Morgunblaðið - 19.07.2006, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 19. JÚLÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Sést hefur: Um næstu mánaðarmót.
RÉTT VÆRI: Um næstu mánaðamót.
(Ath.: Mánaða-mót eins og ára-mót (EKKI árs-mót)).
Gætum tungunnar
Í BYRJUN árs skipaði rík-
isstjórnin nefnd til þess að fjalla
um matvælaverð og voru kallaðir
til fulltrúar helstu hagsmunaaðila,
þar á meðal Bænda-
samtakanna, ASÍ,
BSRB, SA og Við-
skiptaráðs.
Vegna aðkomu
BSRB að nefndinni
hef ég fylgst náið
með starfi hennar en
fulltrúi BSRB hefur
upplýst stjórn sam-
takanna reglulega um
gang mála.
Ég skal játa að frá
upphafi þótti mér
ástæða til að óttast
að sjónarhorn nefnd-
arinnar yrði of þröngt
til þess að ná mætti breiðri sam-
stöðu um aðgerðir til lækkunar
matvælaverðs en ljóst var að sjón-
um yrði fyrst og fremst beint að
innlendri matvöruframleiðslu og
hvernig mætti þröngva henni til
frekari „hagræðingar“, og þá eink-
um með afnámi tolla. Minna yrði
hirt um hvernig einokun og fá-
keppni á matvörumarkaði hefði
áhrif á vöruverð og hvað væri þar
til ráða.
Nú er það svo að nefndinni var
ætlað að skila áliti fyrir mitt ár.
Það tókst ekki. En þótt ekki hafi
tekist að ná samkomulagi um sam-
eiginlega niðurstöðu hefur það nú
gerst að formaður nefndarinnar
efnir til fréttamannafundar og
leggur fram eigin álitsgerð. Í sum-
um fjölmiðlum er vísað í álitsgerð
hans sem álit nefndarinnar í heild
sinni. Svo er ekki og er ekki einu
sinni svo gott að um meirihlutaálit
sé að ræða. Fréttaflutningurinn af
þessu starfi hefur því orðið nokk-
uð bjagaður og misvísandi.
Það er mjög mikilvægt að leiðir
verði fundnar til þess að ná mat-
vælaverði niður og má það ekki
gerast að menn gefist upp í því
starfi. Ekki hef ég nákvæmar töl-
ur um fækkun bænda á und-
anförnum árum en eftir því sem
ég kemst næst nemur fækkunin á
milli 30% og 40% á undangengn-
um hálfum öðrum áratug. Þessa
fækkun myndu eflaust einhverjir
segja endurspegla
„hagræðingu“ í grein-
inni og má það til
sanns vegar færa að
því leyti, að ný tækni
og nýjar aðstæður
hafa kallað á breytta
búskaparhætti með
færri en stærri fram-
leiðslueiningum. Þyk-
ir þeim sem til þekkja
líklegt að langt sé frá
því að séð sé fyrir
endann á þessari þró-
un. Mikilvægt er að
hafa hemil á henni og
stýra henni á þann
hátt að hún valdi ekki ónauðsyn-
legum skaða. Við skulum ekki
gleyma því að fyrir barðinu á
þessum breytingum verða heil
byggðarlög og þúsundir ein-
staklinga, bæði þeir sem starfa í
landbúnaðinum beint og einnig
hinn mikli fjöldi sem starfar í úr-
vinnsluiðnaði og tengdum grein-
um. Enn er þess að geta, og þá
síðast en ekki síst, að verðlagið
eitt er ekki eini mælikvarðinn á
matvöru heldur matvælaöryggi og
gæði vörunnar. Óumdeilt er að ís-
lensk landbúnaðarvara er í há-
gæðaflokki og væri það mikil
skammsýni að grafa undan henni
með því að veikja undirstöður
hennar á markaði þar sem sveiflu-
kennt verðlag réði úrslitum. Und-
irboð og tímabundnar verðsveiflur
gætu haft varanlega neikvæð áhrif
á íslenskan landbúnað, sem er
þegar allt kemur til alls smár og
viðkvæmur og þarf á ákveðnum
stöðugleika að halda. Íslenskur
landbúnaður er miklu mikilvægari
í menningarlegu, félagslegu og at-
vinnulegu tilliti en umræðan, eins
og hún birtist tíðum þessa dagana,
gefur tilefni til að ætla. Þröng
verðlagsnálgun er í reynd gam-
aldags og skammsýnt viðhorf.
Gagnkvæm virðing
Þetta breytir því ekki að mik-
ilvægt er að ná verðlagi á matvöru
niður og þar með verði á innlendri
landbúnaðarvöru, sem þarf að
vera samkeppnishæf við aðra
framleiðslu. Til þess að takast
megi að ná því takmarki að færa
matvælaverðið niður þarf að
vanda til verkanna. Þörf er á sam-
stilltu átaki af hálfu framleiðenda,
neytenda, stjórnvalda og ekki síst
söluaðila. Hér dugir því enginn
einleikur. Krafa neytenda í garð
bænda og annarra aðila að þessu
ferli er að þeir sýni samstarfsvilja
og séu opnir fyrir skynsamlegum
og sanngjörnum lausnum. Á móti
hljóta neytendur og þá ekki síst
verkalýðshreyfingin að hvetja til
þess að komið verði fram við
bændur og samtök bænda á sama
hátt og við viljum að komið sé
fram við samtök launafólks; að
sjónarmið þeirra séu virt þegar
um lífskjör þeirra er að tefla.
Á þessum forsendum hefur
BSRB talað fyrir mikilvægi þess
að ná þjóðarsátt um landbún-
aðarmálin. Ef okkur tekst að
beina umræðunni um matvælaverð
inn í slíkan farveg mun koma í
ljós, að því er ég hygg, að hags-
munir bænda og launafólks fara
saman.
Beinum landbúnaðarumræð-
unni í uppbyggilegan farveg
Ögmundur Jónasson fjallar
um landbúnaðarvörur
og matvælaverð ’Krafa neytenda í garðbænda og annarra aðila
að þessu ferli er að þeir
sýni samstarfsvilja
og séu opnir fyrir
skynsamlegum
og sanngjörnum
lausnum. ‘
Ögmundur
Jónasson
Höfundur er formaður BSRB.
HELSTI sérfræðingur Morg-
unblaðsins í sjávarútvegsmálum,
Hjörtur Gíslason, ritar hinn 10. júlí
síðastliðinn athyglisverða grein í
greinaflokknum „Bryggjuspjall“.
Ekki ber á öðru en að greinarhöf-
undur sé að leiðrétta
misskilning einhverra
um að Morgunblaðið
hafi fjallað á neikvæð-
an hátt um kvótakerfið
þegar blaðið gerði
óvart skilmerkilega
grein fyrir algjöru ár-
angursleysi kerfisins.
Í greininni kemur
sem sagt fram sönn
skoðun og stefna
Morgunblaðsins þar
sem tilurð kvótakerf-
isins og eyðing sjáv-
arbyggða er réttlætt.
Í sjálfu sér væri ekkert um það að
segja ef bryggjuspjallari Morg-
unblaðsins beitti ekki hálfsannleik
og blekkingum sem felast m.a. í því
að gefið er sterklega í skyn að
þorskstofninn hafi verið verr á sig
kominn í árdaga kerfisins en nú er.
Samkvæmt skýrslu Hafró var við-
miðunarstofn þorsks árið 1984 þeg-
ar kvótakerfið var tekið upp 28%
stærri en hann er nú.
Í réttlætingu sérfræðings Morg-
unblaðsins á kvótakerfinu er alger-
lega hlaupið yfir augljósa galla eins
og byggðaeyðingu, að veiðiheimildir
staðbundinna fiskistofna séu seldar
landshorna á milli, brottkast og öm-
urlegt leiguliðakerfi sem felur í sér
að sjómenn greiða leigu sem svarar
til tveggja þriðju af aflaverðmæti
fyrir aðgang að auðlindinni. Ekki
dregur Morgunblaðið heldur fram
að sjómenn á minnstu bátunum hafa
ekki kjarasamning.
Ekki ber á öðru en
að í réttlætingu Morg-
unblaðsins sé litið á
það með velþóknun að
hin stærri sjáv-
arútvegsfyrirtæki
kaupi þau smærri upp
og að fjármunir
streymi út úr sjávar-
útveginum.
Sjaldan er litið með
gagnrýnum hætti á
stöðu stærri sjávar-
útvegsfyrirtækjanna,
s.s. Granda sem er öfl-
ugasta útgerðar- og fiskvinnslufyr-
irtæki landsmanna og hefur úr
meira en 11% af aflaverðmætum
landsmanna að spila. Ekki hef ég
heyrt annað en að fyrirtækið sé
ágætlega vel rekið og búi, að sögn
sérfræðings Morgunblaðsins, við
besta fiskveiðistjórnunarkerfi sem
völ er á.
Nýlega var greint frá því að meira
væri upp úr því að hafa að brjóta
þetta öflugasta sjávarútvegsfyr-
irtæki landsmanna upp og selja það
í bútum en að halda áfram rekstri
þess. Það munaði allt að 40% sem
það gæfi meira í aðra hönd að brjóta
fyrirtækið upp. Þetta segir auðvitað
heilmikla sögu um stöðu sjáv-
arútvegsins, um að ekki borgi sig að
reka stærsta og öflugasta fyrirtækið
í undirstöðuatvinnugrein lands-
manna.
Einnig ættu menn að íhuga þá
staðreynd að verðmat á Granda, í
rekstri vel að merkja, er ekki nema
um sjöföld sú upphæð sem fæst fyr-
ir trilluútgerðina sem á að selja í
Grímsey fyrir um 2 milljarða króna.
Þetta er auðvitað galið kerfi sem
Morgunblaðið reynir að réttlæta.
Hvers vegna ætli það sé? Ekki er
blaðið að vernda hagsmuni þjóð-
arinnar. Mögulega gætir Morg-
unblaðið hagsmuna Sjálfstæð-
isflokksins sem hefur staðið vörð um
kvótakerfið á kostnað Íslendinga.
Réttlætir Morgunblaðið
eyðingu sjávarþorpa?
Sigurjón Þórðarson fjallar um
Morgunblaðið og kvótakerfið ’Ekki er blaðið aðvernda hagsmuni þjóð-
arinnar. Mögulega gætir
Morgunblaðið hagsmuna
Sjálfstæðisflokksins sem
hefur staðið vörð um
kvótakerfið á kostnað Ís-
lendinga.‘
Sigurjón Þórðarson
Höfundur er þingmaður Frjálslynda
flokksins.
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
MEÐ bréfi þessu er vakin athygli á
dómi sem féll í Héraðsdómi Norður-
lands eystra föstudaginn 24. mars
2006 í máli nr. E-420/2005.
Sagan á bak við málaferlin er sú að
undirrituð tryggði sér íbúð í nýbygg-
ingu í apríl 2004 og skrifaði undir
kauptilboð á Fasteignasölunni Hóli á
Akureyri 7. júní 2004. Verðið á íbúð-
inni hljóðaði upp á 12.600.000.- krón-
ur og var hvergi getið um vísitölu í
kauptilboðinu. 27. júlí 2004 var ég
boðuð á fasteignasöluna og skrifaði
þá kaupsamning um íbúðarkaupin en
þar var búið að bæta inn bygging-
arvísitölu sem merkt var einungis
sem „285,6“ og ekkert nánar tiltekið
um það hvað það þýddi. Ég tók ekki
eftir þessari breytingu og gerði mér
ekki grein fyrir hvað henni fylgdi. Ég
taldi mig vera búna að skrifa undir
bindandi kauptilboð og kaupsamn-
ingur yrði einungis staðfesting á því
sem í kauptilboðinu stóð.
Vísitalan, 285,6, sem sett var inn í
kaupsamninginn að mér óvitandi, var
vísitala frá því í maí 2003. En það
verða að teljast óvenjuleg vinnubrögð
því teikningar voru ekki samþykktar
fyrr en í desember 2003 og fyrsta
skóflustungan tekin eftir það. Sam-
kvæmt kaupsamninginum á ég því að
greiða vexti af lánum og bygging-
arefni frá því í maí 2003 eða sjö mán-
uðum áður en teikningar eru sam-
þykktar og hækkar því verð
íbúðarinnar um 700.000.- krónur.
Venjan í fasteignaviðskiptum er hins
vegar sú að byggingavísitala miðast
við dagsetningu undirskriftar kaup-
samnings eða í nokkrum tilfellum
kauptilboðs. Lánskjaravísitala miðast
við þann dag sem lánið er tekið.Þegar
ég skrifaði undir kaupsamninginn
treysti ég fyllilega að minna hags-
muna yrði gætt af starfsmönnum
Fasteignasölunnar Hóls og því kom
mér ekki til hugar að bera kaupsamn-
inginn undir lögfræðing áður en hann
var undirritaður. Fyrir dómi var um-
ræddur starfsmaður fasteignasöl-
unnar kallaður fyrir sem hlutlaust
vitni en að mínu mati getur starfs-
maðurinn ekki verið með öllu hlutlaus
því hann gerði kaupsamninginn og
þarf því að verja sín vinnubrögð. En
dómarinn tekur vitnisburð starfs-
mannsins framar öllu trúanlegan og
dæmir samkvæmt því að ég hafi
breytt samningnum með því að skrifa
undir hann. Vinnubrögð þau sem
Fasteignasalan Hóll og bygging-
arfyrirtækið Hyrnan viðhafa og Hér-
aðsdómur Norðurlands dæmir lögleg
opna leið fyrir víðtæk misferli í fast-
eigna- og lánaviðskiptum.
Ef grandalausir kaupendur setja
traust sitt á starfsmenn fasteignasala
og skrifa undir kaupsamninga þar
sem notaðar eru gamlar vísitölur, eða
einfaldlega þær vísitölur sem skila
sem bestri afkomu í vasa bygging-
arfyrirtækja, má spyrja sig hvort hér
sé komin fram lögleg leið til að fé-
fletta fólk.
Samkvæmt þeim dómi sem féll í
Héraðsdómi Norðurlands eystra
föstudaginn 24. mars er svarið já.
Virðingarfyllst.
EDDA HRAFNSDÓTTIR
Tjarnartúni 5, Akureyri.
Vísitölumisferli,
er það til?
Frá Eddu Hrafnsdóttur:
ÉG HEYRÐI viðtal RÚV við Drífu
Hjartardóttur 11. júlí og get ekki
orða bundist. Þar heldur hún því blá-
kalt fram að hún hafi engin gögn í
höndunum um að einstaklingar eða
fyrirtæki séu að safna jarðeignum í
landinu. Nú er það vitað að fyr-
irtækið Lífsval á yfir 100 jarðir í
landinu, og er með fólk í vinnu við að
rækta þær, það fólk er ekkert annað
en leiguliðar nútímans. Hefur þing-
maðurinn, formaður landbún-
aðarnefndar, aldrei heyrt þetta fyr-
irtæki nefnt? Í Vopnafirði er
Jóhannes Kristinsson, flugstjóri í
Lúxemborg, að kaupa upp hálfan
Vopnafjörðinn. Andri Teitsson er að
kaupa margar jarðir í Húnaþingi, í
Víðidal og í Miðfirði. Þessar stað-
reyndir hljóta að vera þingmanninum
kunnar. Ef svo er ekki, efast ég alvar-
lega um dómgreind hennar.
Hafa ber í huga að hún er auðvitað
þingmaður Sjálfstæðisflokksins, en
framkvæmdastjóri hans hefur per-
sónulega einnig stundað jarð-
eignasöfnun! Þess má geta að fyrir
100 árum var umræða um þjóðj-
arðasölu ofarlega á baugi. Þá vöruðu
margir einmitt við svona braski með
jarðir, töldu jarðir eiga að lúta öðrum
lögmálum í eignarétti en lausafé.
Þetta er hægt að sjá í Alþingistíð-
indum árið 1905. Og áhyggjur manna
af jarðabraski er að finna víðar s.s.
þetta dæmi úr Tímariti íslenzkra
samvinnufélaga: „… og ekki fer það
dult, að verðspenningur á þeim jörð-
um og lóðum, sem komnar eru út á þá
braut að ganga kaupum og sölum,
eyðileggur alla eðlilega og hóflega
notkun þeirra. Veitti því ekki af að
landleiga legði hemil á slíkan ofvöxt í
söluverði.“ (Tímarit íslenzkra sam-
vinnufélaga 1919, 109).
Nefnilega ofvöxtur í söluverði. Þá
ar auðvelt að bregða búi og snúa sér
að öðru, en hvernig er umhverfið fyr-
ir þá sem vilja byrja búskap? Ætli
maður þurfi ekki að punga út svona
80–90 milljónum fyrir kúabú, sem
nær þó ekki meðalstærð! Það er s.s.
auðvelt að komast út en erfitt að fara
inn. Alveg eins og í kvótakerfinu
góða.
Það var áhugamál áhrifamikilla
framsóknarmanna á fyrri hluta síð-
ustu aldar, að jarðir söfnuðust ekki á
fárra hendur. Hvar er nú fé-
lagshyggja Framsóknarlokksins?
Hafi Framsóknarflokkurinn ein-
hverntímann verið hækja Sjálfstæð-
isflokksins, þá er sú hækja nú orðin
að framlengingu á hinni bláu hönd
hans. Stefnan var sú lengst af á síð-
ustu öld að sem flestir gætu ekki
endilega átt jarðir, heldur stundað
landbúnað í sæmilega öruggu um-
hverfi, t.d. með lífstíðarábúð og
erfðaábúð. Ég legg því til að ann-
aðhvort verði kvótakerfi í landbúnaði
afnumið og algert frelsi innleitt í
landbúnaðarkerfið, eða að sérstakur
skattur verði lagður á óræktuð lönd
svo jarðeignasöfnun hætti að borga
sig, og sveitarfélög fái aftur ákveðinn
umráðarétt yfir nýtingu lands. Ég tel
það mjög mikilvægt að réttar upplýs-
ingar um þetta mál komi fram. Hátt-
virtur þingmaður Drífa Hjartardóttir
hlýtur að leiðrétta mál sitt nema hún
vilji halda upplýsingum um jarð-
eignasöfnun leyndum fyrir þjóðinni.
Það væri mjög alvarlegt mál.
ÞÓRÐUR MAR
ÞORSTEINSSON,
Snorrabraut 34, Reykjavík.
Jarðabraskið
Frá Þórði Mar Þorsteinssyni: