Morgunblaðið - 09.08.2006, Blaðsíða 22

22 MIÐVIKUDAGUR 9. ÁGÚST 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Eftir Brján Jónasson
brjann@mbl.is
Í tölum sem ríkisskattstjórihefur tekið saman að beiðniMorgunblaðsins má sjá veru-lega aukningu á fjölda ein-
staklinga sem hefur verulegar fjár-
magnstekjur. Er nú svo komið að
um 3,98% allra framteljenda, ein-
staklinga og sambúðarfólks og
hjóna sem telja saman fram til
skatts, hefur hærri fjármagns-
tekjur en aðrar tekjur, og hefur
þetta hlutfall hækkað um fjórðung
frá árinu 2000, þegar 3,18% fram-
teljenda voru í þessari stöðu.
Í gegnum tíðina hefur alltaf verið
eitthvað um að fólk lifi af fjár-
magnstekjunum einum saman, en
þar til nýlega var þar einkum um að
ræða eldra fólk sem hafði staðið í
rekstri, og safnað eignum sem
gegndu svo hlutverki lífeyris þegar
það hætti að vinna, segir Indriði H.
Þorláksson, ríkisskattstjóri.
Hann segir að í dag sé staðan
orðin sú að stór hópur einstaklinga
lifi af fjármálastarfsemi, en hafi
engar tekjur af atvinnu, og hafi
þessi hópur farið ört vaxandi á und-
anförnum árum. Til viðbótar sé
nokkur fjöldi sem hefur bæði
launatekjur og umtalsverðar fjár-
magnstekjur.
Aukið vægi fjármagnstekna sést
glöggt þegar skoðaðar eru saman-
lagðar skatttekjur sem aflað er í
landinu, sem birtar voru í Vefriti
fjármálaráðuneytisins fyrir helgi.
Fram til ársins 1999 voru fjár-
magnstekjur á bilinu 2–6% af skatt-
skyldum tekjum, en á síðasta ári
voru þær 17% af heildinni.
Fjármagnstekjurnar á Íslandi í
fyrra voru um 120 milljarðar króna.
Meira en helmingur af þessum fjár-
magnstekjum er hagnaður af sölu
hlutabréfa, og fimmtungur til við-
bótar er arður af hlutabréfaeign.
Rúmlega níu þúsund fjölskyldur
höfðu tekjur af sölu hlutabréfa á
síðasta ári, varlega áætlað um 6
milljónir króna á hverja af þessum
fjölskyldum að meðaltali, þó ólík-
legt sé að þessum gæðum sé jafnt
skipt. Um 40 þúsund fjölskyldur
höfðu arð af eign slíkra bréfa. Hlut-
fallslega flestir, rösklega 60 þúsund
fjölskyldur, höfðu tekjur af vöxtum
á innistæðum í bönkum, alls rúm-
lega 11 milljarða.
Umbun í formi kaupréttar
Aukningu á vægi fjármagns-
tekna má einnig sjá úti í atvinnulíf-
inu þar sem þróunin er sú að til við-
bótar við oft afar há laun
stjórnenda fyrirtækja, fer umbun
fyrir góð störf fram í gegnum kaup-
rétt, sem skilar sér síðar til viðkom-
andi, en þá að hluta til í formi fjár-
magnstekna.
Þær tvær leiðir sem flestir lands-
menn nota til að eiga fyrir salti í
grautinn eru annars vegar venjuleg
launavinna, og hins vegar að hafa
tekjur af fjármunum. Tekjurnar
eru skattlagðar á mismunandi hátt,
af launatekjum er greiddur tekju-
skattur til ríkisins og útsvar til
sveitarfélagana, samtals 36,72%. Á
fjármagnstekjur leggst hins vegar
aðeins 10% fjármagnstekjuskattur.
„Þetta samrýmist illa því jafn-
ræði og jafnrétti sem á að vera í
skattalögunum, auk þess sem
svona munur gerir það að verkum
að menn freistast til að reyna að
færa tekjur sem eru raunverulega
launatekjur í það form að vera fjár-
magnstekjur,“ segir Indriði.
Dæmi um þetta segir Indriði
vera menn sem hafa ekki annan
starfa en að fylgjast með hlutabréf-
um sínum, kaupa og selja þegar
hentar, og hafa af því fjármagns-
tekjur. „Menn sem stunda þetta,
eru í fullu starfi við að gera þetta,
og reikna sér ekki laun fyrir það.
Auðvitað eru þeir að vinna að
þessu.[...] Það eru leiðir til að færa
tekjur á milli, og stundum eru skil-
in milli eignatekna og vin
mjög óljós.“
Tæplega 26 þúsun
einkahlutafélög
Á undanförnum árum he
sprenging í fjölda einkahlu
en í dag eru 25.631 skráð
isskattstjóra. Fjölgunin f
2005 er 14,4%, en þá v
22.400 einkahlutafélög sk
2004 fór fjöldinn í fyrsta s
20 þúsund, en þá voru þau
Stærstur hluti þessar
hlutafélaga er stofnaður
rekstur einyrkja. Þetta h
iskonar hagræði í för með
þann einstakling, en þó
miklu máli hversu háar te
komandi hefur, og hversu
hæð hann lætur einkahlu
sitt greiða sjálfum sér
Reyndir menn segja það
puttareglu að það sé ekk
einkahlutafélagið velti um
króna á ári að það borg
stofna slíkt félag, enda
kostnaður því samfara
einkahlutafélag, bæði við
það og færa bókhald vegna
Þeir sem einkum stund
Fréttaskýring | Mikill munur er
6.600 framt
fjármagnste
Í dag hafa rúmlega 6.600 framteljendur á Íslandi
hærri fjármagnstekjur en aðrar tekjur, og tæplega
2.200 hafa engar aðrar tekjur en af sölu hlutabréfa,
arði, leigu og öðru sem fellur undir fjármagnstekjur.
Fjöldi þeirra sem hafa hærri fjármagnstekjur en
aðrar tekjur hefur aukist um 33,5% frá árinu 2000.
Í gegnum tíðina hefur allt
var það aðallega eldra fólk
Til að sjá í hnotskurn mun-inn á skattgreiðslum ein-staklinga er nærtækastað taka dæmi. Í þessu
dæmi eru teknir þrír einstaklingar,
Arnar, Birna og Davíð. Arnar lifir
á launatekjunum einum saman,
Birna lifir eingöngu á fjármagns-
tekjum, en Davíð er sjálfstætt
starfandi iðnaðarmaður sem stofn-
að hefur einkahlutafélag um rekst-
urinn.
Tekin eru tvö dæmi um þessa
þrjá einstaklinga, með mismunandi
upphæð á mánuði. Til að forsendur
séu sanngjarnar fyrir alla aðila
liggur sama upphæð á bak við þá
alla. Birna og Davíð eru með inn-
komu upp á annars vegar 400 þús-
und krónur, en hins vegar 1 milljón
króna. Þar sem vinnuveitandi Arn-
ars þarf að greiða bæði laun og
launatengdan kostnað er sann-
gjarnast að reikna með að launa-
greiðandi Arnars hafi sama kostn-
að af launagreiðslunum og nemur
innkomu hinna tveggja.
Í fyrra dæminu hefur því launa-
greiðandi Arnars 400 þúsund
króna kostnað af því að greiða hon-
um laun, sem þýðir að hann er með
um 350 þúsund króna tekjur á
mánuði, en vinnuveitandinn greiðir
samtals um 50 þúsund krónur í
tryggingargjald og sem mót-
framlag í lífeyrissjóð. Arnar greiðir
4% í lífeyrissjóð, og greiðir svo
36,72% tekjuskatt af því sem eftir
er, að frádregnum persónuafslætti,
29.029 krónum. Í launaumslaginu
hans um mánaðarmótin eru því
241.930 krónur. Af þeim þarf hann
svo mögulega að greiða í sitt stétt-
arfélag og starfsmannafélag.
Birna hefur eingöngu fjármagns-
tekjur, samtals 400 þúsund krónur
á mánuði. Hún greiðir 10% fjár-
magnstekjuskatt, en getur notað
hluta persónuafsláttar síns á móti,
samtals 7.639 krónur. Hún ákveður
að leggja til hliðar ákveðna upp-
hæð til efri áranna, sömu upphæð
og Arnar greiðir í lífeyrissjóð. Eftir
standa 327.242 krónur, 35,3%
hærri upphæð en Arnar he
mánuðinn.
Davíð rekur einkahlutaf
ehf. sem veltir 400 þúsund
á mánuði. Hann reiknar sé
mögulega kaup sem iðnaða
í sjálfstæðum rekstri má, 2
und krónur á mánuði, og g
því í lífeyrissjóð, auk 36,72
eins og Arnar greiðir af sín
launum. Af því sem eftir st
inni í einkahlutafélaginu fe
ákveðin upphæð í að greið
ingargjald og mótframlag
veitanda í lífeyrissjóð. Efti
ur hagnaður, sem ber 18%
Davíð getur svo tekið þenn
hagnað út úr félaginu sem
greiðir af því 10% fjármag
tekjuskatt.
Davíð ákveður að leggja
sama til efri áranna og Arn
bætir því við það sem hann
þegar greitt í lífeyrissjóð.
laun og arður er lagt sama
hann 244.797 krónur til ráð
unar um hver mánaðamót,
Tvö dæmi um skattgr
ÞÁTTTAKA Í FRIÐARGÆZLU
Það er kominn tími til að íslenzkstjórnvöld endurskoði þátttökuokkar Íslendinga í friðargæzlu-
störfum víða um heim. Um helgina bár-
ust fréttir um að 17 starfsmenn
franskra hjálparsamtaka á Sri Lanka
hefðu verið drepnir. Stjórnandi samtak-
anna hefur tilkynnt að starfsemi þeirra
á Sri Lanka hefði verið hætt. Benoit
Miribel, stjórnandi samtakanna, sagði
vegna þessara hörmulegu atburða:
„Dauði þeirra er óviðunandi og sýnir
að villimennskan er að ná yfirhöndinni.
Ég hef aldrei séð neitt þessu líkt.“
Um helgina bárust líka fréttir um það
að Sigurður Hrafn Gíslason, aðstoðar-
yfirmaður norrænu eftirlitssveitanna á
Sri Lanka, hefði verið með í för yfir-
manns sveitanna á leið til vatnsbóls,
þegar stjórnarherinn gerði loftárás í
nágrenni vatnsbólsins. „Við vorum á
röngum stað á röngum tíma,“ sagði Sig-
urður Helgi í samtali við Morgunblaðið í
gær.
Þetta er ekki í fyrsta sinn, sem Ís-
lendingur lendir í lífshættu við slík
störf.
Þekktast er dæmið um það þegar Ís-
lendingar, sem störfuðu á flugvellinum í
Kabúl í Afganistan, stofnuðu lífi sínu og
annarra í hættu með teppakaupum. Lít-
il afgönsk stúlka dó í þeim átökum og
bandarísk stúlka einnig en báðar voru í
námunda við teppaverzlunina. Enn hef-
ur ekki komið fram opinberlega, hvort
íslenzk stjórnvöld hafi bætt fjölskyld-
um þessara stúlkna missi þeirra, sem
auðvitað er aldrei hægt að fullu. Furðu
litlar umræður urðu hér á Íslandi um
þennan þátt teppakaupamálsins.
Undir lok síðasta árs tók þáverandi
utanríkisráðherra þá skynsamlegu
ákvörðun að kalla íslenzka friðargæzlu-
menn heim frá norðurhluta Afganistan.
Upplýsingar höfðu borizt til Íslands um
meiri vopnabúnað þeirra en vitað hafði
verið um hér eða skýrt hafði verið frá.
Óróinn í þeim hluta Afganistan var slík-
ur, að ekkert vit var í öðru en kalla
þessa menn heim.
Danir, Svíar og Finnar hafa ákveðið
að kalla sitt fólk heim frá Sri Lanka. Þá
koma upp hugmyndir um að fjölga Ís-
lendingum á Sri Lanka. Það er glap-
ræði. Við höfum ekki fólki á að skipa,
sem hefur fengið þjálfun í að bregðast
við aðstæðum af því tagi, sem nú eru
komnar upp á Sri Lanka. Meira vit er í
því að kalla þá Íslendinga heim, sem þar
eru nú.
En málið er stærra en það. Tími er
kominn til að stefnumörkun varðandi
þátttöku okkar í friðargæzlu verði skýr-
ari en hún er nú. Við erum herlaus þjóð.
Við eigum okkur enga hefð í vopnabún-
aði. Við höfum ekki þjálfað fólk upp til
þess að starfa á svæðum, þar sem hern-
aðarátök geta hafizt fyrr en varir.
Við getum lagt okkar af mörkum til
þess að veita fátækum þjóðum liðsinni
en við eigum að gera það á þeim sviðum,
sem henta þeirri sérþekkingu, sem við
búum yfir. Það er ekki hermennska eða
einhvers konar hermennska. Allt slíkt
er framandi fyrir okkur Íslendinga.
Það hafa aldrei farið fram neinar um-
ræður á Alþingi Íslendinga um það, að
við eigum að taka þátt í hernaðarstörf-
um. Ríkisstjórn getur ekki skuldbundið
okkur til þátttöku í slíkri starfsemi
nema hafa ákvörðun Alþingis um það til
að byggja á. Sú ákvörðun liggur ekki
fyrir.
Þess vegna er nauðsynlegt að ríkis-
stjórnin endurskoði þátttöku okkar í
þessu starfi öllu og að við einbeitum
okkur að því, sem við kunnum og getum.
Spor þeirra sautján starfsmanna
franskra hjálparsamtaka, sem voru
myrtir um helgina, hræða.
RANNSÓKNIR Á MÆNUSKÖDDUN
Fátt er læknavísindunum jafnerfittviðureignar og mænuskaði. Talið
er að tæplega tuttugu milljónir manna
þjáist af mænuskaða í heiminum um
þessar mundir. Í umfjöllun í Morgun-
blaðinu fyrir nokkru kom fram að ár-
lega slösuðust 11 þúsund manns alvar-
lega á mænu í Bandaríkjunum. Á
Íslandi er að meðaltali um að ræða tvö
slík tilfelli á ári.
Auður Guðjónsdóttir hjúkrunar-
fræðingur hefur barist þrotlaust fyrir
eflingu rannsókna á mænuskaða og á
heiðurinn af því að á Íslandi var byrjað
að starfrækja gagnabanka um mænus-
köddun sem rekinn er með styrk frá ís-
lenskum heilbrigðisyfirvöldum og Al-
þjóðaheilbrigðismálastofnuninni,
WHO. Gagnagrunnurinn hefur verið
kynntur fyrir Evrópuráðinu í Strass-
borg og fengið góðar undirtektir og nú
er verið að kynna verkefnið fyrir Evr-
ópusambandinu. Tékkneski endurhæf-
ingarlæknirinn Miroslav Ouzký á sinn
þátt í því. Hann gerði skýrsluna, sem
lá til grundvallar þegar málið var til
umfjöllunar í Evrópuráðinu, og hefur
nú hafist handa við að beita sér í krafti
stöðu sinnar sem þingmaður á Evr-
ópuþinginu og sætis í heilbrigðisnefnd
þingsins. Í viðtali, sem birtist í Morg-
unblaðinu í gær, segir Ouzký að hann
vilji auka umræðu um rannsóknir á
mænusköddun innan Evrópusam-
bandsins með það fyrir augum að
meira fé verði veitt í málaflokkinn og
jafnvel að sett verði löggjöf: „Í skýrslu
minni kemur t.d. fram að leita þurfi
nýrra leiða í meðferðarúrræðum vegna
mænuskaða. Það er það sama og vakið
er athygli á í gagnagrunninum, en þar
eru saman komnar allar þekktar að-
ferðir til lækningar á mænuskaða, og
ekki spurt að því hvaðan þær koma.“
Ouzký kveðst oft bera ástandið í
málum mænuskaddaðra saman við
fuglaflensuna: „Ímyndið ykkur alla þá
fjármuni sem eytt er í rannsóknir á
fuglaflensu, sjúkdómi sem leitt hefur
120 manns til dauða. Fólk lagði allt í
sölurnar til að stöðva útbreiðslu fugla-
flensu en svo höfum við sjúkdóm eins
og mænuskaða sem hrjáir milljónir
manna og þar hefur enginn lengur
áhuga á að framkvæma nýjar rann-
sóknir. Þessu viljum við breyta,“ segir
hann og bætir við að mænuskaðatil-
fellum hafi fjölgað svo mikið að líkja
megi við faraldur.
Það er erfitt að gera sér í hugarlund
þær breytingar, sem verða á lífi þeirra,
sem verða fyrir mænuskaða. Þegar
mænan fer í sundur missir sjúkling-
urinn alla stjórn neðan þess hluta lík-
amans, sem er neðan skaðans. Fólk
getur lifað áratugum saman bundið við
hjólastól eftir að hafa skaddast á mænu
í slysi. Gagnagrunnurinn, sem Auður
Guðjónsdóttir hefur veg og vanda af,
er mikilvægt tæki til að leita leiða til að
lækna mænuskaða og það ber að setja
afl í að tryggja að hann nýtist sem
skyldi um leið og stuðningur við rann-
sóknir á málaflokkinum er efldur.