Tíminn - 13.07.1996, Blaðsíða 6

6
T
Laugardagur 13. júlf 1996
Rótarýklúbburinn í Kópavogi
hefur gefið út bókina Þjóbsögur
og sagnir úr Kópavogi, sem
Anna Hedvig Þorsteinsdóttir og
Inga Þóra Þórisdóttir söfnubu
af elju mebal eldri Kópavogs-
búa. Einnig fengu þær ab láni
spólur frá Stofnun Ama Magn-
ússonar meb vibtölum Hall-
frebar Amar Eiríkssonar vib
eldri Kópavogsbúa, sem tekin
vom upp árib 1967. Bókin er
unnin upp úr lokaritgerb Önnu
og Ingu úr Kennaraháskóla ís-
lands og em sögumar býsna
fjölbreyttar. Þar má finna sögur
af hinum fræga Jóa á hjólinu,
draugum, karlinum sem býr
orbið einn í Álfhólnum, Jóni í
Digranesi, Kársnesorminum og
huldufólki, svo eitthvab sé
nefnt. Hér á síbunni birtist ein
huldufólkssagan. Hún segir frá
huldukonunni á peysufötun-
um sem safnaramir höfbu eftir
Kristni Hallssyni.
Mikil vinna liggur ab baki bók
sem þessari, þó hún sé ekki ýkja
mikil ab vöxtum. Tíminn hafbi
samband við Önnu og sagði hún
flesta viðmælendur, sem vom
milli 60 og 70, hafa veriö af eldri
kynslóðinni, þó einhverjir hafi
verið í yngra lagi. „Annars em
margir fmmbyggjanna farnir yfir
móbuna miklu."
„Bærinn er 40 ára og sögurnar
em frá aldamótum og fram undir
1980." Anna segir þær ekki sér-
staklega hafa verib að leita eftir
gömlum sögum, en fólk hafi átt
erfiðara með að líta á nýjar sögur
sem eiginlegar þjóbsögur, á þær
væri fremur litib sem kjaftasögur.
Það var menningarfulltrúi bæj-
arins sem benti þeim á fólk sem
hafbi búið lengi í Kópavogi. Frá
þessu fólki röktu þær sig áfram og
til að liðka um málbein viðmæl-
enda sögbust þær vera ab safna
nokkur séreinkenni. Þar hafa hins
vegar sprottið upp allmargar sög-
ur um röð óhappa sem varð þegar
Álfhólsvegur var lagður og leiddi
til þess að vegurinn var látinn
sveigjast framhjá Álfhólnum, eins
og frægt er oröiö. Taldi Anna
þessar álfasögur kannski helst
einkenna sagnalífið í Kópavogi.
Hún segir þó ekki skrýtið að
draugasögur hafi kviknað í Kópa-
vogi, enda staðurinn gamall þing-
staður og um leið aftökustabur.
„Hérna vom menn líka heygðir í
óvígðri mold. Þannig ab þab er
ekki skrýtib þótt draugasögur hafi
orðið til." Þessi aftökustaður er
rétt fyrir neðan núverandi hjúkr-
unarheimili við Sunnuhlíð.
Þegar leitað er eftir sögnum hjá
fólki í fremur litlu byggðarlagi, er
líklegt að safnarar heyri sömu
sögur í breyttum búningi, enda
hafa þær sjálfsagt ferðast nokkuð
marga hringi um bæinn. „Já,
þetta var töluvert púsluspil. Það
gátu t.d. allir sagt okkur einhverj-
ar sögur af Álfhólnum, en vib
þurftum að raða því saman. Oft-
ast urbum við ab margskrifa sög-
urnar áður en vib urðum ánægðar
með þær."
— En rákust þið á einhverja góða
sagnamenn með sérstakan og brúk-
legan frásagnarstíl?
„Já. Fyrst ætluöum við að hafa
sögurnar mjög þjóðlegar, en svo
fannst okkur sá stíll ekki henta.
Guðmundur ísaksson, sem var á
spólunum frá Árnastofnun, sagbi
mjög skemmtilega frá og við not-
færðum okkur töluvert hans stíl
og færðum jafnvel yfir á aörar
sögur."
Töluvert mikið af efni í bókinni
er frá Guömundi þessum, en
hann var fæddur skömmu eftir
aldamót og var af svokallaðri
Fífuhvammsætt sem er ein af
frumbyggjaættunum í Kópavogi.
Anna Hedvig Þorsteinsdóttir og Inga Þóra Þórisdóttir.
Frumbyggjar Kópavogs og yngri kynslóöir eiga sér þjóösögur líkt og aörir:
Jói á hj ólinu, álfabyggðir
og hrakfarasögur verkfæra
efni um bæinn. Að sögn Önnu
var fólk mjög tregt til að segja
þeim sögur. „Þab töldu allir ab
einhver annar gæti sagt þetta bet-
ur. Maður þurfti að byrja að rabba
um daginn og veginn og leiða svo
talið að þessu."
— Hvemig greinduð þið á milli
kjaftasagna og þeirra sem áttu er-
indi á bók?
„Þab var nú satt ab segja ekki
erfitt. Maöur fann það strax á
sumum sögum að þær ættu ekki
heima á bók, enda hefðu sumar
þeirra getað valdið fólki sárind-
um."
Aðspurð sagði Anna þjóðsögur
frá Kópavogi ekki skera sig úr öðr-
um íslenskum þjóðsögum né bera
Ómetanleg
málverkagjöf
Una Dóra Copley listmálari kom
færandi hendi til Listasafns íslands
á miðvikudagskvöldið. Hún færbi
safninu að gjöf 44 verk eftir móbur
sína, Nínu Tryggvadóttur, listakon-
una góbkunnu. Myndirnar spanna
listferil Nínu og em af ýmsu tagi.
Nína lést ung, aðeins 55 ára gömul.
Mabur hennar, Alfred Copley,
læknir og listmálari, lést 1991.
Myndin er af Unu Dóm og Vig-
dísi Finnbogadóttur að skoða hluta
af glæsilegri og ómetanlegri mál-
verkagjöf. Tímamynd Pjetur
Guömundur þvældist mikið um í
Kópavogi á fyrstu áratugum
byggðar þar og kunni margar sög-
ur, en hann lést árið 1988.
„Þetta er óþrjótandi bmnnur.
Það er stöðugt hægt að ausa af
honum. Okkur þykja nýlegar sög-
ur kannski ekkert merkilegar í
dag, en þær geta orðið merkilegar
eftir nokkur ár."
Töluvert mikib af Kópavogsbú-
um og fleirum hafa haft samband
við Ingu og Önnu og falast eftir
bókinni. Þeir sem hafa áhuga,
geta haft samband við höfund-
ana, en bókin er seld á 2500 kr.
Bókin er einnig seid í Máli og
menningu, Vedu og Eymunds-
son. -LÓA
Huldukonan á
peysufötunum
Á fyrri hluta þessarar aldar var
byggð ekki mikil í Kópavogi.
Mátti þó sjá bústaði, sem fólk
hafði reist sér til sumardvalar,
og einnig var farið að bera á því
ab bústaðir þessir væru nýttir
sem íbúðarhúsnæði árið um
kring. í Digraneslandi stóðu
nokkrir þessara bústaða nebst í
sunnanverðri Digraneshlíö þar
sem Digraneslækur rennur.
Þá bjó í Reykjavík ungur
drengur ásamt fjölskyldu sinni
og hét Kristinn Hallsson.
Drengurinn þótti söngvinn
með eindæmum og síðar varð
hann landsfrægur söngvari.
Foreldrar Kristins áttu sumarbú-
stað niðri við Digraneslækinn
og dvöldu þar jafnan sumar-
langt með börnum sínum.
Áslaug Ágústsdóttir hét mób-
ursystir Kristins, hávaxin kona
og grönn. Hafði hún þann sib
að heimsækja fjöskylduna og
kom þá ætíð fótgangandi eftir
Fossvogsdalnum og yfir Digra-
neshálsinn sem leið lá að sum-
arbústabnum. Brá hún aldrei af
þeirri leib.
Dag nokkurn um miðsumar
var von á Áslaugu til Kópavogs.
Börnin voru þá úti vib leiki.
Láta þau fljótlega af þeirri iðju
og halda af stað til móts viö Ás-
laugu. Fara þau hægt yfir og
tína upp í sig ber á leiðinni upp
hæöina. Uppi á hæðinni var
mikill steinn, sem eldri menn
sögðu vera álagastein. Mun
þetta hafa verið steinninn Lat-
ur, sá sami og Jón bóndi í Digra-
nesi var vanur að sitja á þegar
hann var kenndur og syngja,
sem frægt var á hans tíma. Var
steinninn á gönguleib Áslaugar.
Barnahópurinn var nú staddur
skammt frá honum og var Krist-
inn Hallsson í broddi fylkingar
eins og venjulega. Sjá börnin öll
hvar kona ein birtist skammt
undan steininum. Var hún í
peysufötum líkum þeim sem
Áslaug klæddist jafnan. Há var
hún og grannvaxin líkt og Ás-
laug og taldi Kristinn að móður-
systir sín væri þar á ferð, enda
ekki von á öðrum mannaferð-
um. Þegar ekki er lengra en tíu
fet á milli konunnar og barn-
anna, sér Kristinn að þetta er
ekki Áslaug eins og þau áttu von
á. Þá fyrst er sem konan verði
þess vör að börnin veiti henni
athygli. Nemur hún snögglega
stabar, setur upp undrunarsvip
og síðan hræðslusvip. Snýr hún
snögglega á braut og tekur til
fótanna upp hlíðina og hverfur
sjónum skammt frá steininum.
Fylgja börnin konunni eftir uns
þau koma upp á hálsinn þar
sem útsýni er allgott yfir Foss-
voginn. Ekki var þar sálu að sjá
svo langt sem augað eygði. Fátt
var um felustaði og var engu lík-
ara en að jörðin hefði gleypt
konuna. Leituðu þau þá allt í
kringum steininn, en án árang-
urs.
Gengu nú börnin heim á leið
og sögðu fólki frá atburðinum
og konunni í peysufötunum.
Flestir urðu undrandi yfir þess-
um tíðindum, en margir hinna
eldri létu sér fátt um finnast.
Sögðu þeir að þarna á Digranes-
hálsinum hefði verið á ferð
huldukona. Mun henni hafa
brugðið er hún varð þess vör að
börnin sáu hana. í það sinnið
hefur hún gleymt að setja upp
hulibshjálminn, eins og kallað
var. ■