Tíminn - 13.07.1996, Blaðsíða 4

4
Laugardagur 13. júlí 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gu&mundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Höfuðborg
og landsbyggð
í eðli höfuöborga felst meðal annars að þar vaxa helstu stofn-
anir þjóða. í eðli þeirra fest einnig að þangað leita höfuðstöðv-
ar margra fyrirtækja í almennu atvinnu- og efnahagslífi. Þar
skapast því oft ýmis tækifæri til atvinnu og mannlífs sem abr-
ir landshlutar geta ekki státab af.
Allt frá því þéttbýli tók að þróast hefur höfuðborgin dregið
til sín stærri og stærri hluta þjóðarinnar. Ekki abeins stofnanir
og atvinnufyrirtæki heldur flykktist fólkið þangað í von um
betri tíð þegar atvinnuhættir breyttust með miklum hraða.
Stofnunum var komið á fót, fyrirtæki uxu upp og fólkið varð í
mörgum tilfellum á undan borgarþróuninni. Um það vitnar
mikill húsnæðisskortur í Reykjavík um mibja öldina.
Á þessum ámm tókst landsbyggðinni þó ab halda nokkrum
hlut. Mestu munaði um að höfuðatvinnuvegirnir tveir, land-
búnaður og sjávarútvegur, áttu sér uppsprettur vítt um sveitir
og sjávarkamba og þau náttúrulegu gæði sem fiskveiðar og
framleiðsla landbúnarafurða spruttu af urðu ekki flutt á möl-
ina fyrir sunnan eins og hver annar farangur. Þannig hélst
nokkurt jafnvægi í atvinnuháttum þótt stjórnsýslan hreiðraði
um sig í Kvosinni og við Arnarhól og nýir atvinnuhættir
leiddu af sér Múla, Sund og síðar Höfða — hverfi í höfuðborg-
inni.
Þrátt fyrir eðli höfubborga hefur víba tekist að skipta stofn-
unum hins opinbera nokkuð eftir landshlutum. Dæmi um
það má finna frá hium Norðurlöndunum og einnig annars-
staðar frá þótt innan þeirra fari megin hluti stjórnsýslunnar
fram. Um nokkurt skeið hafa íslendingar rætt um að auka hlut
landsbyggðarinnar að þessu leyti. Er þrengja tók um atvinnu
víða um land í lok síöasta áratugar fóru menn að leita í þann
farveg til þess að auka fjölbreytni atvinnulífs í hinum ýmsu
byggðum. Dæmi um slíkt má finna í stofnun Háskólans á Ak-
ureyri og flutningi höfuðstöðva Skógræktar ríkisins til Egils-
staða.
Uppbygging nýrra tækifæra er að ýmsu leyti auðveldari en
flutningur gróinna stofnana út á land. Slíku fylgir ætíð rask —
ekki síst á högum þess starfsfólks sem hlut á að máli. Fólks sem
ef til vill er uppalið í höfubborginni og á þar sínar rætur og
eignir. Dæmi eru þó til um slíkan flutning þar sem engar
hindranir urðu óyfirstíganlegar og má nefna flutning þribj-
ungs höfuðstöðva Sölumiöstöövar hraðfrystihúsanna til Akur-
eyrar fyrir um ári í því sambandi.
Ástæður þess að þetta er rifjað upp erU meðal annars þær
umræður sem skapast hafa af ákvörðun Guðmundar Bjarna-
sonar, umhverfisráðherra, ab flytja starfsemi Landmælinga
ríkisins til Akraness. Engum blöbum er að fletta um að sá
flutningur snertir hagi starfsmanna og marga þeirra fýsir lítt
að flytja upp á Skaga. Menn geta deilt um hagkvæmni flutn-
inga af þessu tagi og talið krónur og aura í því efni. Hinu er
ekki að leyna að í flutningi slíkrar stofnunar felst mikill styrk-
ur fyrir það byggðarlag sem tekur við henni.
Nú hafa nýir atvinnuhættir skotið rótum og auðlindir sjáv-
ar og sveita tryggja ekki lengur þab afl sem í landsbyggðinni
hefur búib með sama hætti og var. Því þarf áð fleiru ab hyggja
og ekki verður horft framhjá þeirri byltingu sem orðið hefur í
samskiptatækni og margmiðlun á síðustu árum. Nú getur fólk
fundað með aðstoð fjarskipta eins og í sömu stofu sé þótt álar
skilji að og talað saman á tölvuskjá heimshorna á milli. Hvað
vegalengd frá höfuðborginni að Skipaskaga varðar þá verbur
tæpast meira en um hálfrar klukkustundar akstur frá ytri
mörkum Reykjavíkur til Akraness þegar Hvalfjarðargöngin
verða tilbúin.
Vilji menn sporna gegn því að stofnanir og atvinnulíf safn-
ist saman með auknum hraða í höfuöborginni ber að skoða
kosti eins og þá sem umhverfisráðherra hefur nú valið. Um
ýmsa fleiri kosti getur verið um að ræða, og hver mótmælir nú
flutningi Skógræktarinnar austur á Fljótsdalshérað?
Oddur Ólafsson:
Ferbamenn eru
til að græba á
Eftirtektarsöm kona sem hefur nokkur kynni af ferba-
mennsku hefur bent á skrýtna áráttu margra íslend-
inga sem sem taka á móti útlendu fólki og hafa ofan
af fyrir því um lengri eða skemmri tíma þegar það
dvelur hérlendis. Hún er sú að
reyna að fá útlendingana til að éta ............
kæstan hákarl. Þessi sérkennilegi
réttur er kynntur sem þjóðlegastur ✓
allra matvæla og daunninn sem af
honum leggur er sagður sem ljúfur ,
ilmur í nösum innfæddra. timans
Sú hótfyndni að þurfa að núa ✓
útlendu fólki kæstum hákarli um ras
nasir er fíflskapur sem er ekki einu
sinni fyndinn. Síst fyrir þá sök að
rétturinn hefur aldrei verib al- .............. ■■
menn fæða og er ekki enn. Að vera
að neyða svona mat ofan í útlent fólk er ekki annaö
en stórkarlalegur dónaskapur.
Að hinu leytinu er loku fyrir það skotið að veitinga-
menn hafi algenga og þjóblega rétti á sínum matseðl-
um. Til em afbragðs matsölustaðir en þeir eru með al-
þjóðlegu yfirbragði og er í sjálfu sér ekkert nema gott
um það að segja, en heldur er þab hvimleitt að fæst-
um dettur annab í hug en hákarl með megnri rotnun-
arlykt ef íslenska fæðu ber á góma í viðtölum við út-
lendinga.
Þulan marg-
þvælda
Margþvæld er sú þula
að þjónusta vib feröa-
menn sé vaxtarbroddur
atvinnulífsins og ab
ferbamennskan muni
aukast von úr viti. Þetta
má vel vera rétt en ekk-
ert gerði samt til þótt
eitthvert hóf sé á bjartsýninni og að allt eins megi
gera ráð fyrir að draga fari úr þeytingi fólks vítt og
breitt um veröldina og að þab fari að éta sína McDon-
alds hamborgara og Dominopitsur heim hjá sér.
Aukning ferðamannastraums er álitin einhvers
konar náttúrulögmál af hagsmunafólki sem vill sjá
fram á síaukin viðskipti, sem í sjálfu sér er ágætt.
En vel má minna einu sinni enn á gamlan fram-
reikning um aukningu ferðamanna erlendis frá. Fyrir
mörgum ámm lögðu hagsmunafyrirtæki og stofnanir
saman í útreikninga á mikilvægi ferðamannaiðnar til
að sanna fjárveitingavaldi um nauðsyn þess að hlú
vel ab atvinnugreininni. Eins og venjulega var aukn-
ing á komum útlendinga á tilteknu árabili reiknuð út
og síðan framreiknab frá því og sýnt fram á ab í kring-
um 1975 eða svo mundu svo og svo margir ferða-
menn sækja ísland heim.
Allt sýndist þab gott og blessað þar til reiknings-
glöggur blabamaður hélt framreikningnum áfram og
var útkpman glæsileg. Hún var einfaldlega sú ab alda-
mótaáriþ mundi hver íbúi jarðarinnar koma tvisvar á
ári til ísknds sem túristi.
Það eru nú takmörk.
j
Fátækara fólk?
Margt er vel gert í ferðamálum og á sumum sviðum
tekst landanum vel upp við að ná peningum af ferða-
mönnum og jafnvel að láta þá borga með bros á vör.
En þab ejj einmitt tilgangur ferðamannaþjónustunn-
ar að láta túristana borga.
En nú ér að heyra að einhver kengur sé ab hlaupa í
atvinnugreinina. Feramálafrömuður þjóðarinnar seg-
ist hafa ányggjur af því að útlendingar eybi ekki eins
miklu fé þér á landi og áður og er ekki alveg viss hvers
vegna. Erjþess jafnvel getið til að það sé efnaminna
fólk sem sækir Island heim á þessari vertíð en undan-
gengin ár.
Hvab sein hæft kann að vera í því ættu þeir sem at-
vinnu hafa af því ab þjóunsta ferðamenn að fara að
hugsa sinn gang. Fylgjast vel með eftir hverju útlend-
ingar eru að sækjast hér á landi og hvernig á að selja
þeim það.
Tómlæti
Hálendisferðir, sleðaferðir á jöklum, hestaferðir vítt
og breitt og nú síöast hvalaskoðun hafa greinilega
mikið aðdráttarafl. Veiðileyfi á ám og vötnum eru eft-
irsótt en mætti auglýsa og skipulegggja betur, sérstak-
lega silungsveiði fyrir þá sem minni fjárráb hafa. Lax-
inn er aðeins fyrir þá ríku.
Eitt er það sem ekki liggur á lausu fyrir feröamenn
að kynnast. Það hefur ríkt mikið tómlæti að kynna
íslenska menningu og sögulega arfleifð. Sögustöðum
er lítill sómi sýndur og á fæstum
—_________ þeirra finnast nokkur merki um þá
sögu sem tengjast þeim.
Lítið er um forn mannvirki og
aðeins örfá dæmi um ab byggingar
hafi verið endurnýjaðar eða búin til
einhvers konar módel af mann-
virkjum fyrri tíma, þar sem menn-
ing og saga tengist daglegu vafstri
kynslóðanna. ísland er ekki aðeins
landslag og náttúrufar. Hér hefur
———— þróast menning sem á fáa sína líka
og mörgum þætti forvitnilegt að
kynnast. Til er sæmilegur bókakostur um bókmennt-
ina en þab er fátt eitt sem gerir útlendingum aubvelt
að tengja saman land og þjóð, sögu og menningu.
Neita ab þjóna og græba
í ágætri grein sem bandaríski ambassadorinn hér á
landi, Parker W. Borg, skrifaði nýlega um ísland sem
ferbamannaland, benti hann á nokkur atriði sem
betur mættu fara en af skrifum hans má merkja
geinilega hlýju og velvilja í garð þjóðar og landsins.
Eitt af því sem ambassa-
dorinn benti á er ab
feröamannastraumur-
inn í svartasta skamm-
deginu er aö aukast ár
frá ári. Það er einkum yf-
ir jól og nýjár sem út-
lendingar heimsækja
norðurslóð.
En þá bregður svo við
að gestirnir hafa lítið
annað að gera en að borba skrínukost í hótelher-
bergjum sínum. Veitingahús og skemmtistaðir eru
lokabir og söfnin harðlæst alla daga. Það er því held-
ur daufleg vist sem boðið er upp á og lítið upp úr
ferðamönnum að hafa þegar þeir sem þá eiga að
þjónusta taka sér frí um hábjargræðistímann.
Döpur tíbindi
Þab eru ýmis svona atriði sem ferðamálafrömuðir
ættu að taka föstum tökum. Ef á að byggja upp stöð-
ugar og arðbærar atvinnugreinar sem tengjast ferða-
mönnum hlýtur að verða að hyggja að fleiru en að
selja þeim flugfar til landsins og til baka og að okra á
þeim í mat og drykk og segja þeim að njóta dásemda
náttúrunnar.
Ferðamenn eru til að græba á þeim og það er eini
tilgangur ferðamannaþjónustunnar. Ef það ekki tekst
eru þeir einskis virði. Enda eru það heldur dapurleg
tíðindi, ef sönn em, ab tekjurnar fari minnkandi þótt
ferðalöngum fækki ekki, en fjölgunin er lítil ef nokk-
ur.
Svo má líka setja dæmið upp þannig að spurt sé
hvab landið )oli mikið af ferðamönnum, erlendum
sem innlend im. Margir láta í ljós efasemdir um ab
viðkvæmir fe ðamannastaðir þoli öllu meiri átroðn-
ing en orðiö er. Víða í útlöndum er mergð ferða-
manna orðiij átrobningur og íbúar eftirsóttustu
áfanga- og áningarstaba frábiðja sér meira af slíku. Er
jafnvel farið að setja kvóta á fjölda ferðamanna á
þeim stöbum þar sem ágengnin er mest.
Fjöldi feröaqnannanna er kannski ekki aðalatriðið
ef litið er á túfisma sem atvinnuveg, heldur hvernig
tekst að selja Island og ímynd þjóðarinnar og hvab
fæst fyrir þab. \
Hvað er eftirsóknarvert
íslendingar eiga ekki ab ákveða einhliða hvaða er-
indi erlendir ferðamenn eiga til landsins, heldur
hlusta vel eftir hvab öðru fólki þykir eftirsóknarvert
ab kynnast hér. Af þeirri ástæðu er minnst á grein
Borg sendiherra.
í stað þess að reka kæstan hákarl upp að vitum er-
lendra manna mætti bjóða þeim upp á soðningu og
hangikjöt og kjötsúpu meb eða án lifrarpylsu, vel
matreiddan plokkfisk og fleira og fleira, sem ekkert
hugmyndaflug þarf til að setja á matseðil. En farið
samt endilega ekki að fara að sýna framandi fólki kol-
brennd kindaandlit með augum og öllu saman. Það
er aöeins til heimabrúks eins og hákarlinn. ■
I