Réttur - 01.04.1969, Blaðsíða 34

lýðshreyfingin færi. Hefði verið efnt til alls-
lierjarverkfalls (sem raunar hefði aldrei orðið
algert, en reiknum með algerri stöðvun nokk-
urra helztu félaganna á Suðvesturlandi) hefði
það vafalaust staðið mjög stutta stund. Þá hefði
útkoman út úr kjaradeilunni orðið allt önnur
og lakari en raun varð á að lokum. Á því er
ekki minnsti vafi. Þetta vissu raunsæjustu leið-
togar launafólks og ákváðu að fara leið sem yrði
ódýrust fyrir verkalýðshreyfinguna í heild og
sársaukaminnst fyrir launafólkið sjálft.
Og það var ekki fyrr en 10. og 11. apríl, sem
verkalýðshreyfingin hóf virkar aðgerðir. Fyrst
almenna vinnustöðvun þessa tvo daga en síðan
keðjuverkföllin. Raunar má margt að þeim
finna. Þátttakan í þeim var takmörkuð, heilu
starfsgreinarnar skárust úr leik — verzlunar-
menn — og keðjuverkföllin voru ekki fram-
kvæmd þannig að þau kæmu að fullum notum.
Til dæmis hefði þurft að setja olíubann á miklu
fyrr, afgreiðslubann á ákveðin fyrirtæki o. s.
frv. En það er þó alveg víst, að launafólk hefur
eftir þessi átök fengið dýrmæta reynslu af því
hvernig skynsamlegast er að beita verkfalls-
vopninu.
Atvinnurekendur höfðu í skjóli stjórnarinnar
haslað völlinn í kjaradeilunni sem fyrr segir og
jafnskjótt og verkalýðssamtökin sýndu mátt sinn
boðuðu ýmsir atvinnurekendur verkbönn og
ráku þúsundir starfsfólks út úr fyrirtækjunum.
Þessi vinnubrögð eru einstæð í áratuga sögu.
Verkalýðssamtökin höfðu greinilega ekki verið
við þessu búin, enda brugðust þau ekki við á
þann hátt sem nauðsynlegur hefði verið. Verka-
lýðsfélögin áttu til dæmis að styðja þá hópa
verkafólks sérstaklega, sem urðu fyrir barðinu á
verkbannsæði atvinnurekendanna. En það versta
var þó, að verkalýðsfélögin skyldu ekki gera til-
raunir til þess að efna til virkra aðgerða gegn
atvinnurekendunum sem beittu verkbannsvopn-
inu og er nú komið að alveg sérstökum þætti
í þessari kjaradeilu, sem ekki verður gengið
fram hjá í slíkri grein, en það er félagsstarf eða
öllu heldur starfsleysi félaganna í deilunni.
Ef verkalýðsféiög eiga að vera annað og meira
en nafnið tómt hljóta þau að leggja áherzlu á
það að vinna félagslega, einmitt í kjaraátökum.
Stjórnir þeirra eiga að halda fundi þar sem
fjallað er um kröfurnar, þær eiga að mótast í
félögunum og stjórnirnar eiga stöðugt að láta
félagsmennina fylgjast með deilunni á hverju
stigi hennar. Það getur að sjáifsögðu stundum
verið nauðsynlegt að loka mál inni í nefndum
til þess að viðkomandi aðilar geti ræðzt við af
fullum trúnaði, a.m.k. þeir sem sitja öðru megin
borðsins. En það er engu að síður nauðsynlegt
að félagsmenn í verkalýðsfélögunum fái að
fylgjast með því sem gerist í samninganefndinni
á hverjum tíma. Það eru jú þeirra kjör, sem
verið er að semja um. Með þessu móti er oft á
tíðum líka unnt að eyða alls kyns tortryggni,
sem ella vex og margfaldast í skjóli óvissunnar.
Þetta verður þeim til ávinnings, sem vinna eins
og til dæmis andstaðan innan Dagsbrúnar þar
sem Framsóknarmenn, hannibalistar og Sósíal-
istafélag Reykjavíkur sneru bökum saman í ár-
ásum á Dagsbrúnarstjórnina. Ef forustu-
menn verkalýðsfélaga ætla sér að hafa eitthvert
vald á félögunum og því starfi sem þeir hafa
verið kosnir til ber þeim lagaleg og siðferðileg
skylda til þess að vinna miklu betur og meira
innan félaganna en gert var í þessari kjaradeilu
sem nú er lokið — í bili.
Þegar keðjuverkföllin tóku að segja til sín
varð strax vart við að ríkisstjórnin var að gefa
slakann eftir og eftir 1. maí urðu þáttaskil í
deilunni. Almenningsálitið hafði verkalýðs-
hreyfingin með sér vegna hófsamlegrar kröfu-
gerðar og hófsamlegra aðgerða, vegna hrakfara
fjármálaráðherra fyrir dómstólunum, vegna
þeirrar samstöðu, sem náðst hafði innan verki-
lýðssamtakanna og síðast en ekki sízt vegna
vertíðarinnar sem hafði komið vel út. 16-
mannanefndin sýndi nú tilboð sín og skömmu
82