Lesbók Morgunblaðsins - 04.02.2006, Qupperneq 4

4 | Lesbók Morgunblaðsins ˜ 4. febrúar 2006
En hvernig leikrit er Korkmann?
„Upphaflega var þetta leikrit með söngvum
og sögusviðið var netaverkstæði. Fjölskyldan
mín á rætur í sjómennsku og fiskvinnslu, sjálf-
ur var ég til sjós á námsárum og vann á neta-
verkstæði í eitt ár, svo mér var hægt um að
staðsetja fyrsta verkið á slíkum stað. Verkið
fjallar um mann sem hefur verið átrúnaðargoð
félaga sinna, en birtist þeim sem gjörbreyttur
maður einn góðan veðurdag, búinn að fara í
meðferð og kominn út úr skápnum. Allur pakk-
inn! Ég samdi söngtexta og gerði ráð fyrir að
þeir yrðu fluttir við frumsamda tónlist. Þetta
var undir miklum áhrifum frá Tom Waits en ég
hlustaði mikið á hann á þessum tíma.“
Mótunarár í München
Bjarni var búsettur í Þýskalandi á þessum tíma
og lauk þaðan magistersprófi í leikhúsfræðum
frá háskólanum í München árið 1992. Hann bjó
áfram í Þýskalandi að námi loknu og vann að
ýmsum verkefnum tengdum leikhúsum, en árið
1994 flutti hann heim og hefur starfað hér síð-
an.
„Þá bauðst mér að skrifa leikrit fyrir Skaga-
leikflokkinn. Sigrún Valbergsdóttir leikstýrði
því og þetta var í rauninni fyrsta leikritið sem
sett var á svið eftir mig.“
Leikritið hét Mark og fjallar eins og nafnið
gefur til kynna um heim knattspyrnunnar sem
er áberandi hlið samfélagsins á Skaganum.
„Þetta leikrit fjallar um fótboltaþjálfara í yngri
flokkum sem er með allt niðrum sig í einkalífinu
en stefnir um leið í úrslitaleik með sitt lið.“
Bæði þessi verk, Korkmann og Mark, bera
það með sér að vera byrjendaverk, en þau fela í
sér fyrirheit um það sem koma skyldi. Í þeim
bregður fyrir þemum sem þú tókst síðan saman
og vannst næsta verk úr, Kaffi sem frumsýnt
var í Þjóðleikhúsinu 1998.
„Þetta fléttast auðvitað allt saman því á þess-
um árum í Þýskalandi var ég að vinna að heil-
miklum bálki sem Kaffi er sprottið úr. Enn á ég
eftir að vinna úr þessu efni; sennilega tvö leikrit
til viðbótar.“
Í Kaffi beitirðu sömu aðferð og í Korkmann:
Það kemur einhver utan að og kemur hreyfingu
á aðrar persónur. Hér er það Reykjavíkurskáld
sem leitar að næði til að skapa en reynist svo
hálfgerður froðusnakkur.
„Ég var á þessum tíma orðinn dálítið meðvit-
aðri sem höfundur, beitti „gestinum“ markvisst
sem aðferð, um leið og ég gerði dálítið grín að
henni. Skáldið er aðkomumaður og tengist bara
einni persónu í verkinu sem er sjálf utanbæj-
arkona og hefur gifst inn í samfélagið. Hann
hefur heldur engin raunveruleg áhrif á sam-
félagið, því fólkið á staðnum á sér sína eigin
átakasögu hvort eð er. Aðkomumaðurinn er því
fyrst og fremst fullur af eigin mikilvægi.“
Bjarni lýsir námi sínu í Þýskalandi sem mikl-
um mótunartíma og hann hafi notað tímann
markvisst til að komast að því hvort skrif fyrir
leikhús væru raunverulega köllun hans.“
„Það góða við þýska háskólakerfið er hvað
það er opið og mætingaskylda lítil sem engin;
það hentaði mér mjög vel og ég samdi Kork-
mann og bálkinn sem Kaffi er unnið upp úr á
námsárunum. Það réð þó úrslitum um þá
ákvörðun mína að verða leikritahöfundur að ég
gerði mér grein fyrir því að leikhúsið var tekið
alvarlega sem listgrein í Þýskalandi. Mér
fannst merkilegt að upplifa að þarna væri stétt
lista- og fræðimanna sem taldi það mikilvæg-
asta mál í heimi að starfa við leiklist og fjalla
um leiklist. Það rann upp fyrir mér, að hægt er
að vinna í leikhúsi á svo margan hátt og gefa sér
svo fjölbreyttar forsendur.
Hins vegar var þetta líka ákveðinn kreppu-
tími í þýsku leikhúsi. Nýir höfundar voru fáir
og einhverra hluta vegna höfðu þeir ekki komið
fram á eftir kynslóðinni sem ól af sér Botho
Strauss, Franz Xaver Kroetz og Peter Handke.
Það var fátítt að jafnaldrar mínir væru að
skrifa fyrir leikhús. Leikstjórarnir voru allsráð-
andi og þeir höfðu meiri áhuga á klassíkinni
sem þeir meðhöndluðu að vild. Ég sá fyrstu
sýningu Franks Castorfs sem hann setti upp í
Vestur-Þýskalandi sem þá hét; Ungfrú Söru
Simpson eftir Lessing, og það var meiriháttar
upplifun. Ætli hann hafi ekki notast við eins og
eina eða tvær síður úr texta verksins, en leik-
ararnir voru æðislega góðir og uppsetningin
frábær. Ég fór að horfa öðruvísi á stöðu höf-
undarins í leikhúsinu á þessum árum. Nú lít ég
á hann sem mikilvægan hlekk í keðju. Auðvitað
er hann höfundur síns verks og það þarf að
sýna því virðingu. Mér finnst okkur hér heima
reyndar hafa tekist nokkuð vel að tileinka okk-
ur þessa afstöðu til höfundarins því Þjóðverjar
hafa gengið í gegnum tímabil á undanförnum
árum þar sem leikstjórar hafa beinlínis slátrað
texta höfundarins og snúið honum alfarið á
haus eins og þeim sýnist. Þetta er auðvitað
verst þegar um ný verk er að ræða og sennilega
aðalástæðan fyrir því ástandi sem ríkti í nýrri
leikritun þegar ég var í Þýskalandi. Þetta var
Að fara og horfa
yfir sviðið
Morgunblaðið/RAX
Leikskáld „Fólk hváir ekki þegar maður segist vera leikskáld. Það er tekið gott og gilt,“ segir Bjarni Jónsson.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Leikgerðir „maður er fenginn í krafti leikhúskunnáttu sinnar til að fella frásögn í leikhæfan búning en hugmyndir textans eru aldrei manns eigin,.“
Katla Margrét Þorgeirsdóttir og Björn Ingi Hilmarsson í Híbýlum vindanna.