Morgunblaðið - 10.04.2006, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 10. APRÍL 2006 21
ÞEGAR fjallað hefur verið um góð-
an árangur í rekstri stofn-
ana eða fyrirtækja, eink-
um ríkisstofnana, hefur
gjarnan verið litið til þess
hvort þær hafi haldið sig
innan fjárhagsramma.
Landspítali – háskóla-
sjúkrahús (LSH) hefur
sýnt fram á góðan árang-
ur í rekstri samkvæmt
þessari mælistiku því
hann hefur í allmörg ár
verið rekinn fyrir nánast
óbreytta fjárupphæð mið-
að við fast verðlag meðan
starfsemin hefur vaxið og
eflst. Það er góður árang-
ur í rekstri fyrirtækis eða
stofnunar af þeirri stærð
og umfangi sem Land-
spítali – háskólasjúkra-
hús er.
Í hugum stjórnenda
felst góður árangur í
rekstri sjúkrahússins
ekki síður í að geta sýnt
að gæði meðferðar og
umönnunar uppfylli þá
faglegu staðla sem há-
skólasjúkrahús þarf að
miða sig við. Þessi faglegu viðmið eru
staðlar sem alþjóðavísindasamfélagið
og stofnanir á borð við Alþjóðaheil-
brigðismálastofnunina hafa þróað og
sett fram. Vegna stærðar sinnar innan
íslenska heilbrigðiskerfisins getur
LSH að litlu leyti borið sig saman við
aðrar stofnanir hérlendis. Til þess að
nálgast samanburðarmælingar, sem
ekki er hægt að fá innanlands, hafa
heilbrigðisstarfsmenn LSH gert ótal
vísindarannsóknir í alþjóðlegri sam-
vinnu þar sem árangur meðferðar og
umönnunar er metinn og borinn sam-
an. Niðurstöðurnar hafa yfirleitt verið
mjög jákvæðar fyrir sjúkrahúsið. Þær
hafa sýnt að árangur læknismeðferðar
á LSH stendur oftar en ekki jafnfætis
því sem best gerist í samanburðar-
löndunum. Birting slíkra niðurstaðna
takmarkast að mestu leyti við flutning
erinda á fagráðstefnum fyrir heil-
brigðisstarfsfólk eða birtingu greina í
fagtímaritum og koma þær því oftast
aðeins fyrir sjónir fagfólks. Annar
annmarki slíkra vísindarannsókna er
að þær takmarkast við ákveðið tíma-
bil, þ.e. meðan rannsóknin stendur yf-
ir, og svara því ekki endilega þeirri
spurningu hvort sjúklingar geti treyst
því að meðferð og umönnun frá degi til
dags sé alltaf í samræmi við nýjustu
þekkingu.
Fagfólki hefur lengi verið þessi tak-
mörkun ljós og á undanförnum árum
hafa í vaxandi mæli verið þróaðar ár-
angursmælingar í heilbrigðisþjónustu
til að meta hvort faglegir gæðastaðlar
séu uppfylltir, á svipaðan hátt og gert
er með töflum og línuritum til að lýsa
þróun útgjalda og tekna. Þessir
árangursmælikvarðar nefnast gæða-
vísar. Þeim er ætlað að sýna hvort
gæði þjónustu uppfylli fagleg viðmið
og gefa þannig vísbendingu um að
þjónusta sé alltaf í samræmi við nýj-
ustu þekkingu. Þeir eru unnir og þró-
aðir út frá vísindalegri og gagnreyndri
þekkingu og eiga því að vera rétt-
mætir, áreiðanlegir, einsleitir og ekki
óvissa um túlkun þeirra. Þrátt fyrir
vandaðar skilgreiningar á gæðavísum
verður samt að gæta varúðar í sam-
anburði milli landa því oft er munur á
því hvernig heilbrigðisþjónusta er
skipulögð og veitt, jafnvel innan Norð-
urlanda.
Með þetta í huga hafa stjórnendur
LSH ákveðið að leggja aukna áherslu
á faglegar árangursmælingar til að fá
vísbendingar um hvort rekstur
sjúkrahússins standist samanburð við
háskólasjúkrahús af svipaðri stærð og
gerð. LSH á aðild að margháttuðu er-
lendu samstarfi um gæðavísa og er til
dæmis í vinnuhópi norrænu ráðherra-
nefndarinnar um þróun, val og innleið-
ingu samnorrænna gæðavísa. Einnig
er unnið að því að tengjast sam-
norrænum gagnabönkum um einstaka
þætti í læknisfræðilegri þjónustu til að
fá samanburð á gæðum þjónustu á
LSH innan sértækra sjúkdóma-
flokka, svo sem vegna hjarta-
sjúkdóma.
Efnahags- og
framfarastofnun
Evrópu (OECD) hef-
ur á undanförnum ár-
um þróað gæðavísa
til að bera saman
innihald og gæði heil-
brigðisþjónustu í að-
ildarlöndum sínum
og nokkrum öðrum
löndum. Margir
þeirra eru faglegar
árangursmælingar í
rekstri sjúkrahúsa.
Hér eru þrjú dæmi
og tölurnar í töfl-
unum eru landsmeð-
altöl.
Gæði meðferðar og
umönnunar sjúklinga
sem legið hafa á
sjúkrahúsi vegna ým-
issa bráðra sjúkdóma
má mæla með því að
reikna út hlutfall
þeirra sem látast inn-
an 30 daga frá grein-
ingu. OECD hefur
birt slíkar tölur sem
LSH getur borið sig saman við.
Hafa verður í huga að töflurnar
gefa fyrst og fremst vísbendingar
því skráning er ekki samræmd milli
landa. Þrátt fyrir allar takmarkanir
gefa tölurnar fyrir brátt hjartadrep
og heilablóðfall af völdum blóðtappa
sterkar vísbendingar um að gæði
þjónustu LSH séu vel viðunandi en
síðasta mælingin gefur vísbendingu
um að sjúkrahúsið geti bætt sig.
Samkvæmt stefnumótun LSH er
það ásetningur stjórnenda að þróa
enn frekar faglega árangurs-
mælikvarða. Þannig liggja ávallt
fyrir mælingar sem gefa sjúkling-
um, aðstandendum, starfsfólki og
heilbrigðisyfirvöldum vísbendingar
um hvort LSH sé faglega vel rekið
háskólasjúkrahús sem stenst alþjóð-
legan samanburð.
Árangur í þjón-
ustu LSH metinn
með gæðavísum
Eftir Leif Bárðarson
’Samkvæmtstefnumótun
LSH er það
ásetningur
stjórnenda að
þróa enn frekar
faglega árang-
ursmælikvarða.‘
Leifur Bárðarson
Höfundur er yfirlæknir deildar gæða-
mála og innri endurskoðunar LSH.
Tafla 1
Hlutfall sjúklinga með
brátt hjartadrep sem lát-
ast innan 30 daga miðað
við komur á sjúkrahús
Viðmið
Danmörk 6,5%
LSH 6,7%
Mexíkó 23,1%
Noregur 9,0%
Portúgal 12,0%
Svíþjóð 11,5%
Tafla 2
Hlutfall sjúklinga með heila-
blóðfall af völdum blóðtappa
sem látast innan 30 daga mið-
að við komur á sjúkrahús
Viðmið
Danmörk 6,9%
LSH 6,30%
Mexíkó 7,1%
Noregur 8,0%
Portúgal 12,2%
Svíþjóð 4,6%
Tafla 3
Hlutfall sjúklinga með heila-
blóðfall af völdum blæðingar í
heila sem látast innan 30 daga
miðað við komur á sjúkrahús
Viðmið
Danmörk 25,4%
LSH 39,2%
Mexíkó 19,4%
Noregur 22,0%
Portúgal 25,0%
Svíþjóð 6,4%
þess að styrkja þá. Margir
að þeir sem glímt hafi við
n séu veikburða og þoli lítið að
loknum. Þannig er komið fram
nast eins og það sé brothætt.
sa fannst mér nauðsynlegt að
a þessa fjallgöngu til að sýna
á að krabbameinssjúklingar eru
kir einstaklingar sem geta tek-
amlega erfiða hluti.“
Van Heukelom var gerð heim-
m leiðangurinn á tind Aconca-
r hún einnig stefnt að því að
damynd um Grænlandsleiðang-
hún sér fyrir sér að sýnd verði
lum og aðgengileg þeim sem
st við krabbamein.
það skipti gríðarlega miklu
máli fyrir fólk þegar það er sem veikast og
kannski sem vonlausast að fá innsýn í hvað
beðið getur að veikindum loknum. Mik-
ilvægt er að gefa sjúklingum von og inn-
blástur og sýna þeim fram á að það felst
enginn dauðadómur í því að greinast með
krabbamein,“ segir Van Heukelom og
leggur áherslu á gildi hreyfingar fyrir
krabbameinssjúklinga.
Berst fyrir hugarfarsbreytingu
Blaðakonu leikur forvitni á að vita hvernig
hugmyndin að leiðöngrunum sé til komin
og hvað drífi Van Heukelom áfram í starfi
hennar. Aðspurð segist hún hafa lofað föð-
ur sínum á dánarbeði hans að hún myndi
gera sitt til að berjast gegn krabbameini,
en faðir hennar dó úr lungnakrabbameini,
bæði móðursystir hennar og besta vinkona
dóu úr brjóstakrabbameini og móðir henn-
ar hefur árum saman glímt við brjósta-
krabbamein.
„Sjálf hef ég þurft að vera í stöðugu eft-
irliti vegna góðkynja æxla sem reglulega
myndast í brjóstum mínum, þannig að
krabbameinið hefur verið hluti af lífi mínu
allt frá unglingsárum. Þegar faðir minn lá
banaleguna strengdi ég þess heit að gera
það sem ég gæti í baráttunni gegn sjúk-
dómnum. Lengi framan af vissi ég þó ekki
hvað ég gæti lagt af mörkum, þar sem ég
er ekki læknismenntuð. Síðan liðu mörg ár
og það var ekki fyrr en mér bauðst í starfi
mínu að ferðast til suðurskautlandsins að
sú hugmynd kviknaði að skipuleggja fjall-
gönguleiðangur fyrir fólk sem haft hefur
betur í glímunni við krabbamein. Þar gerði
ég mér grein fyrir mikilvægi þess að berj-
ast fyrir hugarfarsbreytingu gagnvart
krabbameini og krabbameinssjúklingum,“
segir Katelijne Van Heukelom.
sem farinn verður vorið 2007
meinssjúklingum
von að nýju
Ljósmynd/Ralf Dujmovits
cagua, hæsta tind Ameríku, ásamt hópi kvenna sem lifað höfðu af glímuna
ð stuðla að hugarfarsbreytingu gagnvart krabbameinssjúklingum.
Ljósmynd/Katariina Rautalahti
Katelijne Van Heukelom
TENGLAR
......................................................
www.beyondthewhiteguard.org
www.circle66.org
silja@mbl.is
byggingu sjálfsmyndar og fleira.“
Rannsókn Hjálmars er ekki
samanburðarrannsókn á milli
landa en hann segir þó viðhorfs-
kannanir sýna að Íslendingar leggi
meiri áherslu á vinnu en margar
þjóðir. Hann segir margar ástæð-
ur liggja að baki þróuninni.
„Það er erfitt að segja hvort
áherslan á vinnuna liggur í eðli Ís-
lendinga eða hvort íslenskar að-
stæður og uppruni þjóðarinnar
hafi þar mikil áhrif,“ segir hann.
„Vinnan er auðvitað alls staðar
mikilvæg en hún er mjög stór
hluti af sjálfsmynd Íslendinga. Í
staðinn leggjum við kannski minni
áherslu á þætti sem eru meira
ríkjandi í stærri samfélögum. Þar
ríkir meiri fjölbreytni en við erum
samt ekki eins einsleit og við vilj-
um vera láta. Það eru þó ákveðin
viðmið sem allir eru sammála um
að falli undir skilgreiningu á Ís-
lendingi.“
Dugnaður og iðjusemi eru hug-
tök sem Hjálmar hefur haft til
hliðsjónar og segir hann dugnað
almennt mjög mikilvægan í huga
Íslendinga. Hann einblínir ekki á
launaða vinnu heldur skoðar mik-
ilvægi þess að „vera alltaf að“, til
dæmis í vinnu, félagsstörfum og
svo framvegis.
„Það er líka athyglisvert að
skoða þetta út frá kynjunum,“
segir hann. „Ég kem aðeins inn á
það og sé að karlmenn treysta
mikið á vinnuna og hún hefur af-
gerandi hlutverk í þeirra huga.
Hins vegar er langt í land með að
störf kvenna fyrir utan vinnu-
markaðinn verði fullmetin.“
Hjálmar segir viss atriði gefa til
kynna breytingar en að kannski
hafi birtingarform hlutanna bara
breyst. Áhersla á vinnu hafi til
dæmis áður fyrr meðal annars
verið tilkomin vegna neyðar en
með tímanum virðist samspil
vinnu og neysluhyggju hafa orðið
meira áberandi. Neyslan sé hugs-
anlega orðin sá hvati sem neyðin
var áður.
hugmyndum um vinnu
mikilvæg í huga Íslendinga
Morgunblaðið/Sverrir
ig að ég tók eftir því hvað við Íslendingar töl-
r Hjálmar G. Sigmarsson um rannsóknina.