Morgunblaðið - 01.04.2006, Blaðsíða 44

44 LAUGARDAGUR 1. APRÍL 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
VEGNA þeirrar vakningar sem
hefur átt sér stað gagnvart arfleið
okkar, náttúru og menningu, tel
ég mig knúna til að beina ljósi að
fyrirhugaðri mannvirkjagerð sem
Mosfellsbær og land-
eigendur að Helga-
fellslandi standa að.
Í deiliskipulagi
sem er til umfjöll-
unar hjá Skipulags-
og byggingarnefnd
Mosfellsbæjar liggur
fyrir að samþykkja
tengibraut sem á að
liggja frá Helgafells-
landi að Vesturlands-
vegi, í þeim tilgangi
að þjóna fyrirhugaðri
1.021 íbúa byggð á
Helgafellslandinu.
Staðsetning tengi-
brautarinnar er ætl-
uð í gegnum íbúa-
byggð og gengur
nærri Álafossi, gömlu
verksmiðjubygging-
unum sem eru einar
af helstu minjum
okkar um iðn- og
menningarsögu
landsins.
Álafoss hefur á
undanförnum 10 ár-
um tekið miklum
breytingum og upp-
bygging hefur átt sér
stað á svæðinu öllu.
Hér hefur ólíkur hóp-
ur manna séð um að
gera upp húsin, fegra
umhverfið og á allan
hátt haft hag svæð-
isins að leiðarljósi.
Í dag er hér rekin
stærsta ullarvöru-
verslun á landinu,
hér er áningarstaður
þúsunda ferðamanna á hverju ári í
þeim tilgangi að kaupa ullarvörur
og njóta umhverfisins.
Hér starfa handverksfólk og
myndlistarmenn, myndlistarskóli
er starfræktur í kvosinni, eitt virt-
asta upptökustúdió landsins er í
Sundlauginni, Ásgarður er hér
með verndaðan vinnustað og lista-
smiðju.
Ullarþvottahúsið var rifið um
áramótin til að auka aðgengi að
Álafossi og mikil bjartsýni ríkti
fyrir hönd svæðisins þar sem Ála-
fosskvosin býður upp á óteljandi
möguleika í að njóta samtímis
menningar og útivistar.
Mosfellsbær hefur áætlað tengi-
brautina í 7 metra hæð þar sem
hún mun rísa við Álafosskvos með
tilheyrandi landfyllingu og stoð-
vegg.
Mannvirki þetta á að koma fyrir
á landsvæði sem spannar innan
við 50 metra frá bökkum Varmár
við húsgafl Álafoss-verksmiðju-
hússins og að lóðamörkum
Brekkulands 4. Landslög kveða á
um að ekki megi koma fyrir veg
eða annars konar mannvirki innan
við 100 metra belti frá á, árfarvegi
eða vötnum sem eru á nátt-
úruminjaskrá.
Varmáin sem rennur við gamla
verksmiðjuhúsnæðið, á fyrr-
greindri landspildu, er á nátt-
úruminjaskrá.
Þar sem landið er í miklum
halla þurfa framkvæmdaraðilarnir
að byggja fyrrgreint mannvirki
undir veginn til að koma honum í
gegnum landskikann og út á Ála-
fossveg.
Landspildan sem áætlað mann-
virki á að standa á er það knöpp
að stærð að ekki er möguleiki á að
koma upp hljóðmön fyrir þeim
megin er snýr að Álafosskvos.
Sem felur í sér að ekki er mögu-
leiki á að uppfylla kröfur er lands-
lög gera ráð fyrir gagnvart há-
vaðamengun í nýju skipulagi og
mun því bíladynur skella á hús-
veggjum og flæða yfir næsta ná-
grenni.
Samkvæmt upplýsingum frá
Umhverfisstofnun varðandi fyr-
irhugaðar framkvæmdir hafa eng-
ar fyrirspurnir borist um mat á
umhverfisáhrifum frá bæjaryf-
irvöldum né landeigendum. Það
hlýtur að teljast
ámælisvert að þegar
bæjaryfirvöld tilkynna
að framkvæmdir
vegna tengibraut-
arinnar eigi að hefjast
eftir þrjá mánuði hafi
engar tilkynningar
borist til Umhverf-
isstofnunar né gögn
borist inn á borð til
Skipulagsstofnunar
Ríkisins varðandi svo
viðkvæmt deiliskipu-
lag.
Bæjaryfirvöld hafa
staðhæft að þessi
tengibraut muni verða
þrátt fyrir mótmæli
bæjarbúa, sem hlýtur
að fela í sér að ekki er
ætlunin að taka tillit
til innsendra at-
hugasemda eða mót-
mæla gegn deiliskipu-
lagi fyrirhugaðrar
tengibrautar né fara
eftir landslögum. Ef
sveitarfélagið og land-
eigendur hefðu unnið
heimavinnu sína og
kynnt sér landslög
væri þessi tengibraut
ekki í nýju deiliskipu-
lagi. Samkvæmt lands-
lögum þarf að leggja
tengibraut í þéttbýli í
umhverfismat, það á
einnig við ef þeim er
ætlað að liggja nálægt
svæðum sem hafa
menningarsögulegt
gildi. Varmá er á nátt-
úruminjaskrá, Álafoss er menning-
arsögulegt fyrirbæri, svæðið er
útivistarsvæði bæjarbúa.
Allir þessir þættir gefa til
kynna að það er algjör rökleysa að
ætla sér að troða mannvirki og
tengibraut af ofangreindri stærð-
argráðu inn á fyrirhugaða land-
spildu þegar aðrir möguleikar eru
fyrir hendi. Ekki hefur verið sýnt
fram á nein skynsamleg rök fyrir
því af hverju möguleikinn á að
tengja Helgafellshverfið við Vest-
urlandsveg, við Þingvallaafleggj-
ara, var útilokaður.
Þar er engin byggð og mun það
því ekki ganga nærri menningar-
sögulegum minjum, nátt-
úruminjum, gróinni íbúðabyggð né
útivistarsvæði bæjarbúa.
Landeigendur hafa notað ímynd
kvosarinnar til að auka aðdrátt-
arafl að lóðum til sölu á Helga-
fellslandinu.
Á vefsíðu landeigenda eru
myndir af kvosinni og nátt-
urusvæðinu í kring, frábærar ljós-
myndir og þrívíddarmyndir en
hvergi má sjá á myndum þessum
fyrirhugaðar tengibrautir til og
frá hverfinu.
Því eru allar ljósmyndir sem
sýna Álafosskvos og útivist-
arsvæðið í kring misvísandi.
Bæjaryfirvöld hafa einnig notað
ímynd Álafosskvosarinar til að
auka aðdráttarafl sveitarfélagsins.
Í flestöllum kynningarritum um
Mosfellsbæ eru myndir af bygg-
ingum og umhverfi Álafoss. Í
vinnslu eru ný rit og leyfi ég mér
að fullyrða að Álafosskvos, Álafoss
og náttúran í kring verði í for-
grunni (en án tengibrauta).
Vil ég krefjast þess að opinber-
ar rökfærslur um réttlætingu fyr-
irhugaðra framkvæmda muni eiga
sér stað, svo og að landslög verði
virt.
Malbikað yfir
raunveruleikann
Hildur Margrétardóttir fjallar
um umhverfis- og skipulagsmál
Hildur
Margrétardóttir
’Samkvæmtupplýsingum
frá Umhverf-
isstofnun
varðandi
fyrirhugaðar
framkvæmdir
hafa engar
fyrirspurnir
borist um mat á
umhverfis-
áhrifum frá
bæjaryfirvöldum
né landeig-
endum.‘
Greinarhöfundur er myndlistarkona
sem búið hefur og starfað í Álafoss-
kvos sl. 9 ár.
ÉG SÉ ástæðu til að þakka Al-
freð Þorsteinssyni,
formanni stjórnar
Orkuveitu Reykjavík-
ur, fyrir að leggja
okkur Suðurnesja-
mönnum lið við að
mæta miklum breyt-
ingum vegna brott-
hvarfs varnarliðsins
frá Keflavíkur-
flugvelli. Hans útspil
til að brúa orkuþörf
álvers í Helguvík er
mjög mikilvægt fyrir
allan framgang máls-
ins.
Allt er nú að verða til reiðu hér
til að framkvæmdir við álver í
Helguvík geti hafist og hefur bæj-
arstjórn Reykjanesbæjar með
bæjarstjórann Árna Sigfússon í
broddi fylkingar unnið þar af mikl-
um dugnaði. Okkar ágæti um-
hverfisráðherra, Sigríður Anna
Þórðardóttir, hefur látið reikna út
að þessi framkvæmd rúmast innan
Kyoto samningsins sem við höfum
undirritað.
Margir fjargviðrast yfir álverum
og fullyrða að ekki sé hugsað um
annað en að byggja álver. Þetta er
mikill misskilningur og ber vitni
um fáfræði um atvinnulífið í land-
inu. Við rekum í dag tvö álver og
þar vinna samtals um 1000 manns
eða undir einu prósenti af vinnu-
færum mönnum þjóð-
arinnar. Það voru um
600 starfsmenn varn-
arliðsins að fá upp-
sagnarbréf nú í vik-
unni.
Umhverfi og maður
Ferðaþjónustan á
Suðurnesjum hefur
verið í mikilli sókn
undanfarin ár og fólk í
þeim geira lagt á sig
óeigingjarna vinnu og
að mörgu leyti frum-
kvöðlastarf til að þróa
þessa atvinnugrein. Eitt af því
markverða sem gerst hefur á því
sviði er bygging Bláa Lónsins en
starfsemi þess byggist á afrennsli
frá Hitaveitu Suðurnesja.
Heilsutengd ferðaþjónusta hefur
risið síðustu árin í tengslum við
Bláa Lónið á hljóðlátan hátt og er
nú orðin atvinnugrein. Bláa Lónið
hefur þar þróað meðferðarúrræði
við húðsjúkdómum sem nú eru
orðin viðurkennd af sérfræðingum.
Tækifærin í þessari atvinnu-
grein eru mikil og tengjast öll
virkjun Hitaveitu Suðurnesja á
gufu og vatni hér á Suðurnesjum.
Bláa Lónið hefur undanfarin ár
skoðað að reisa við Svartsengi
stórt heilsuhótel á heimsmæli-
kvarða. Umhverfið við Bláa Lónið
er einstakt og tækifærin stór. Það
er von mín að fjármálamenn og
aðrir háhugamenn um uppbygg-
ingu ferðamennskunnar í þessu
landi snúi nú bökum saman með
Bláa Lóninu og reisi stórt heilsu-
hótel við Bláa Lónið. Með því yrði
brotið blað í ferðaþjónustu lands-
manna. Ekki er ástæða til að ótt-
ast umhverfisþætti af slíkri fram-
kvæmd enda öllum orðið ljóst að
Bláa Lónið og Hitaveita Suður-
nesja hafa með miklum ágætum
náð að tengja saman mannlega
starfsemi og umhverfisvernd svo
sómi er að.
Takk, Alfreð
Kritján Pálsson fjallar um álver
í Helguvík og ferðaþjónustu á
Suðurnesjum
Kristján Pálsson
’Tækifærin í þessari at-vinnugrein eru mikil og
tengjast öll virkjun Hita-
veitu Suðurnesja á gufu
og vatni hér á Suður-
nesjum.‘
Höfundur er framkvæmdastjóri
og fyrrverandi alþingismaður.
ANDSTÆÐINGAR Reykjavík-
urflugvallar hafa haldið því fram,
að hundraða milljarða gróði verði
af því að byggja á Reykjavík-
urflugvelli. Mér finnst minna rætt
um þau umhverfis- og umferð-
armál sem myndu
fylgja aukningu íbúða-
byggðar á þessum
stað.
Ég hef saknað þess
að þeir skuli ekki
reikna út viðbótar-
tekjur af því að fylla
upp í Tjörnina og
byggja íbúðir þar og í
Hljómskálagarðinum.
Engin varplönd verða
til fyrir fuglana hvort
sem er. Svo má rífa
lágu húsin við Lækj-
argötu, Fjólugötu og í
Þingholtunum og byggja enn
meira af þéttri og háreistri byggð.
Skipta út núverandi náttúru á
móti nýju malbiki og nýrri stein-
steypu. Og þá skyldu menn ekki
gleyma gamla kirkjugarðinum
heldur þar sem menn hvíla nú
væntanlega á milljörðum í lóða-
verðmætum.
Krossferðin gegn Reykjavík-
urflugvelli finnst mér vera farin
að bera svip eineltis. Flugvöll-
urinn sjálfur virðist opinberlega
eiga sér formælendur fáa, þó
stuðningur við hann sé meiri en
margur nú hyggur. Það er mark-
visst verið að reyna að leiða fólk
frá þeirri staðreynd, að Reykja-
víkurflugvöllur er bestur þar sem
hann er. Landfræðilega, veð-
urfarslega og skipulagslega, hvað
sem pöntuð og aðkeypt sérfræði-
álit segja. Reykjavíkurflugvöllur
er nauðsynlegt samgöngu-
mannvirki, sem þarf að efla og
hlúa að. Það ætti að nýta hann
mun meira til millilandaflugs en
nú er til ómældra þæginda fyrir
almenning.
Borgir og samgöngur eru fyrir
fólk. Flugvélar og bílar eru und-
irstaða frelsis og lífsgæða fólks.
Sífelldar prédikanir um fegurð
reiðhjóla og almenningsvagna ná
ekki eyrum fólks. Fólkið má því
ekki láta einhverja sjálfskipaða
beturvitendur segja sér fyrir
verkum eða spilla framtíðarhögum
sínum andvaraleysi. Fólkið, að
múslímum kannske frátöldum, vill
frelsi skoðana, einkabílsins og
flugsins.
Gamli miðbær Reykjavíkur var í
Kvosinni. Þar er ekki til neinn
slíkur miðbær lengur. Flest gamla
starfsemin er farin
þaðan og kemur aldr-
ei aftur. Margt, sem
er þar enn, mun líka
fara þaðan vegna
þess að fólkið er far-
ið annað. Þetta er og
verður túrista- og
skemmtihverfi þar
sem barnlaust fólk
kann vel við sig.
Þarna er næg vídd í
kring, sem flugvöll-
urinn í Vatnsmýrinni
skapar, til að halda
þjóðhátíðir og menn-
ingarnætur. Staður þar sem fólk
kemur saman að skemmta sér. En
fáir vilja endilega vill búa með
börnin sín á Reperbahn, Central
Park eða við Times Square.
Allsstaðar í heiminum vill
barnafólk búa notalega í út-
hverfum, þar sem skólar og
íþróttamannvirki eru í næsta ná-
grenni, hverfum sem eru langt frá
skarkala verksmiðjuhverfa, fjár-
mála- og ferðamannahverfa og
hættulegs næturlífs. Fólk velur
sér búsetu eftir þessum for-
sendum. Dugleysi sveitarstjórn-
armanna á höfuðborgarsvæðinu í
lóðaúthlutunum hefur leitt til þess
að fólk leggur á sig aukin ferðalög
til vinnu til þess að fá óskir sínar
uppfylltar. Samanber uppbygg-
inguna í Vogum, Hveragerði, Sel-
fossi og Akranesi.
Þarna er að finna fyrri grund-
vallarmisskilning flugvallarfjenda
á hinu alþjóðlega mannlega eðli.
Hinn misskilningur þeirra er sá,
að íbúðabyggð standist ein og sér
eins og umræður um sjálfbært
þekkingarþorp í Vatnsmýri bera
með sér. Mannlífið byggist einu
sinni á samgöngum og viðskiptum.
Bílar, flugvélar og skip eru tækin
sem nútíma efnahagslíf byggist á.
Viðskiptin og framleiðslan eru það
sem máli skiptir til þess að fólk
hafi atvinnutekjur fyrir sig og
sína. Peningarnir eru það sem
málið snýst um, restin er blúndu-
verk eins og Iacocca var sagt
strax. Fólk, sem lifir við efni, kýs
að búa með börnin sín í sérbýlum
úthverfum fremur en blokk-
aríbúðum í sovétstíl. Hvar og
hvernig búa líka háværustu and-
stæðingar flugvallarins? Ekki
praktísera þeir allir það sem þeir
prédika fyrir öðrum.
Þessvegna er Reykjavík-
urflugvöllur á sínum stað eitt það
verðmætasta sem Reykjavík-
urborg á. Reykvíkingum ber að
hlúa að honum og vernda á allan
hátt. Hann verndar svo okkur til
baka og um leið alla náttúruna í
kring um sig. Hann er varpstaður
og griðland fuglanna, hann geislar
frá sér mikilfengleik kyrrðarinnar
í Öskjuhlíð og víddarinnar þar á
síðkvöldum. Hann er forsenda
rómantíkurinnar við Tjörnina, sem
skáldin Tómas og Davíð (Oddsson)
yrkja um, og forsenda höfuðborg-
arhlutverksins og öllum lands-
mönnum til halds og trausts. Án
hans væri hátæknisjúkrahús betur
komið annarsstaðar.
Nú eru Bandaríkjamenn að yf-
irgefa Keflavíkurflugvöllinn sinn
og 600 störf eru þar í hættu. Ber
þeim ekki réttur til að taka öll sín
flugtæki með sér? Skipta 400 störf
á Reykjavíkurflugvellinum okkar
eitthvað minna máli?
Þurfum við bara ekki að sjá
Reykjavíkurflugvöll í réttu ljósi?
Sjá það, að hann er eitt það besta,
sem Reykjavíkurborg hefur eign-
ast síðan öndvegissúlur Ingólfs
flutu þar á land. Ég held að meiri-
hluti landsmanna vilji eindregið
hafa völlinn þar sem hann er.
Hann er líka þjóðareign af því að
það var Ísland sem var hernumið
1940, ekki bara Reykjavík.
Reykjavíkurflugvöllur er og
verður perla höfuðstaðarins.
Reykjavíkurflugvöllur er
perla höfuðstaðarins
Halldór Jónsson fjallar um
Reykjavíkurflugvöll
Halldór Jónsson
’Ég held að meirihlutilandsmanna vilji eindreg-
ið hafa völlinn þar sem
hann er.‘
Höfundur er verkfræðingur.