Réttur - 01.01.1969, Page 8

því, sem Norður-Atlanzhafssamningurinn
tekur til, með sameiginlega viðleitni aðila
Norður-Atlanzhafsbandalagsins til að varð-
veita frið og öryggi á því svæði fyrir augum."
Og í lsm grein samningsins sjálfs segir
svo:
„Bandaríkin munu fyrir hönd Norður-
Atlanzhafsbandalagsins og samkvæmt skuld-
bindingum þeim, sem þau háfa tekizt á hend-
ur með Norður-Atlanzhafssamningnum, gera
ráðstafanir til varnar Islandi með þeim skil-
yrðum, sem greinir í samningi þessum. I þessu
skyni og með varnir á svæði því, sem Norður-
Atlanzhafssamningurinn tekur til, fyrir aug-
um, lætur Island í té þá aðstöðu í landinu,
sem báðir aðilar eru ásáttir um, að sé nauð-
synleg."
Hér eru Atlanzhafssamningurinn og her-
námssamningurinn tengdir saman órjúfanleg-
um böndum. Hernámsliðið kemur hingað
samkvæmt beiðni bandalagsins og það er tek-
ið fram sem almenn regla að varnarleysi bjóði
hættu heim, ekki aðeins í því landi sem á hlut
að máli heldur og hjá nágrönnum þess. Eg
dreg það mjög í efa að Atlanzhafsbandalagið
hefði litið á það sem eitthvert einkamál Is-
lendinga, ef við hefðuð ákveðið að láta her-
inn fara. I því sambandi vil ég minna á 4ðu
grein Atlanzhafssamningsins, en hún er svo-
hljóðandi:
„Aðilar munu hafa samráð sín á milli, hve-
nær sem einhver þeirra telur friðhelgi lands-
svæðis einhvers aðila, pólitísku sjálfstæði eða
öryggi ógnað."
Samkvæmt þessari grein hafa ríkin heimild
til íhlutunar um málefni hvers annars, og
hefðu Islendingar sagt upp hernámssamn-
ingnum gegn vilja Atlanzhafsbandalagsins er
naumast nokkur vafi á því að þessari grein
hefði verið beitt. A meðan herstöðvarnar hér
voru taldar mikilvægar hefðu Bandaríkin
vafalaust hagnýtt hana til þess að halda her-
stöðvum sínum hér, hvað sem ákvörðunum
okkar liði, á sama hátt og þau neituðu að
flytja lið sitt burt 1945 og á sama hátt og
þau halda nú herstöðvum víða um lönd gegn
vilja íbúanna.
Þetta er grundvallaratriði þegar meta á
viðhorf Islendinga til Atlanzhafsbandalagsins.
Hernámið er skilgetið afkvæmi Norður-
Atlanzhafssamningsins; þeir menn sem segj-
ast vera með aðild að bandalaginu en andvíg-
ir hersetunni eru að villa á sér heimildir. Ef
ekki kæmi til hernámið dreg ég mjög í efa
að nokkru öðru ríki væri það nokkurt kapps-
mál að hafa Islendinga í svokölluðu hernað-
arbandalagi með sér. Þegar Islendingar meta
nú, hvort þeir eiga að halda áfram aðild að
bandalaginu, ber þeim jafnframt að kanna
til hlítar hvort sú aðild leiðir til erlendrar
hersetu um ófyrirsjáanlega framtíð.
HERNAÐARGILDI
ÍSLANDS
I því sambandi er vert að íhuga að einnig
hernaðargildi Islands hefur gerbreytzt á þeim
tveimur áratugum sem liðnir eru síðan Norð-
ur-Atlanzhafssamningurinn var gerður. Á-
stæðan til þess að Bandaríkjamenn lögðu á-
herzlu á að halda hér herstöðvum í styrjaldar-
lok var sú að á þeim tíma voru flugvélar
þeirra tiltölulega skammdrægar; til þess að
koma þeim yfir Atlanzhafið á öruggan hátt
þurfti millilendingarstaður að vera tiltækur,
og Keflavíkurflugvöllur var í nokkur ár fyrst
og fremst hagnýttur á þann hátt. Island var
þá nauðsynlegur hernaðarlegur tengiliður
milli Bandaríkjanna sjálfra og áhrifasvæða
þeirra í Evrópu. En þessar aðstæður hafa ger-
breytzt með tilkomu langfleygra véla; Kefla-
8