Morgunblaðið - 01.04.2006, Qupperneq 40

40 LAUGARDAGUR 1. APRÍL 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÁSLAUG Björgvinsdóttir, dós-
ent við Háskólann í Reykjavík,
sem er einhvers konar sérskóli á
ákveðnum sviðum, ritar grein í
Morgunblaðið 30. mars sl., þar
sem hún snýr út úr öllu því sem
ég sagði í grein í sama blaði tveim
dögum fyrr. Er ég því tilneyddur
að skrifa henni þessar línur í von
um að hún tjái sig framvegis með
„fræðilegum og málefnalegum
hætti“ sem henni er tíðrætt um í
grein sinni, þar sem hún fer út um
víðan völl. Megininntak greinar
minnar var þetta:
Ég ítrekaði þá skoðun mína að
fjölmiðlar ættu að gjalda varhuga
við að „velta sér upp úr“ héraðs-
dómum meðan ekki er útséð um
áfrýjun þeirra og nefndi dæmi til
rökstuðnings þeirri skoðun.
Sýknudómi héraðsdóms í svo-
nefndu Baugsmáli hafði þegar
verið áfrýjað þegar Áslaug tók til
máls, m.a. með þeim árangri að
eftir langa ræðu hennar í sjón-
varpi spurði fréttamaður í lokin
eitthvað á þessa leið: En hvað áttu
við með þessu? Svo lauk samtal-
inu.
Ég gagnrýndi þá lögskýringu
Áslaugar að tiltekin lagagrein á
sviði einkaréttar væri fullgild
refsiheimild í þessu opinbera máli
(refsimáli). Slík umræða lýtur lög-
skýringarreglum refsiréttar og
ber að fjalla um á þeim grundvelli.
Ég benti á að allt öðru máli
gegndi um fræðilega úttekt á hér-
aðsdómi í háskólakennslu, enda
væri hún gerð með rækilegum
fyrirvara um áfrýjunarleika
þeirra til Hæstaréttar, heldur en
„fræðilegt fjas“ í fjölmiðlum. Kom
líka í ljós að sjónvarpsmaðurinn
skildi ekkert hvað Áslaug var að
fara í viðtalinu, svo sem áður
greinir. Sama á við um að halda
opinberan fund um héraðsdóm
sem þegar hefur verið áfrýjað og
engan veginn vitað hver endanleg
niðurstaða verður í Hæstarétti.
Ég minntist hvergi á að fræði-
menn ættu eða mættu ekki taka
þátt í opinberri umræðu svo fremi
tilefnið sé frambærilegt. Þvert á
móti er ég fylgjandi því, svo sem
fjölmörg blaðaskrif mín um
brennandi mál bera vott um. Ég
lýsti mig hins vegar andvígan
framhleypni Áslaugar í þessu til-
tekna máli. Samt leyfir Áslaug sér
að saka okkur Sigurð Líndal um
„dylgjur og þöggun fræðilegrar
umræðu“ og að við vildum „drepa
niður fræðilega umræðu um mál
sem eru ofarlega á baugi …“. „Ja,
hver röndóttur, Áslaug mín.“
Ég nenni ekki að elta frekar ól-
ar við fjölmiðlaflipp þitt en sendi
þér í staðinn þessa vísu:
„Þegar lundin þín er hrelld
þessum hlýddu orðum:
Gakktu með sjó og sittu við eld,
svo kvað völvan forðum.“
(Höf. ók.)
Björn Þ. Guðmundsson
Útúrsnúningar
dósents við HR
Höfundur er prófessor
emeritus.
Í NÁINNI framtíð munu standa
fyrir dyrum endurbætur og breyt-
ingar á Sundlauginni í Laugardal.
Fyrr í vetur stóð í
anddyri laugarinnar
hugmyndakassi þar
sem gestum laug-
arinnar var gefinn
kostur á að koma með
hugmyndir eða óskir
um framtíðarútlit og
-umhverfi laugarinnar.
Börn nýttu sér þetta
frábæra tækifæri og
ókeypis pappír og
teiknuðu myndir og
skrifuðu skilaboð sem
ýmist rötuðu í kass-
ann eða ekki. Flestir
hinna fullorðnu snið-
gengu hins vegar
kassann og það lædd-
ist að mér sá grunur
að þorri fólks teldi
hugmyndir sínar um
sundlaugina sína
(rekna af þeirra
skattfé) ef til vill ekki
merkilegar, né að tek-
ið yrði tillit til þeirra
þegar til kastanna
kæmi.
Hvað um það, síð-
astliðið sumar birtust í
blöðum og útvarpi
hugmyndir Björns Leifssonar
(kenndur við World Class) að fram-
tíðarútliti og hlutverki laugarinnar.
Í hugmyndum hans kom m.a. fram
að rífa ætti áhorfendastúku og
byggja lúxushótel í hennar stað,
breyta lauginni þannig að setja
eyju í hana miðja með leiktækjum
fyrir börn en sundfólk myndi synda
hring eftir hring umhverfis eyjuna.
Undirrituð er daglegur gestur
laugarinnar, ásamt öllum þeim sem
ýmist synda áður en vinnudagur
hefst, í hádeginu eða eftir að vinnu-
degi lýkur. Eldri borg-
arar viðhalda heilsu
sinni með daglegum
komum í laugina, fatl-
aðir styrkja sig og
ungt fólk lærir að
synda.
Að mínu áliti eiga
sundlaugar Reykjavík-
ur að þjóna þessum
hópum, fyrst og
fremst. Ferðamenn
koma ekki til Íslands
til að dvelja á lúx-
ushóteli á sundlaug-
arbarmi, til þess fara
menn annað. Ljóst er
hins vegar, að stúkan
þjónar ekki tilgangi
sínum sem áhorf-
endastúka, en mætti
ekki nýta hana til ann-
ars, s.s. útiklefa, sem
sólbaðsaðstöðu, jafnvel
veitingasölu á sumrin?
Byggingin er auk þess
merkileg í bygging-
arsögulegu tilliti eða
ætlum við að halda
áfram að brjóta og
týna?
Ég spyr því kæri
borgarstjóri: Hvað á að gera við
Laugardalslaug, einu 50 metra úti-
sundlaug borgarinnar og ómet-
anlega heilsulind hins almenna
borgara?
Kæri borgarstjóri –
ég hef áhyggjur af
Laugardalslaug!
Guðrún Gísladóttir skrifar opið
bréf til borgarstjóra varðandi
sundlaugina í Laugardal
’Hvað á að geravið Laugardals-
laug, einu 50
metra útisund-
laug borgarinnar
og ómetanlega
heilsulind hins
almenna
borgara?‘
Guðrún
Gísladóttir
Höfundur er nemi í garðyrkju.
EFTIR að hafa setið magnaðan
fyrirlestur hjá Andra Snæ Magna-
syni í Borgarleikhúsinu mánudags-
kvöldið 20. mars, þar sem hann af-
hjúpaði þá veröld sem við lifum í í
dag og færði raunveruleikann nær
okkur á léttan hátt en sem að lokum
stóð uppi sem blákaldur veruleiki,
þá er nú hárrétti tíminn til að halda
áfram að afhjúpa og
kafa á enn fleiri svið.
Meðvitund. Raunveru-
leikinn er nefnilega
meðvitund. Á meðan
við vitum ekki þá get-
um við ekki brugðist
við, ekki tekið ákvörð-
un, ekki breytt viðhorfi
okkar, stefnu í lífinu né
nokkuð annað.
Bæði Andri Snær
ásamt öllum þeim sem
leggja það fyrir sig að
fjalla á einhvern hátt
um ýmis málefni sem
gera okkur kleift að
bæta okkur, já, þeir tala tungumálið
sem koma skal. Alveg eins og
læknar tala sitt tungumál í vinnunni,
þannig tala andlegir og þeir sem
vilja frið sitt tungumál, en því miður
skilja það ekki allt of margir. Sem
betur fer bætast alltaf fleiri og fleiri
í hópinn sem vilja læra tungumálið
friður. Eina leiðin til að skilja hvað
friður er er að upplifa hann. Höfum
við gert það raunverulega? Hvernig
er hægt að upplifa frið þegar stríð og
hungursneyð, morð og ofbeldi geisa
rétt hjá? Eru kannski þessar að-
stæður svo rótgróinn hluti af lífinu,
eins og morðmyndir í sjónvarpi, að
fólk er hætt að kippa sér upp við
það?
Kærleikur, tungumálið sem fær
okkur til að fyrirgefa og sýna virð-
ingu, mismuna ekki nokkrum manni,
að þiggja og gefa. Hamingja er ann-
að tungumál sem margir hafa farið á
mis við eða mistúlkað. En hvers
vegna? Er það af því að þeim var og
er talin trú um að það sé bara ein
leið að hamingjunni? Og að hún sé
fólgin í meiri peningum, stærri bíl og
húsi, keyptri þjónustu, meiri vinnu,
meiri skuldum, meiri orkufram-
leiðslu og breiðara bili milli fátækra
og ríkra? Náttúran, enn eitt tungu-
málið. Hún kennir okkur allt sem við
þurfum til að lifa af, en virðum við
hana? Kunnum við að meta hana?
Ljós, annað tungumál sem færir
okkur nær sannleikanum en nokkuð
annað. Í ljósi geta leyndarmál og
viðbjóður ekki þrifist. Því erum við
svona hrædd við að koma úr myrkr-
inu og baða okkur í
ljósinu sem öllum
stendur til boða?
Það er til fullt af fólki
sem er sönnun fyrir því
að það er hægt að vera
hamingjusamur þrátt
fyrir erfiðleika, þung-
lyndi, sorg, fátækt eða
tímaskort. Til dæmis er
gott að byrja á að átta
sig á því að ríkir glíma
við jafnmörg vandamál
og fátækir. Þau eru
bara andstæðan af
vandamálum fátækra
og dæmi nú hver fyrir
sig hvor vandamálin eru betri. Í
spakmælibók sem mér var eitt sinn
gefið stendur: „Ef öllum væri gert
að setja vandamál sín í einn haug og
þeim yrði útdeilt jafnt niður á alla,
yrðu flestir fegnir að fá sín eigin aft-
ur.“
Sönnun, hvað er það? Flest okkar
bíða eftir að hægt sé að sanna eitt-
hvað, þá loksins geta þeir tekið þátt.
Hvað þarf margar sannanir fyrir því
að fyrirgefning, þakkir, að horfast í
augu við sjálfan sig, bænir, hug-
leiðsla og andlegar leiðir hjálpi,
styrki og leysi vandamál og vanlíðan
til frambúðar? Þarf Jesú að end-
urfæðast mörgum sinnum svo fleiri
trúi á þann kærleika og frið sem
hann boðaði? Eða aðrir meistarar
sem enn eftir margar aldir eru hluti
af lífi margra?
Hvað gerðist ef stjórnmálamenn
boðuðu andlega leið? Fyrir hvað
myndi opnast? Mynduð þið kjósa
áfram flokkinn ykkar ef hann yrði
andlegur á einu kjörtímabili? Ef svo
er þá er fólk virkilega heilaþvegið!
Það yrði í raun endanleg staðfesta
um að það skipti engu hvað stjórn-
völd boða, við munum gleypa við því
og trúa enn einu sinni að loksins ætli
þeir að hugsa betur um okkar hag og
stöðu.
Það vill svo til að smærri vanda-
mál sem eru ekki ýkja áberandi end-
urspegla sig á stærri sviðum og öf-
ugt. Það sem á sér stað innan veggja
heimilis endurspeglar sig í þjóð-
félaginu og öfugt.
Tökum sem dæmi drykkju Íslend-
inga og þunglyndi. Hvernig stendur
á öllum þessum fjölda fólks sem
glímir við þessa erfiðu sjúkdóma?
Er það bara almenningur eða líka
þeir sem telja sig stjórna þessu landi
sem þjást af slíkum sjúkdómum? Ef
svo er eru þeir þá færir um að taka
ákvarðanir sem verður að taka með
fullu viti? Kemur aldrei neitt upp í
lífi þessara einstaklinga sem gerir
það að verkum að þeir þjáist af ein-
hverju sem slær á yfirsýn þeirra um
hvað er best fyrir land og þjóð?
Hvað með græðgi? Hvað gerir það
manni? Fær græðgi mann til að taka
skynsamlegar ákvarðanir og hlúa að
náunganum, deila með honum og
jafnvel fleirum?
Höfum við einhvers staðar á leið-
inni misst tenginguna við raunveru-
leikann sem ýmis orð standa fyrir?
Erum við svo dofin að við vitum ekki
fyrir fullvissu hvað ofbeldi, hatur,
misnotkun, stríð og hungursneyð
þýða og gera okkur?
Og höfum við um leið glatað kraft-
inum, upplifuninni, tilganginum og
trúnni til að fyrirgefa og gera allt
sem í valdi okkar stendur til að
byggja upp frið á jörð? Lifir þú í
raunveruleika eða hvað?
Heimasíða Kærleikssamtakanna
er ccw.is.
Raunveruleikinn – meðvitund
Sigurlaug Guðný Ingólfsdóttir
fjallar um Kærleikssamtökin ’Höfum við einhversstaðar á leiðinni misst
tenginguna við raunveru-
leikann sem ýmis orð
standa fyrir?‘
Sigurlaug Guðný
Ingólfsdóttir
Höfundur er stofnandi
Kærleikssamtakanna.
ÁRMANN Kr. Ólafsson, aðstoð-
armaður fjármálaráðherra, skrif-
aði grein í Morgunblaðið 30. mars
sl. þar sem hann fór villandi orð-
um um nýleg skrif mín um skatta-
og kjaramál. Segir hann þau vera
„pólitískan blekkingarleik“. Þetta
er rangt. Markmið mitt er ein-
ungis að segja rétt frá stað-
reyndum.
Ein af fullyrðingum Ármanns er
sú, að ég hafi horft framhjá því að
kaupmáttur lífeyrisþega hafi auk-
ist á síðustu árum. Þetta er al-
rangt.
Ég hef hins vegar
sýnt að kjör lífeyr-
isþega, þ.e. flestra
eldri borgara og ör-
yrkja, hafa batnað
minna en kjör annarra
í þjóðfélaginu, ekki síst
vegna aukinnar skatt-
byrðar sem stjórnvöld
lögðu á lágtekjufólk.
Þetta er sýnt á skýr-
an hátt á meðfylgjandi
línuriti. Þar má sjá
samanborinn kaupmátt
ráðstöfunartekna allra
landsmanna og kaupmátt há-
markslífeyris einhleypra ellilífeyr-
isþega frá Tryggingastofnun rík-
isins frá 1990 til 2005.
Kaupmátturinn er heildartekjur
eða hámarkslífeyrir að frádregn-
um sköttum, á föstu verðlagi.
Tölurnar á myndinni um kaup-
mátt ráðstöfunartekna allra eru
frá fjármálaráðuneytinu en töl-
urnar um kaupmátt hámarkslíf-
eyris eldri borgara
koma frá Trygg-
ingastofnun ríkisins
og eru það sömu töl-
ur og Ármann notar
í línuriti með grein
sinni, til að sýna
kaupmáttaraukningu
lífeyrisþega.
Eins og myndin
sýnir (sjá mynd)
dróst kaupmáttur
hámarkslífeyris til
einhleypra eldri
borgara stórlega aft-
ur úr almennu kaupmáttarþróun-
inni í samfélaginu í góðærinu eftir
1995.
Frá 1990 til 2005 jókst kaup-
máttur þjóðarinnar um 50,6% á
meðan kaupmáttur hámarkslíf-
eyris frá Tryggingastofnun jókst
um 18%. Það endurspeglar kja-
raþróun þeirra lífeyrisþega sem
lítið annað hafa en almannatrygg-
ingar til að stóla á. Þeir sem fá að
auki lágar eða hóflegar greiðslur
úr lífeyrissjóðum hafa einnig setið
eftir, en það er stór hluti eldri
borgara og öryrkja.
Meginástæða þessarar óhag-
stæðu þróunar fyrir lífeyrisþega
er hin aukna skattbyrði sem lagð-
ist á lágtekjuhópana í samfélag-
inu. Stjórnvöld eiga þannig
stærsta sök á því að kjör lífeyr-
isþega hafa dregist aftur úr í góð-
ærinu frá 1995.
Lífeyrisþegar sátu eftir
Stefán Ólafsson svarar grein
Ármanns Kr. Ólafssonar
Stefán Ólafsson
’Meginástæða þessararóhagstæðu þróunar fyrir
lífeyrisþega er hin aukna
skattbyrði sem lagðist á
lágtekjuhópana í sam-
félaginu.‘
Höfundur er prófessor við Háskóla
Íslands.