd
áður féll til Strandasýslu, Guð-
jónsson. Hann á rætur í sumar-
sælum Borgarfirði, en fluttist
vestur hingað sem ráðunautur
bænda með búsetu á ísafirði.
Ofarla í honum hefur þó blund-
ab búmaður, löngun til að tak-
ast á við verkið sjálft, fremur en
leiðbeina öðrum og halda skrár
yfir annarra verk. Stórbýlið
Laugaból í ísafirði varð laust til
ábúðar, þá fyrri ábúendur flutt-
ust sunnar á land vort, aldur-
hnigin nokkuð og höfðu lengi
þar búið stóru búi. Forfeður
húsbónda raunar í ættliði. Vildi
svo til að undirritaður var sam-
ferða Jóni er hann sigldi á hinu
gamla Fagranesi í sumri og
logni, Djúpiö blátt og yfirborð
þess sem spegill, þeirra erinda
að virða fyrir sér býlið. Þetta var
árið 1967 og hefur Jón búið þar
síðan. Mun honum hafa litist
vel á, landstór jörð og mikil,
enda segja þýskir tveir er hér
voru á ferð fyrir fyrra stríö, að
þar sé stærsta „Wiese" á Vest-
fjörðum að mig minnir og
hljóta að eiga við tún, en ekki
engjar. Hefur og Jón stækkað
ræktað land að mun.
Eigi leib á löngu uns sýnt
þókti að Jón stefndi á stórbú-
skap á Laugabóli og varð sú
raunin á er tímar liðu. Mun
enginn bóndi á Vestfjöröum
hafa verið svo auðugur aö gang-
andi fé sem hann um skeið, en
mig brestur þekkingu á, hvort
þeir eru ekki teljandi á fingrum
annarrar handar er fleira höfðu
fjár, ef nokkur stéttarbræbra.
Hestar hafa og lengi verið hluti
búskapar hans, þótt ég viti eigi
hvort er af efnahagslegum
ástæðum eba hinu, að hestar
hafi verið honum kærir frá upp-
vexti og skipi í dag háan sess í
vitund hans sem búanda. Mun
honum ekki fjarri ab ríða til
hrossa svipað og öbrum Borg-
firöingi, Þorsteini á Borg Egils-
syni, sem segir í Gunnlaugs
sögu ormstungu. Minnist ég
þess er ég kom þar að, er hann
fór að hrossum um hásumarstíð
og stirndi á selfeit essin í sól-
skininu. En því minnist ég á
forna sögu ab Jón er vel heima í
fornsögum vorum og vel lesinn
að öðru. Er og margt góbra bóka
í skápum hans, þjóðlegra fræba.
Hagyrðingur er hann dágóður
og létt um að kasta fram stök-
um af ýmsum tilefnum, eink-
um þeim er skopleg mega telj-
ast.
Veraldlegt vafstur ýmiskonar
hefur Jón meb höndurn haft,
og mun slíkt tíundað á öðrum
blöðum framar. Að öbru: I.auk
prófi frá Reykholti, nam vél-
fræði og verkstjórn í Ameríku,
og 1958 námi í búfræðum frá
Kalnes, Östfold í Noregi. Hefur
hann því verib vel undirbúinn
búskap, þótt hripara virðist sem
svo, að eigi verði glöggt séð, að
skólagengnir búi betur en hinir
aðrir, er af feðrum sínum lærðu
eingöngu. Hitt er, að kynni af
fjörrum löndum og nám þar
hefur víkkað sjónhring hans ab
mun, og mun sannast jafnan ab
„heimskt er heimaalið barn".
Merkileg tilviljun ab sjötugur
yrði hann á Biblíudeginum, 11.
þ.mán. Mun það táknrænt með
því hann lét og lætur kirkjuleg
málefni mjög til sín taka. Varð
formaður sóknarnefndar Naut-
eyrarkirkju og er enn. Átti
drjúgan þátt í, og var e.t.v.
frumkvöðull í hinni glæsilegu
endurgerð þeirrar kirkju er
byggð var af öðrum Jóni á
Laugabóli, 1985. Ber mér að
þakka störf hans vib kirkjuna,
bæði sem meðhjálpara, hringj-
ara, reikningshaldara og kirkju-
haldara yfirleitt, fyrir utan for-
mennsku í sóknarnefnd, ábur
áminnst. Les hann bæði úr kór
kunnáttusamlega og meb þeirri
andakt er heyrir til kristnum.
Jafnan er ekið inn að Laugabóli
eftir embætti og hafa kirkju-
gestir þar kaffi í boði þeirra
hjóna. Og er vert að minnast
konu hans í þessum punkti
skrifsins, því hennar hlutur er
mikill í búskap þeirra og er hún
mikill stuðningsmabur í kirkju-
Iegu starfi safnaðarins. Dóró-
thea Guömundsdóttir og Jón
gengu til vígslu 1956 og eignað-
ist afmælisbarnið þar traustan
förunaut. Vestfirsk kona, ön-
firsk, frá Veðrará hinni ytri,
mikil myndarkona, matreiðslu-
kennari, svo sem gestir mega
við varir verba, er þar koma að
hennar borði. Koma margir þar
af ýmsum ástæðum. Þannig er
Laugabóí fyrsti bær þá komið er
af Steingrímsfjarðarheiði, ef
ekki er sveigt til hægri að
Rauðamýri og út Strönd. Þiggur
þá margur hvíld og fæðu hjá
þeim hjónum. Hefur það vitan-
lega fyrst og fremst hvílt á frú
Dórótheu og eru móttökur
hennar rómabar. Er allt snyrti-
legt í húsi hennar, smekklegt og
býður af sér góban þokka, sem
og húsmóðirin sjálf.
Sókt hefur Jón bifreiðar og
bíleigendur á heiði upp er færð
hefur tafib för eba vél þrotið ör-
endið. Er þess skemmst að
minnast af minni hálfu er hjól
gekk af kerru er dregin var af
bifreið, er ég var farþegi í, góð-
an spotta fyrir innan Laugaból.
Kom hann þar ab og barg þessu.
Mun það hafa tekiö fyrripart
nætur allan. Var á veður kalt
meb keyfanda. Varb mér til þess
hugsað hversu fara mun í fram-
tíð fyrir mörgum vegfaranda, er
byggð tekur að strjálast og leið
lengist milli bæja hér í Djúpi.
íslensku talar Jón vel. Nýtur
hann þar lesturs síns í fornsög-
um. Hafa eftir honum verið á
prenti höfð ýmisleg orðtök, er
þetta sanna. Læt ég hér undir
lok skrifs þessa fara litla sögu af
okkar viðskiptum. Vorum við
staddir á dyraþrepi Nauteyrar-
kirkju skömmu áður en endur-
vígja skyldi. Reyndi ég hurðina,
hversu að félli karmi. Lokaði
dyrum með henni nokkrum
sinnum og líkaði eigi allskostar,
minnugur þess ab þær vilja
þrútna er tími líður. Segir Jón
þá við mig: „Finnst þér hún full
rík í stöfum?" Ég mælti: „Hurð-
in er hið besta smíði, en, já, lík-
lega nokkuð frek í falsi."
Hávamál: ... matar og voða /
er manni þörf, / þeim er hefur
um fjall farið.
Kemur mér stef þetta í hug er
ég hugleiði gestrisni þeirra
hjóna á Laugabóli, sem og ann-
arra búenda í Djúpi. Komið hef
ég oft á ferðum mínum, gist að
þeirra og notið góðs beina. Tek-
iö úr mér vetrarhroll. Er þá gott
að fá heitt kaffi í stofu þar. Þab
veitt er umfram og með skyldi
enginn kófentu kalla.
Góðra daga óskum við hér í
Vatnsfirði ykkur hjónum á
Laugabóli.
Baldur Vilhelmsson,
sóknarprestur Vatnsfirdl