Morgunblaðið - 01.04.2006, Síða 46

46 LAUGARDAGUR 1. APRÍL 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
VIÐRÆÐUR UM VARNARMÁL
Viðræður um varnarmál hóf-ust á milli Íslands ogBandaríkjamanna í gær. Ef
marka má fjölda manna í banda-
rísku sendinefndinni og þá fjöl-
þættu sérþekkingu, sem þar var til
staðar má ætla, að Bandaríkja-
menn leggi nokkra áherzlu á að
komast að niðurstöðu í þessu máli,
sem við Íslendingar getum unað
við. Því ber að fagna. Það væri leið-
inlegt að meira en 60 ára samstarf
á sviði öryggismála yrði að engu.
Það er auðvitað sjálfsagt að láta
á það reyna, hvað Bandaríkjamenn
eru tilbúnir til að gera af sinni
hálfu til þess að tryggja varnir Ís-
lands.
Og sjálfsagt er það rétt að marg-
ir aðrir þættir geta komið inn í það
mál en beinar varnir. Hernaðar-
starfsemi nú á tímum byggist ekki
sízt á upplýsingum og auðvitað
þurfum við á upplýsingum að halda
um það, sem er að gerast í kringum
okkur eða er ekki að gerast.
Þá er líka ljóst að öryggisstarf-
semi fer fram á breiðara sviði en
tíðkaðist, þegar varnarsamningur-
inn var gerður og varnarliðið kom
hingað til lands. Vel má vera að
hægt sé að breikka samstarf
Bandaríkjanna og Íslands að ör-
yggismálum.
Það er því hægt að skoða þetta
mál allt út frá breiðara sjónarhorni
en við höfum kannski gert.
Þótt okkur hafi mislíkað mjög
hvernig Bandaríkjamenn gengu til
verks fyrir nokkrum vikum er engu
að síður ástæða til að fagna því að
þeir fást við þetta nýja verkefni af
mikilli alvöru.
Ætla má, að þessar viðræður taki
nokkurn tíma en miðað við þær
tímasetningar, sem Bandaríkja-
menn sjálfir hafa miðað við varð-
andi brottflutning mannafla og
tækja er ljóst að niðurstaða fæst á
þessu ári.
Það er bezti kosturinn fyrir okk-
ur Íslendinga úr því, sem komið er
að eiga áframhaldandi samstarf við
Bandaríkjamenn um varnarmál
okkar. Ella væru þau algerlega í
lausu lofti og mundi taka langan
tíma að koma þeim í nýjan farveg.
Eftir þennan fyrsta samninga-
fund er því ástæða til að binda
nokkrar vonir við þessar viðræður.
BREYTT STAÐA Í ÍSRAEL
Kosningaúrslitin í Ísrael skiljaeftir nokkra óvissu. Kadima,
hinn nýi flokkur, sem Ariel Sharon
stofnaði og Ehud Olmert leiðir, er
nú sá stærsti á þingi með 28 þing-
sæti af 120 og er það sigur fyrir
nýtt stjórnmálaafl þótt skoðana-
kannanir hafi um tíma bent til að
hann fengi mun meira fylgi og
fleiri þingsæti. Athygli vekur hins
vegar að fylgi Likud-bandalagsins
hefur hrunið. Fyrir tveimur árum
var flokkurinn með 40 sæti á þingi
en nú fékk hann aðeins 11 sæti og
er fimmti stærsti flokkurinn á
þingi. Þótt allir harðlínuflokkarnir
í ísraelskum stjórnmálum tækju
höndum saman næðu þeir ekki
meirihluta þingsæta.
Þegar Sharon klauf sig út úr
Likud-bandalaginu og stofnaði
Kadima leit út fyrir að mörkuð
yrðu þáttaskil í ísraelskum stjórn-
málum. Veikindi Sharons, sem
liggur nú í dái á sjúkrahúsi, settu
hins vegar strik í reikninginn.
Olmert, staðgengill hans í for-
sætisráðherrastóli og forustu
flokksins, þykir sneyddur allri út-
geislun. Hann er jarðbundinn
stjórnmálamaður fremur en hug-
sjónamaður. Hann þótti skera sig
úr í kosningabaráttunni að því leyti
að hann lét ekki mynda sig með
fjölskyldu sinni, sem er honum
andvíg í stjórnmálaskoðunum. Eig-
inkona hans er í friðarhreyfingu,
dóttir hans fylgist með því hvernig
farið er með Palestínumenn á varð-
stöðvum Ísraela, annar sonur hans
gegndi herþjónustu, en er vinstri
sinnaður, og hinn fór ekki í herinn.
Það má því ætla að mikið gangi á í
fjölskyldulífinu hjá honum og hefur
hann sagt að fjölskyldan hafi áhrif
á sig, en vonandi hafi hann áhrif á
hana.
Olmert hefur á stefnuskrá sinni
að ákveða endanleg landamæri
Ísraels og vill innlima fjölmenn-
ustu byggðir gyðinga á Vestur-
bakkanum inn í Ísrael og leggja
aðrar niður.
Verkamannaflokkurinn er nú
næststærstur á ísraelska þinginu
og er líklegt að Olmert myndi
stjórn með honum. Það mun hins
vegar ekki duga til að ná meiri-
hluta og munu flokkarnir því þurfa
að treysta á smærri flokka til að
mynda starfhæfa stjórn.
Kjósendur höfnuðu Likud-
bandalaginu undir forustu Benjam-
ins Netanyahus. En í raun verður
það að teljast merkilegt að rót-
grónu flokkarnir tveir, Likud-
bandalagið og Verkamannaflokkur-
inn, ásamt Kadima næðu ekki
meirihluta. Hins vegar hefur ýms-
um smáflokkum, sem gæta þröngra
hagsmuna fremur en að marka
allsherjarstefnu, vaxið fiskur um
hrygg, þar á meðal flokki lífeyr-
isþega, Gil, sem fékk sjö sæti án
þess að hafa mikið til málanna að
leggja.
Úrslit kosninganna í Ísrael ein-
falda ekki það verk, sem fram und-
an er. Samskiptin við Palestínu-
menn eiga eftir að verða erfið.
Ísraelar þurfa að brjótast út úr
gömlu fari tortryggni, en forusta
Palestínumanna þarf að leggja sitt
af mörkum. Tortryggni verður ekki
eytt með einhliða ákvörðunum Ísr-
aela – framtíð Ísraels og Palestínu
verður að ráðast með samningum
þar sem alþjóðasamfélagið með
Bandaríkjamenn í forystu ábyrgist
að samningar verði haldnir.
ÁHYGGJUEFNI er að eftirlits-stofnanir á fjármálamarkaði,Fjármálaeftirlit og Seðlabanki,hafa ekki styrkst í takt við
hratt stækkandi fjármála- og bankavið-
skipti hér á landi, að mati Davíðs Odds-
sonar, formanns bankastjórnar Seðla-
banka Íslands. Í erindi sínu á ársfundi
Seðlabankans sagði Davíð að tryggja
þyrfti að eftirlitsstofnanirnar gætu keppt
um hæfan mannskap til að sinna þeim
verkefnum sem lög kvæðu á um. Þá vék
hann í máli sínu að verðbólguhorfum og
viðskiptahalla og hvatti til aðhalds í útlán-
um viðskiptabankanna.
„Við megum ekki á þessum vettvangi
láta við það sitja að predika bara yfir
bankastofnunum. Við þurfum að horfa í
eigin barm og þeirra stofnana sem eiga að
setja ramma og skilyrði, fylgjast með að
reglum sé sinnt og skapa trausta umgjörð
um fjármálamyndina. Tryggja þarf að
þær stofnanir, sem í hlut eiga, geti keppt
um hæfan mannskap sem fengist getur
fljótt við vandmeðfarin viðfangsefni og
notið trausts og virðingar markaðarins.“
Sagði Davíð ríkisvaldið, Seðlabanka og
Fjármálaeftirlit hafa þegar gert með sér
formlegt samkomulag um hvernig eigi að
fylgjast sameiginlega með vísbendingum
um veikleika í fjármálastofnunum og
hvernig við eigi að bregðast.
„Þrátt fyrir mikla og vaxandi starfsemi
utan landsteina teljast allar íslenskar fjár-
málastofnanir til íslenskra fyrirtækja.
Umræður erlendis eru nú í gagnstæða átt
við þá sem við tókum mið af þegar Fjár-
málaeftirlit var flutt frá Seðlabanka. Ís-
land er lítið land með hratt stækkandi
fjármála- og bankaviðskipti. Áhyggjuefni
er að eftirlits- og aðhaldsstofnanir hafa
ekki styrkst að sama skapi þótt þær hafi
sinnt hlutverki sínu vel. Íslensku bankarn-
ir hafa góðan skilning á því, að það hefur
grundvallarþýðingu fyrir álit matsfyrir-
tækja og erlendra greiningardeilda, að
stofnanir á borð við Seðlabanka og Fjár-
málaeftirlit séu taldar öflugar og trúverð-
ugar.“
Aukinnar varfærni þörf
Sagði Davíð það hafa vakið athygli þeg-
ar forveri hans, Birgir Ísleifur Gunnars-
son, sagði á ársfundi bankans í fyrra að
mikill vöxtur útlána bankanna sýndi að
þeir hefðu farið offari. „Í því sambandi var
hann að ræða um áhrif á vöxt, hita og loks
verðþenslu í efnahagslífinu. En orðrétt
sagði hann einnig: „Útlánaþenslan undan-
farin tvö ár er áhyggjuefni, bæði fyrir fjár-
málalegan stöðugleika og verðbólgumark-
mið Seðlabankans. Útlán lánakerfisins í
heild jukust um 16% að raungildi á síðasta
ári.“ Því miður virtust þessi varnaðarorð
hafa minni en engin áhrif, því til viðbótar
16% raunútlánaaukningu hér innanlands
á árinu 2004 bættist við 25% raunútlána-
aukning á árinu 2005. Þessu verður að
breyta.“
Sagði Davíð bankastjórn Seðlabankans
hafa átt góða fundi með forráðamönnum
bankakerfisins og meðal annars rætt um
þetta atriði. „Á þessum fundum hafa verið
gefnar yfirlýsingar um að aukin varfærni
verði sýnd á komandi tíð. Bankastjórnin
telur sig ekki hafa neinar ástæður til að
efast um að full heilindi búi að baki þeim
fyrirheitum. Enn sem komið er heldur þó
útlánaaukningin áfram á fyrstu mánuðum
þessa árs og það á meiri hraða en árið
2004. Þær skýringar eru gefnar á þessu
misræmi orða og athafna, að það taki tíma
að tæma loforðin í útlánapípunum. Seðla-
bankinn treystir því enn að áform um
breytingar til hins betra gangi eftir, enda
er mikið í húfi.“
Í ræðu sinni minnti Davíð einnig á að
forveri hans hefði sagt að breytingar á
starfsemi og stefnu bankanna leiddu til
þess að þeir yrðu næmari fyrir áföllum
sem ættu upptök sín á erlendum mörk-
uðum. „Við höfum að undanförnu fengið
smjörþefinn af slíku. Vissulega er margt
af því sem fram hefur komið í margfræg-
um skýringum erlendra greiningardeilda
missagt og annað byggt á misskilningi,
röngum upplýsingum og í undantekning-
artilfellum á augljósri andúð á íslenskum
bönkum og sta
verður að harm
sem tilefni eru ti
ekki um þessi a
bankakerfið í he
hafi þá stöðu að
ekki hægt að k
fangi. Alvaran sn
ar stofnanir séu
fyrir breytingum
erlendum bank
aði,“ sagði Davíð
Staða ban
„Af hálfu Seðl
á þessum fundi
bankakerfisins e
fyllir ströngustu
þess, og hefur
áhættupróf sem
skiptir auðvitað
á að taka þá at
upplifað síðan í n
Sníða þarf af í
annmarka sem e
aftur og aftur u
markar séu iðule
Hægja þarf á v
hefur verið. Bæ
ingagjöf einstak
álita kemur sam
þeim efnum. Fo
hvers konar skru
Sagði Davíð þ
vörunarmerki, s
góðs, þegar til l
tækni- og tölvuö
að það eru aðv
sem eru bilaðar o
en laga þær. Þa
um einhverjar þ
undanförnu. En
allar alvarlega o
því sem réttileg
sem smávægileg
Bæta þarf up
einstakra fjár
Á ársfundi Seðlabanka
Íslands, sem haldinn var í
gær, vék formaður banka-
stjórnar Seðlabankans,
Davíð Oddsson, að nauðsyn
þess að eftirlitsstofnanir á
fjármálamarkaði hefðu
burði til að sinna lögbundn-
um skyldum sínum.
Sólveig Pétursdóttir, forseti Alþingis, Halldór Ásgrímsson
Seðlabanka Íslands á ársfundi bankans sem haldinn var í g
BÚAST má við verðbólguskotivegna lækkunar gengis krón-unnar síðustu vikur, og munþað væntanlega draga úr
eyðslu heimilanna. Kom þetta meðal
annars fram í máli Halldórs Ásgríms-
sonar, forsætisráðherra, á ársfundi
Seðlabanka Íslands í gær. Segir hann að
líklega muni lítil sem engin hækkun
íbúðaverðs, og jafnvel hugsanleg lækkun
þess, vega upp á móti þessari hækkun.
Sagði Halldór að búist hefði verið við
aukinni verðbólgu og miklum við-
skiptahalla 2005 og 2006. Á óvart hefði
komið hve viðskiptahallinn hefði aukist
mikið og segir hann það að hluta til skýr-
ast af innkomu viðskiptabankanna inn á
íbúðalánamarkaðinn haustið 2004.
Neysluflug
„Sú staðreynd að bankarnir fóru að
bjóða upp á hærri lán og meiri veðsetn-
ingarmöguleika en Íbúðalánasjóður, auk
þess sem ekki var gerð krafa um að lán-
takan væri bundin við íbúðakaup ein-
göngu ýtti óhjákvæmilega einnig undir
neysluútgjöld. Þjóðin fór því á mikið
neyslu- og fjárfestingarflug.“
Halldór sagði innkomu bankanna inn á
íbúðalánamarkaðinn einnig hafa vakið
spurningar um hvert hlutverk Íbúða-
lánasjóðs ætti að vera á íbúðalánamark-
aði og hvernig því hlutverki yrði best
sinnt. Sagði hann að stýrihópur á vegum
félagsmálaráðuneytis hefði efnt til víð-
tæks samráðs um hlutverk og aðkomu
stjórnvalda að íbúðalánamarkaði. „Lögð
hefur verið áhersla á það í vinnu hópsins
að við þær breytingar verði í engu fórn-
að þeim pólitísku markmiðum sem
stjórnvöld hafa gert Íbúðalánasjóði að
starfa eftir. Með því er átt við hvernig
hið opinbera geti áfram tryggt aðgang
landsmanna allra, sem á annað borð upp-
fylla tiltekin lág
lánum á hagstæ
búsetu.“ Sagði H
hópsins mundu
og yrðu þá kynn
Bætt upplýsin
Lækkun gengis
hins vegar hafa
helstu raunstær
þegar hefði dreg
flutningsvörum
brunni: Að það d
ilanna á næstun
skiptahalla hafa
irsjáanlegt að ha
og næsta ári en
Sagði Halldór
hagslífs hefði ve
misseri og öflug
sér stað. Þess ve
að fylgjast með
Útlit fyrir minnkandi