Réttur - 01.04.1969, Side 3

ÓLAFUR R.
EINARSSON:
ÞANKAR
í TILEFNI
LÝÐVELDIS-
AFMÆLIS
„Að sjálfsögðn getum við ekki neitað
neinni þjóð um þann rétt, er okkar eig-
ið þjóðfélag er grundvallað á, — að
hver þjóð hafi rétt til sjálfstjórnar og
til að velja það stjórnskipulag sem hún
kýs sér og hreyta því að eigin geðþótta.
— Vilji þjóðarinnar er það eina sem ber
að virða.”
Thomas Jefferson, 1793.
Nær tvær aldir eru liðnar síðan hinn
frægi forystumaður sjálfstæðisbaráttu Banda-
ríkjanna reit um þennan þjóðlega rétt hverr-
ar þjóðar, er mælti á sérstaka þjóðtungu og
var af sérstöku þjóðerni. A þessum tíma hef-
ur mikill fjöldi þjóða öðlast þjóðfrelsi, eink-
um þó á síðustu 25 árum. Um þessar mundir
er aldarfjórðungur liðinn síðan Islendingar
ákváðu að nota þennan helgá rétt hverrar
þjóðar og öðlast fullt frelsi með stofnun lýð-
veldis á Islandi 17. júní 1944.
RÉTTUR VOR
í sjálfstæðisbaráttunni við Dani skýrskot-
uðu Islendingar til sögulegs réttar til fulls
frelsis. Hinn sögulegi réttur var upphaflega
skýrður af Jóni Sigurðssyni, er byggði hann
á uppsagnarákvæði Gizurarsáttmála frá 1262,
en einnig veitti sambandslagasáttmálinn frá
1918 okkur rétt til að slíta sambandinu við
Danmörku. Breyting á því varð þó er við
fluttum konungsvaldið inn í landið er Dan-
mörk var hernumin 10. apríl 1940, því þá
var það á valdi íslendinga sjálfra að breyta
stjórnarskránni án afskipta konungs. Þá olli
þetta nokkrum deilum, þar eð ýmsir töldu
ótilhlýðilegt að nota „tækifærið" er Danmörk
var hernumin, en burt séð frá því var réttur
51