Morgunblaðið - 01.04.2006, Side 48

Morgunblaðið - 01.04.2006, Side 48
48 LAUGARDAGUR 1. APRÍL 2006 MORGUNBLAÐIÐ UMRÆÐAN ÉG HEF lengi fylgst með æv- intýrinu um Latabæ og að mörgu leyti verið hrifin af hugmynda- fræðinni. Sérstaklega hef ég haft gaman af Útvarpi Latabæ, þar sem fróðleikur og skemmtiefni eru í fyrirrúmi en heilræði um hollan lífsstíl fá að hvíla í bak- grunni. Auk þess er fjallað um ýmis önnur mál og þegar ég heyrði tekið skynsamlega á for- dómum og stríðni vegna holdafars hlaut Latibær varanlegan sess í mínu hjarta. Boðskapurinn virtist ekki aðeins vera að borða hollt og hreyfa sig, heldur einnig að allir líkamar – feitir, mjóir, litlir og stórir – ættu skilið virðingu. Það runnu því á mig tvær grímur þeg- ar Orkuátakið hófst enda fannst mér þar gengið langt yfir öll mörk skynsemi og gæfu. Í fyrsta lagi er afar varasamt að setja kornung börn í einhverskonar átak í mataræði. Þótt átakið sé kennt við orku en ekki megrun eða líkamsrækt, er vísun í hið síð- arnefnda svo útbreidd í þjóðfélag- inu að það er spurning hvort börnin leggi ekki saman tvo og tvo. Og burtséð frá áhyggjum af megrun má velta því fyrir sér hvort skynsamlegt sé að kynna börnum hugmyndina um átak í sambandi við heilsu? Átak er eitt- hvað sem stendur stutt yfir og tekur síðan enda. Ég tel að setja megi stóra sið- ferðilega spurningu við að láta börn gera samning við foreldra sína um að breyta mataræði og halda matardagbók í heilan mán- uð. Börn eiga alls ekki að bera ábyrgð á mataræði sínu með þessum hætti. Það er foreldranna og annarra umsjónaraðila að bera á borð hollan og góðan mat en ekki barnanna að fylgjast náið með mataræði sínu. Slíkt getur auðveldlega valdið kvíða, áhyggj- um og komið af stað óheppilegum vangaveltum um mat og áhrif hans. Auðvitað er sjálfsagt að fræða börn um næringargildi matvæla, en það þarf að vera gert af skynsemi. Einstrengingsleg framsetning þar sem mat er skipt með afgerandi hætti í tvo flokka, hollan og óhollan, er villandi og óréttmæt. Enginn matur er í eðli sínu hollur eða óhollur án tillits til samhengis. Lýsi er bara hollt ef þú tekur það í réttum skömmtum. Sætindi eru ekki óholl nema í miklu magni. Gullna reglan um að allt sé gott í hófi er enn í fullu gildi. Í Latabæ er hins vegar alltaf litið svo á að það sé rangt að borða sætindi og skiptir þar engu hvort það er nammidag- ur, bíóferð eða afmæli. Synd- samleiki þess er undirstrikaður með rammgerðum tengslum við erkibófann, Glanna glæp. Það má þannig spyrja sig hvort meiningin sé að innræta heilli kynslóð barna djúpstætt samviskubit í hvert sinn sem þau borða nammi eða kökur? Þegar Latabæjarátakið stóð sem hæst heyrðust sögur um allan bæ af börnum sem fengu sér sælgæti á nammidegi og voru plöguð af sektarkennd það sem eftir lifði dags. Eða börnum sem neituðu sér um kökur í afmælum og heimtuðu í staðinn gulrætur og salarblöð til þess að fá ekki mín- usstig. Mörgum leið illa af því þeim tókst ekki að drekka nógu mikið vatn eða borða heitan mat yfir daginn. Er þetta sú tilvera sem við viljum bjóða börnunum okkar? Að vera með mataræði á heilanum með tilheyrandi komp- lexum? Börn eiga skilið að lifa frjálsu og hamingjuríku lífi sem er laust við áhyggjur af mataræði, hreyfingu og þyngd. Það er okkar að skapa þeim umhverfi sem ýtir undir heilbrigði til líkama og sál- ar en ég er hrædd um að ár- áttukennd nálgun að mataræði og hreyfingu stuðli að hvorugu. Mér finnst grafalvarlegt mál að farið sé af stað með yfirgrips- mikla herferð í mataræði barna án þess að foreldrar þeirra séu spurðir um álit eða leyfi. Mat- ardagbók er send til allra barna á aldrinum fimm til níu ára og sjón- varp allra landsmanna heldur átakinu á lofti. Ekkert barn á landinu kemst hjá því að upplifa þessi læti en það er eins og eng- um hafi hugkvæmst áður en allt fór af stað að þetta gæti verið varasamt. Latibær er ekki byggð- ur upp af heilbrigðisstarfsfólki sem hefur þekkingu á sviði nær- ingarfræði, sálfræði eða lýðheilsu. Þetta er ekki opinber stofnun sem hefur almannaheill að leiðarljósi – þetta er fyrirtæki sem byggir á hagnaði. Hvers vegna er slíku fyrirtæki veittur greiður aðgang- ur að börnum og leyft að setja af stað þjóðarátak án samráðs við foreldra eða fagaðila? Við þurfum að stíga varlega til jarðar í við- leitni okkar til þess að bæta heilsu barna í landinu. Við þurf- um einnig að minna okkur á að flest þeirra eru við hestaheilsu. Forðumst að láta boð um heil- brigðan lífsstíl öðlast óhóflegan sess í hugum barnanna okkar og leyfum þeim að dvelja áfram í bakgrunni. Varlega, Latibær! Sigrún Daníelsdóttir fjallar um Latabæ og mataræði barna ’Einstrengingslegframsetning þar sem mat er skipt með afgerandi hætti í tvo flokka, hollan og óhollan, er villandi og óréttmæt.‘ Sigrún Daníelsdóttir Höfundur er sálfræðingur. Á SÍÐASTA sumri var kynnt sú hugmynd bæjarstjór- ans í Kópavogi, Gunn- ars I. Birgissonar, að byggja óperuhús í Kópavogi. Varla hef ég hitt nokkurn mann sem ekki hefur hrifist af þessari hugmynd Gunnars. Kópavogur hefur verið áberandi og um- talaður síðustu árin fyrir þá áherslu sem lögð hefur verið á menningu og listir. Athygli hafa vakið hinar glæsilegu byggingar sem hýsa Listasafn Kópavogs – Gerð- arsafn, tónlistarhúsið með Salinn og Tónlistarskóla Kópavogs, svo og Bókasafn Kópavogs og Nátt- úrufræðistofan. Á öllum þessum stöðum fer fram mikið og gott starf sem öllum sem að koma er til sóma. Að mínu mati mundi óperuhús á þessum menningar- og listareit verða líkt og gullkóróna. Á síðari árum hefur tónlistar- menntun í landinu stóraukist. Ár- angurinn er augljós. Það er nánast ótrúlegt hve marga stórgóða söngvara þjóðin á í dag. Ég hef heyrt að milli 50 og 60 íslenskir söngvarar starfi nú í hinum stóru óperuhúsum víðsvegar um Evr- ópu. Sama má segja um hljóðfæra- leikara. Íslendingar eiga stóran hóp hins færasta fólks á tónlist- arsviðinu. Þessu fólki þarf að skapa skilyrði til að miðla list sinni til okkar sem viljum njóta þess sem í boði er. Og við erum mörg, miklu fleiri en margir halda. Frá þeim tíma sem Íslenska óperan flutti sína fyrstu óperu í Gamla bíói bættist fastur listatburður í menningarflóru Ís- lands. Íslenska óper- an hefur áunnið sér miklar vinsældir og á stóran hóp aðdáenda og stuðningsfólks. Hitt er svo annað mál að Gamla bíó er ekki óperuhús og getur aldrei orðið það. Ótrúlegt er, og verð- ur að teljast afrek, hvað tekist hefur að gera margar óperu- sýninganna að stórkostlegum listaviðburði, nánast ógleyman- legar. Ég hef séð nánast allar upp- færslur óperunnar og alltaf horfið glaður og þakklátur til míns heima. Íslenska óperan á skilið nýtt hús sem hæfir starfseminni. Það hús á að byggja á „Vest- urbakkanum“ í Kópavogi, í lista- og menningarreit bæjarins. Ekki alveg allir Í upphafi þessarar greinar sagð- ist ég varla hafa hitt nokkurn mann sem ekki hefði hrifist af hugmynd bæjarstjórans í Kópa- vogi um óperuhús. Það veldur því vonbrigðum að lesa á síðum Morg- unblaðsins og Kópavogs, blaðs Samfylkingarinnar, að reynt er að gera málið tortryggilegt. Vonandi eru þeir sem þessar greinar hafa ritað í raun ekki á móti málinu. Hér er eflaust á ferð- inni pólitískur titringur og hrá- skinnaleikur. Ástæðan fyrir því að sáðkornum tortryggninnar er sáð nú er trúlega sú að hugmyndin góða um óperuhús í Kópavogi er frá pólitískum andstæðingi komin. Áreiðanlega er þess ekki langt að bíða að hornsteinn fyrsta óperuhúss landsins verður lagður. Það leiðir svo hugann aftur til þess tíma þegar hornsteinn Sal- arins var lagður. Fjöldi bæjarbúa var mættur til að fagna. En fram- bjóðendur Samfylkingarinnar mættu ekki og sýndu þannig hug sinn til mannvirkis sem átti eftir að verða íslenskri tónlist svo happadrjúgt eins og alþjóð þekkir. Ástæðan fyrir því að hinir hug- umstóru samfylkingarmenn huns- uðu athöfnina var sögð sú að hornsteininn lagði forsætisráð- herra landsins á þeim tíma, Davíð Oddsson. Mig langar undir lokin að spyrja þá samfylkingarmenn í Kópavogi: Eruð þið með eða á móti byggingu óperuhússins? Þetta er grundvallarspurning og henni þarf að svara afdráttarlaust. Hugsum stórt, Kópavogsbúar! Látum ekki pólitíska ólund sam- fylkingarmanna eða annarra úr- tölumanna spilla þessu góða máli. Ég hvet alla óperuvini, hvar sem þá er að finna, að leggja þessu máli lið og greiða götu þess á all- an hátt. Íslensku óperuna í Kópa- vog! Íslenska óperan í Kópavog Guðni Stefánsson skrifar um óperuhús í Kópavogi ’Eruð þið með eða á mótibyggingu óperuhússins?‘ Guðni Stefánsson Höfundur er í vinafélagi Íslensku óperunnar og fyrrverandi bæjarfulltrúi í Kópavogi í 20 ár. FÁUM hafa dulist, þær árásir sem danski þjóðfáninn hefur mátt sæta und- anfarna mánuði. Hin myrku öfl, í Mið- Austurlöndum og víð- ar, leggja nú allt kapp á að vanvirða Danebroge (Danne- brog/Dannebroge). Sem ástæða er gefin birting Jyllands- Posten á myndum af myrkrahöfðingjanum (1). Hvernig áhang- endur hans vita að myndirnar eru af honum, en ekki ein- hverjum öðrum tað- skegglingi, hefur ekki verið upplýst. Opinber umræða, vegna þessarar að- farar að Danebroge, bendir til að margir telji að krossfánar Norðurlandanna séu kristið tákn sem sótt sé til aftöku Messías- ar (Krists). Þess má geta að hebreska orðið messias og Grikkneska orðið kristos (rist?V) merkja bæði „smurð- ur“. Staðreyndir eru, að krossfánarnir eru ekki tákn úr kristni og því síður sóttir til upp- hengingar Krists. Krossfestingin Fræðimenn eru sammála um að Kristur hafi ekki verið líflátinn á krossi, heldur hafi verið um staur að ræða. Eins og flestir vita, var Nýjatestamentið ritað á grísku og þar er talað um að Kristur hafi verið líflátinn á stauros (óôáõñ?ò), sem er augljóslega sama orð og okkar staur. Jafnframt er talið nokkuð öruggt, að kross-hug- myndin eigi rætur að rekja til móður Konstantíns mikla, sem hét Flavia Julia Helena (248–329). Helena þessi var sögð hafa fundið leifar af krossinum, sem Kristur var festur á. Krossinn er ævagamalt tákn og fjölmörg afbrigði hans hafa litið dagsins ljós. Sumir hafa talið að norræni krossinn væri svonefndur latneskur kross og hafi hann bor- ist til Norðurlanda með kross- förum, sem sneru heim frá Land- inu helga. Þetta er ekki útilokuð hugmynd, en þá var varla um lat- neska krossinn að ræða. Latneski krossinn er þeirrar gerðar, að þegar teikning af hon- um er brotinn saman er hægt að mynda tening úr honum. Hann er sem sagt gerður úr sex jafn- stórum ferningum, þversláin er gerð úr þremur ferningum og staurinn úr fjórum. Þetta er mjög merkilegt form, því að tening- urinn er fornt trúartákn sem birt- ist á ótrúlegustu stöðum og oft í dulargervi. Sem dæmi um dulda merkingu má nefna, að talan þrír (oddatala) vísaði til karl-eðlis og talan fjórir (jöfn tala) til kven-eðlis. Latneski krossinn er því mökunar-tákn. Tölurnar þrír og fjórir hafa jafn- framt vísan til þríhyrnings Pý- þagórasar (569–475 fK) og gæti því verið kominn úr skóla hans. Krossfáninn Uppruni norræna krossins er annar en þess latneska. Báðir tengjast samt nærsta örugglega táknmáli Pýþagórasar, en á mis- munandi hátt og eiga líklega mun eldri uppruna. Krossfáninn bygg- ist á mynstri sem ég hefi nefnt Ásgarð. Til að mynda er hann setturr saman úr nokkrum þrí- hyrningum Pýþagórasar og ein- ungis hluti þeirra lína sem þannig myndast urðu fyrirmynd að fánanum. Klofni rík- isfáninn er hið upp- haflega form. Föst hlutföll gilda um Ás- garð og enginn þeirra þjóðfána sem nú eru í notkun uppfyllir ná- kvæmlega þann stað- al. Það sem gerir nor- ræna fánann sér- staklega merkilegan, er að neðsti hluti krossins inniheldur Mímisbrunn. Minn- isbrunnur væri „rétt- ari“ heiti, því að Mím- ir er dregið af latneska orðinu „me- mor/memoria“ (minni). Á hliðstæðan hátt og fáninn var dreginn eftir Ásgarði, voru rúnirnar allar dregnar eftir línum í Mímisbrunni. Að Íslendingar voru rúnameistarar má merkja á því, að í Árnastofnun er til galdrabók sem inni- heldur galdratáknið Hulinshjálm. Í raun er þetta Mímis- brunnur, sem er 25% hulinn. Menn hafa bent á, að á sama tíma og Ísland var numið hvarf rúna- þekking í Skandinavíu. Hugs- anlega var það tilviljun, en ekki nauðsynlega. Elstu merki sem mér hefur tekist að finna um Mímisbrunn, eru á leirkerum frá eyjunni Kíos, í Eyjahafi. Kerin, eða öllu heldur kerbrotin, hafa verið dagsett til 700–600 fK. Þetta er nokkru fyrir daga Pýþagórasar, sem var frá eyjunni Samos. Vegalengd á milli þessara eyja er um 60 km., sem báðar tilheyrðu Jóníska ríkja- sambandinu. Niðurstöður Það liggur fyrir að Kristur var ekki líflátinn á krossi, heldur á staur. Þess vegna getur krossinn ekki verið marktækt tákn um dauða Krists, heldur á hann eldri rætur sem heiðið trúartákn. Árás- ir múslima á vestræn gildi verða ekki siðlegri fyrir þetta, en það er hugsanlega huggun fyrir ein- hverja kristna að vita, að fána- brennurnar þurfa ekki að særa trúartilfinningu þeirra. Norræni krossfáninn og lat- neski krossinn eiga líklega rætur að rekja til menningarumhverfis, sem Pýþagóras tók í arf og vitað er að hann og fylgismenn hans ræktuðu. Að auki er nú upplýst að eldri gerð rúnanna er ættuð úr Ásgarði, eins og norræni fáninn. Hávamál og galdratáknið Hul- inshjálmur tengja Íslendinga rúnahefðinni og uppruna kross- fánans. Ljóst má vera að Mím- isbrunnur var notaður sem mynstur til að draga upp rúnirnar og á hliðstæðan hátt var Ásgarð- ur notað sem mynstur fyrir krossfánann. Elstu merki um táknmál Ás- garðs hafa fundist á eyjunni Kíos, frá tímanum 700–600 f K. Krossfánar Norð- urlanda: kristinn kross eða heiðinn? Loftur Altice Þorsteinsson fjallar um krossfána Norð- urlanda Loftur Altice Þorsteinsson ’Norræni kross-fáninn og latneski krossinn eiga líklega rætur að rekja til menningar- umhverfis, sem Pýþagóras tók í arf og vitað er að hann og fylgismenn hans ræktuðu.‘ Höfundur er verkfræðingur. TENGLAR .............................................. http://www.zombietime.com/ mohammed_image_archive/

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.