Tíminn - 11.05.1996, Blaðsíða 9

Laugardagur 11. maí 1996

9
Cuörún sagbist hafa rumpab prófinu af á hálftíma en þarna hefbu þó verib hugtök sem
hana rak ekki minni til ab hefbu veríb ífrœbunum í sínum ungdómi.
Páll Óskar sinnti kalli blabamanns innan tíu mínútna og kom hlaupandi upp á ritstjórn meb
fjólubláan lobjakkann sinn flaksandi. „Ég skal fúslega viburkenna þab ab ég er búinn ab af-
baka þetta tungumál út og subur og ég hef bara gott afþvíab fara í málfræbipróf." Þegar
hann kom sveittur út úr prófinu játabi hann: „Ég skil þab vel ab krakkar vilji frekar sitja og
hlusta á Prodigy og vinna sér fyrir sínum peningum heldur en standa íþessu."
áta Ijós sitt skína og taka hluta samrœmda prófsins í íslensku í vikunni. Enginn féll:
rúllaði upp keppinautunum
lega séríslenskt að svona útbreitt
tungutak sé almennt aðhlátursefni. í
staðinn fyrir að vera mállýska eins og
það er víðast hvar."
-Finnst þér þá rangt að halda krökk-
um vib eina opinbera og viðurkennda
reglumálfræði og banna þeim að sýkj-
ast af þágufalli?
„Ég get alveg sagt fyrir sjálfan mig
að þegar ég var að alast upp þá held ég
að ég hafi aldrei heyrt nokkurn mann
taka öðruvísi til orba en svo að hann
segði „Mig hlakkar til".
Svoleiðis talaði fólk en svo lærir
maöur seinna í skólum að það er vit-
laust. Maður hlýtur þá ab spyrja sig
hvort það sé ekki hæpið að kveða upp
úr með að málhefð sem hefur verið út-
breidd hjá stórum hluta þjóðarinnar
áratugum saman sé vitlaus. Það er ekki
eins og við séum að glutra meb því
endanlega niður okkar góða tungu-
máli. Ég held að þetta geti gengið út í
öfgar."
-Heldurðu að þetta geti orðið til þess
að hér verði einhver málfarslegur
stéttamunur?
„Mér virðist nú frekar að tungumál
hér sé að verða staðlaöra. Menn eru
farnir að tala dálítið mikið eins og
fréttamenn. Ég bjó í Danmörku í
nokkur ár og þar heyrði ég aldrei neitt
nema íslenskt talmál. Svo kem ég
heim og fannst þá stórundarlegt að
hlusta á fréttirnar því þær voru á allt
öbru tungumáli en fólk talaði saman
á.
Svo var ég að ráfa um Elliðaárdalinn
ekki löngu seinna. Þar var fullur karl,
búinn að vera þar í 10 ár og sagði mér
að hann hefði flotið út úr lögreglunni,
sem mér fannst nú ágætlega að orði
komist. Ég pumpaði hann um ein-
hverjar sögur úr lögreglunni og hann
fór ab segja mér hvab það hefði verið
mikil lífsreynsla að skera menn niður
sem voru búnir að hengja sig o.s.frv.
Ég spurbi hvort menn hefðu veriö
mikið í því að hengja sig. Þá sagði
hann: „Já, það var mun meira en hinn
almenni borgari gerir sér grein fyrir."
Einar hristi hausinn og sagði sér þá
hafa orðið hugsað til tungutaks frétta-
manna.
„Hins er það miklu meira en skóla-
kerfib sem ýtir undir þetta. Það er
voðalega hörð innstilling hjá fólki ab
þab sé fáránlegt að tala vitlaust. Það er
t.d. einn pottþéttur brandari sem get-
ur gengið endalaust og heilu gaman-
þáttasyrpurnar hafa snúist um og þab
er að láta menn klæmast á tungumál-
inu. Eins og Bibba á Brávallagötunni,
hún gekk árum saman bara á því að
tala vitlaust, og ekkert heyrði fólk
fyndnara. Af því ab hún er nú búin að
gera svo mikið af þessu þá finnst
manni þetta dálítið billegt trix.
Ég sá t.d. leiksýningu sem ég hafði
verið með í að skrifa (Nanna systir á
Akureyri) og leikararnir höfðu bætt
inn í orðatiltæki sem var vitlaust farið
með. Ég hugsaöi með mér að nú sæti
maður undir því ab vera kominn í
svona brandara en það var alveg dynj-
andi hlátur um allan sal og ég held að
þetta hafi þótt þab alsniðugasta."
Málfarslega
íhaldssöm
„Mér fannst þetta nú ekki þungt,"
sagði Guðrún Helgadóttir en bað þó
blaðamann um að sleppa þessari setn-
ingu ef prófib reyndist allt vitlaust hjá
henni.
Gubrún sagðist ekki geta dregið þá
ályktun af þessu prófi að verið væri að
leggja rangar áherslur í íslenskunámi
en taldi jafnvel að sum atriði mættu
vel vera þyngri og talaði þá sérstaklega
um þann lið þar sem færa átti mál til
betri vegar. En þess má geta að Gub-
rún var raunar sú eina sem fékk fullt
hús stiga fyrir þann lið. Aðspurð hvort
rétt væri að gera einni málvenju hærra
undir höfði heldur en annarri, t.d.
með því að gefa rangt fyrir að segja
„mig hlakkar - mér langar", sagðist
Gubrún nógu íhaldssöm „til að halda
þessu eins og maður lærði þetta. Mér
finnst ósköp ljótt að sjá skrifað henni
langar."
-Heldurðu að það sé of mikil áhersla
lögð á að krakkar leggi á minnið mál-
fræðihugtök sem glatast væntanlega
síðar?
„Ég held að þetta sé lærdómur sem
kemur sér vel við nám í erlendum
málum. Þetta er undirstaða sem víst
eykur skilning á málinu. Við skulum
ekki gera lítið úr málfræðinni."
-Finnst þér talmál barna og unglinga
almennt hafa breyst frá þínu ung-
dæmi?
„Mér finnst það óskaplega misjafnt.
Sem betur fer finnast börn sem tala
mjög gott og fallegt mál. Hins vegar
heyrir maður nú orðið í börnum sem
eru bara hreint ekki talandi. Ég held
að þab sé nú eitthvað samhengi á
milli þess hve börnum hefur verið
leyft að hanga mikið yfir sjónvarpi og
málfars þeirra. En svo rekur maður sig
aftur á móti á undarlega hluti eins og
að 7 ára gömul börn eru allt að því
viðræðuhæf á enskri tungu. Nú skal ég
ekki hafa á móti því en ég er hrædd
um að það bitni oft á íslenskunni."
-Ég hef stundum rekist á unglinga
sem tala í eins konar stikkorðastíl,
kannast þú við þetta?
„Já, þau koma bara ekki frá sér heil-
legri setningu. Ég held einmitt ab það
sé nauösynlegt að börnin kunni eitt-
hvað smávegis í setningafræði svo
hægt sé að tala við þau um þab ab
orba hugsun sína í heilu lagi þannig
að hún skiljist. Maður tekur sérstak-
lega eftir þessu með unglinga, þab er
alveg óskaplegt ab heyra í þessu fólki."
-Ætti þá kannski að taka talmál
beinlínis inn í námsefni grunnskóla?
„Jafnvel. Ég hef undanfarið verið að
lesa fyrir börn í skólum bæjarins og
hef gert það að venju að brýna fyrir
krökkunum að ef þau vilji einhvern
tímann skrifa eitthvað, fyrir skólann
eða sjálf sig, að venja sig á ab hugsa
vel hvað þau ætla segja og hvernig áð-
ur en þau fara að skrifa þannig að þau
geti reynt að móta heillega hugsun.
Maður verbur auðvitað var við þetta
hjá jafnvel fullorðnu fólki að það ræð-
ur ekki við ab halda geranda setningar
út á enda. Það er kominn annar ger-
andi seinna í setningunni."
-Getur þá ekki einmitt verið ab mál-
fræðistagliö sé of fjarlægt veruleikan-
um í huga barna að þau tengi ekki á
milli málfræðinnar og talmáls?
„Ég er nú kannski svolítil forrétt-
indakona í þessum efnum því ís-
lenskukennari minn í gagnfræðaskóla
var dr. Bjarni Aðalbjarnarson. Hann
var mjög strangur á setningafræði,
kenndi okkur þetta þannig að við get-
um ekki gleymt því. Ég held að ég per-
sónulega búi að því í ræbu og riti. Eg
finn einhverjar bjöllur hringja þegar
ég er að missa tökin á setningu. Ég er
því ekki viss um að þetta sé alveg ab-
skilið. Hitt kann vel að vera að það
þurfi að venja íslenska skólakrakka við
að tala og tjá sig, þeim er það greini-
lega ekki mjög aubvelt."
-Hvað finnst þér um þá þróun hve
fjölmiðlamálið og stofnanamálið er
farið að hafa mikil áhrif á talmál
fólks?
„Það er alveg skelfilegt. Það er eins
og hver éti eftir öðrum ambögurnar.
Það virbist vera einhver plagsiður að
opinberar skýrslur séu á tungumáli
sem hreint og beint er óskiljanlegt
venjulegu fólki. Þar vil ég nú nefna
eina stofnun, sem ég vil ekkert lasta
ab öðru leyti, og það eru skattayfir-
völd. Það er ósjaldan að fólk hefur
komib örvæntingarfullt til okkar þing-
manna ogþna og spurt: Hvað stendur í
þessu bréfi? Og það hefur vafist fyrir
læröustu þingmönnum að brjótast í
gegnum það. Svona á ekki að eiga sér
stað. Það er hægt að segja alla hluti á
nokkurn veginn skýrri íslensku."
Framsóknar-
framburbur
„Mér virðist þetta stofnanamál eins
og smitsjúkdómur. Það er t.d. eitt fyr-
irbæri sem hefur kvalið mig meira en
allt annað, lengst af á þingi, og það er
sá siður sem hefur rutt sér æ meira til
rúms í ræðum í þinginu að menn eru
hættir ab leggja áherslu á fyrsta at-
kvæði orðs. Þetta er eins og faraldur á
þinginu. Allt í einu var ég ekki lengur
í Alþýðubandalaginu heldur Alþýðu-
bandalaginu, með áherslu á „ba". Það
var einn þingmaður sem hafði þennan
framburð, Ólafur Jóhannesson, og
þetta var bara hans sérkenni. En ég
veit að hann ætlaðist aldrei til ab allur
þingheimur færi að taka þetta upp eft-
ir honum. Ég kallaði þetta framsókn-
arframburðinn. Lengi var þetta bara
sérkenni þingsins en svei mér ef ég er
ekki farin heyra þetta annars staðar."
Með því var Guðrún kvödd og
henni hleypt aftur út í garbinn sinn
þar sem hún hafði verið að gróður-
setja þegar blabamann bar að garði.
-LÓA