Morgunblaðið - 11.08.2006, Side 22

22 FÖSTUDAGUR 11. ÁGÚST 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
VIÐ aukna eftirspurn eftir jarð-
olíu og hina miklu hækkun olíuverðs
að undanförnu berast fréttir af aukn-
um áhuga á olíuvinnslu á Grænlandi
og landgrunni þess. Rannsóknir hafa
staðið yfir í nokkur ár og virðist ljóst
að mikla olíu sé þarna
að finna.
Svo virðist sem hægt
sé að finna olíulindir á
þurru landi á vest-
urströnd Grænlands og
eins á austurströnd-
inni, þar sem heitir
Jameson-land, en það
er íslaust svæði norðan
við Scoresbysund. Enn
stærri olíulindir mætti
þó finna á land-
grunninu báðum megin
Grænlands og þær
stærstu út af norðaust-
urhluta landsins þar
sem bandaríska jarðfræðistofnunin
US Geological Survey hefur talið að
finna megi olíu sem svari til helm-
ings af olíulindum Saudi-Arabíu Á
því svæði er hafdýpi aðeins 100 200
metrar, sem þykir lítið.
Fyrir nokkrum árum var ég flug-
farþegi á leið til Bandaríkjanna. Ég
og sessunautur minn tókum tal sam-
an og reyndist hann vera Banda-
ríkjamaður. Hann sagðist hafa dval-
ið um nokkurra mánaða skeið við leit
við jarðfræðirannsóknir á Jameson-
landi á Grænlandi sem m.a. fælust í
leit á olíuberandi jarðlögum.
Væri hann á heimleið um Ísland.
Hann sagði mér m.a. að hann teldi að
miklar líkur væru á olíu í jarðlögum
þarna, en landið væri að uppruna
jarðskorpuflís af fornum botni Norð-
ursjávar, sem landrek hefði á millj-
ónum ára fært til vesturs upp að
hinu grænlenska forngrýti.
Hann taldi hins vegar að þótt olía
fyndist þarna myndi langur tími líða
þar til olíuvinnsla gæti hafist.
Gera þyrfti fleiri rannsóknarbor-
anir og leysa yrði öll þau vandamál
sem samfara væru flutningi olíunnar
á markað. Ekki mætti gleyma aug-
ljósum vanda á sviði umhverf-
isverndar. Allt myndi þetta kosta
mikla fjármuni og því yrði olíuverð
að hækka stórlega til þess að olíufé-
lög yrðu fús til þess að leggja þá fjár-
muni fram.
Þetta samtal rifjaðist upp þegar
ég fyrir fáum árum hafði skamma
viðdvöl á „Konstabel Pynt“ sem er
flugvöllur og samgöngumiðstöð á
Jameson-landi.
Engan sá ég olíu-
borturninn, en þarna er
vissulega um víð-
áttumikið og íslaust
svæði að ræða, þar sem
hægt væri að leggja um
vegi og lagnir. Ég hitti
þarna íslenskan þyrlu-
flugmann, sem þarna
starfaði og sagði mér
að birgðaskip kæmust
þarna að landi í
skamman tíma á hverju
sumri og flyttu þau þá
vistir og eldsneyti til
byggðarinnar á þessu
svæði Frá flugvellinum væri haldið
uppi samgöngum með þyrlu við ná-
lægðar byggðir. Nú herma fréttir frá
Grænlandi að stórir og öflugir olíu-
leitaraðilar sýni mikinn áhuga á því
að bjóða í olíuleitarleyfi, sem boðin
hafa verið út af hálfu stjórnvalda
enda hafi rannsóknir síðustu áratuga
glætt miklar vonir í því sambandi.
Þegar kemur að olíuleit og olíu-
vinnslu á eða við Austur-Grænland
er ljóst að eftirspurn verður á marg-
víslegri þjónustu frá Íslandi, þar eð
Ísland liggur í mörgum tilvikum bet-
ur við en byggðir Vestur-Grænlands.
Mér þykir ekki ósennilegt að við
olíuleitina yrðu víðtækar boranir á
Jameson-landi fyrst á dagskrá, þar
eð þá þarf ekki að glíma við jarðbor-
anir innan um borgarísjaka og marg-
víslegar framkvæmdir í köldum ís-
hafssjó þar sem tæknilegar lausnir
eru enn ófullkomnar eða ekki fyrir
hendi.
Þetta nefni ég í tilefni að því að nú
velta menn fyrir sér hvaða hlutverk
megi finna mörgum núverandi
mannvirkjum á Keflavíkurflugvelli.
Mér hefur af því tilefni dottið í hug
að þar mætti koma á fót sérstakri
miðstöð fyrir jarðlagarannsóknir og
olíuleit á Grænlandi og væntanlega
olíuvinnslu sem fylgja myndi í kjöl-
far slíkra rannsókna. Þeim olíufé-
lögum sem leyfi fá til olíuleitar á
Austur-Grænlandi frá grænlenskum
stjórnvöldum yrði boðið upp á að-
stöðu á Keflavíkurflugvelli fyrir
margvíslega starfsemi sína. Þar
mætti nefna húsnæði fyrir starfs-
menn ásamt húsnæði fyrir rann-
sóknarstofur og skrifstofur og
geymslu á þeim búnaði sem þau
þurfa til starfsemi sinnar og safnað
yrði hér saman til framhaldsflutn-
ings á notkunarstað.
Ég tel að hér yrði ekki um skamm-
tímaverkefni að ræða, heldur starf-
semi sem standa myndi í áratugi.
Hugsanlega gæti þjónusta miðstöðv-
arinnar einnig gert leit og vinnslu
annarra jarðefna að veruleika á
Austur-Grænlandi.
Reykjanesbær liggur vel við flutn-
ingum til Austur-Grænlands hvort
sem um er að ræða flutninga á sjó
eða í lofti.
Sérfræðinga og búnað hvaðanæva
úr heiminum mætti flytja á leitar- og
vinnslusvæðin á A-Grænlandi og
þaðan til baka með skjótum hætti
um Keflavíkurflugvöll með tengingu
við flug smærri flugvéla milli Græn-
lands og Íslands.
Slík miðstöð sem hér um ræðir
myndi einnig vafalaust skapa umsvif
og atvinnu í Reykjanesbæ og ná-
grenni og hún gæti skapað aukin
markaðstækifæri fyrir flug- og
skipaþjónustu íslenskra aðila.
Reykjanesbær – þjónustu-
miðstöð olíuleitar og olíu-
vinnslu á Austur Grænlandi?
Björn Friðfinnsson skrifar um
mögulega Íslendinga á þjón-
ustu við olíustöð á Grænlandi ’Þeim olíufélögum semleyfi fá til olíuleitar á
Austur-Grænlandi frá
grænlenskum stjórnvöld-
um yrði boðið upp á að-
stöðu á Keflavíkurflug-
velli fyrir margvíslega
starfsemi sína.‘
Björn
Friðfinnsson
Höfundur er lögfræðingur.
UNDANFARIÐ hafa þekktir æs-
ingamenn haft hátt um ofurlaun
stjórnenda stærstu fyrirtækja hér-
lendis. Komið hefur fram að laun
þeirra séu á við ævilaun þeirra sem
lægstu launin hafa. Ekki skal deilt
um hvort sá útreikn-
ingur sé réttur en mik-
ilvægt er að hafa
nokkrar staðreyndir í
huga.
Ofurárangur skilar
ofurlaunum
Uppgangur fjár-
málafyrirtækja hefur
verið ævintýralegur að
undanförnu og hefur
fyrirtækjunum gengið
betur en nokkrum öðr-
um fyrirtækjum hér-
lendis í sögunni. Þegar
svo vel gengur að fyr-
irtækin margfalda hagnað sinn með
snjöllum rekstri og réttum ákvörð-
unum er eðlilegt að stjórnendur
uppskeri margfalt. Þessu samhengi
mótmælir fólk í það minnsta aldrei
þegar aðrir eiga í hlut. Lítill verk-
taki sem finnur nýjar leiðir eða að-
ferðir við að byggja hús og tvöfaldar
þannig hagnað síns litla fyrirtækis
telur það sjálfsagt og eðlilegt að tvö-
falda laun sín. Ræstitæknir sem rek-
ur lítið hreinsifyrirtæki og kaupir
vél sem margfaldar afköst telur eðli-
legt að laun hans margfaldist í kjöl-
farið. Þessu mótmælir enginn. Sem
betur fer tengist aukinn árangur
auknum launum.
Óánægja og reiði?
Það þarf engum að koma á óvart
að landsþekktir talsmenn þvingaðs
jafnaðar skuli fordæma
það að fólk uppskeri
eins og það sái. Þeir
hafa alla tíð verið á
móti því að fólk geti
frjálst sáð í akur sinn
án beinnar aðstoðar frá
þeim sjálfum. Þeim er
einnig tíðrætt um
mikla óánægju og reiði
í samfélaginu. Hvar er
þessi óánægja og reiði?
Felst hún í því að vel-
ferð fólks hefur aldrei
verið meiri í sögunni en
einmitt nú? Tengist
reiðin því að með-
allaunamaður hafi getað ávaxtað
sparnað sinn ríkulega með fjárfest-
ingum í þeim fyrirtækjum sem náð
hafa ofurárangri? Hvar er til dæmis
reiði þeirra u.þ.b. 40.000 ein-
staklinga sem eiga hlutabréf í KB
banka og hafa horft upp á virði
þeirra bréfa margfaldast? Fljótt á
litið fæst ekki betur séð en að þeir
einu sem séu með upphrópanir og
æsing séu einmitt talsmenn jafn-
aðarmanna sem þoli ekki þegar vel
gengur hjá einstaklingum í frjálsum
viðskiptum.
Af einhverjum ástæðum ræða
talsmenn þvingaðs jafnaðar sjaldan
um sitt helsta áhugamál, skattheimt-
una, í samhengi við ofurárangur eða
ofurlaun. Þeir, sem ofurlaun hafa,
greiða persónulega margfalt meira í
skatt á ári en allir æsingamenn jafn-
aðarmanna gera samanlagt yfir æv-
ina. Því til viðbótar greiða fyr-
irtækin sem ofurlaunamennirnir
stjórna hæstu skatta allra í landinu.
Skattgreiðslur viðskiptabankanna
námu til dæmis 11,3 milljörðum
króna á síðasta ári. Það gerir 1,3
milljónir króna á klukkustund í
skatta allt árið um kring. En það er
líklega ósanngjarnt að gera þá kröfu
til æsingamannanna að þeir séu
sanngjarnir og geti þess samhliða
öðru. En kannski er þess aldrei að
vænta að þeir sem vilji hafa upp-
skeruna af öðrum séu sanngjarnir.
Ofurlaun eru eðlileg
Friðbjörn Orri Ketilsson
skrifar um laun og skatta ’Það þarf engum aðkoma á óvart að lands-
þekktir talsmenn þving-
aðs jafnaðar skuli for-
dæma það að fólk
uppskeri eins og það sái.‘
Friðbjörn Orri
Ketilsson
Höfundur rekur fyrirtæki
í Reykjavík.
Í MAÍ sl. gekk stjórn Ægisdyra
frá samningi við norska ráðgjaf-
arfyrirtækið Multiconsult frá
Tromsö varðandi úttekt á fyrirhug-
uðum jarðgöngum
milli lands og Eyja.
Skýrsla sú sem nú
liggur fyrir er af-
rakstur þeirrar vinnu,
og er unnin af Sverre
Barlindhaug jarðverk-
fræðingi, en hann og
fyrirtækið búa yfir
víðtækri reynslu af
slíkum verkefnum
víðs vegar um heim-
inn. Einnig hafa Ár-
mann Höskuldsson,
jarðfræðingur við
Raunvísindastofnun
Háskóla Íslands, og Birgir Jónsson,
prófessor í jarðverkfræði við Há-
skóla Íslands, aðstoðað Sverre
varðandi jarðfræði svæðisins og
jarðfræðilegar aðstæður til ganga-
gerðar.
Tilgangur skýrslugerðarinnar
var að fara yfir þær rannsóknir
sem hafa verið unnar og einnig
þær skýrslur sem hafa verið unnar
á vegum Vegagerðarinnar, meta
hvaða rannsóknir væru nauðsyn-
legar eins og staðan er í dag og
einnig að meta mögulegan fram-
kvæmdakostnað.
Ástæður þess að stjórn félagsins
taldi mikilvægt að fá óháðan er-
lendan fagaðila til að meta verk-
efnið í heild sinni, voru m.a. sú nið-
urstaða sem starfshópur
samgönguráðherra skilaði af sér í
skýrslu nú nýverið. Ægisdyr hafa
alltaf lagt áherslu á að nauðsyn-
legar jarðfræðirannsóknir verði
unnar svo hægt sé að meta þennan
möguleika til jafns við aðra mögu-
leika sem framtíðarlausn. Þess
vegna getur félagið á engan hátt
sætt sig við þau vinnubrögð sem
starfshópur samgönguráðherra við-
hafði gagnvart þessum kosti.
Skýrsla Multiconsult tekur á
þeim atriðum sem skipta höfuðmáli
miðað við stöðu jarðgangamálsins
og eru niðurstöður skýrslunnar
mjög áhugaverðar. Þær eru þessar
helstar:
 Göng milli lands og Eyja eru
tæknilega framkvæmanleg.
 Heildarlengd ganganna er um
18 km, frá Heimaey norðan hafn-
arinnar og að Krossi í A-Land-
eyjum.
 Jarðfræðilegar aðstæður eru að
mestu leyti ákjósanlegar og að-
allega er það uppkoma við Kross
og í Heimaey sem krefst nánari
skoðunar.
 Miðað við þá vitneskju sem ligg-
ur fyrir eru fyrstu 400 m ganganna
við Kross flóknir, vegna setlaga
sem eru um 40 m þykk ofan á
berginu. Hvaða aðferð verður beitt
þar kemur ekki í ljós fyrr en fyrir
liggja betri upplýsingar um setlög-
in og þykkt þeirra.
 Næstu 14,6 km ganganna eru
áætlaðir að fara í gegnum hefð-
bundið fast berg.
 Síðustu 3 km ganganna er áætl-
að að fari í gegnum fremur veikt
móbergstúff, þar sem bergið þarfn-
ast verulegra styrkinga.
 Frekari jarðfræðirannsókna er
þörf áður en hægt er að leggja
drög að hönnun ganganna. Þessar
rannsóknir verða að sýna fram á
gerð setlaga við gangamunnann
landmegin og í bergmassanum í
Norðurfjöllunum á Heimaey, þar
sem áætlað er að göngin komi upp.
Frekari rannsókna á seti og bergi
milli lands og Eyja er einnig þörf.
 Sú aðferð sem kemur til greina
við að bora göngin er hefðbundin
„drill-and-blast“ aðferð, en heil-
borun með borvélum er ekki talin
heppileg. Hins vegar
þarf flóknari og dýrari
aðferð við Kross vegna
lausa yfirborðssetsins.
 Á grunni þeirrar
vitneskju sem er til um
jarðfræði svæðisins og
reynslu í gerð jarð-
ganga við sambæri-
legar jarðfræðiað-
stæður er
framkvæmdakostnaður
18 km ganga áætlaður
vera 1,615 ma. norskra
kr. eða um 18,6 ma.kr.
miðað við gengi norsku krónunnar.
Í þessari tölu er ekki innifalinn
kostnaður vegna nákvæmari rann-
sókna, hönnunar eða fjármögnunar
verksins. Kostnaðarskipting er
þessi:
Verktaka- og stjórnunarkostnaður:
170 m. norskar.kr. (2,0 ma. kr.)
400 m steypt göng í landi:
140 m.norskar kr. (1,6 ma. kr.)
14,6 km göng styrkt á hefðbundinn
hátt:
950 m. norskar kr. (11,0 ma.kr.)
3 km mikið styrkt göng:
255 m. norskar kr. (2,9 ma. kr.)
Niðurstöður skýrslunnar sýna
fram á það mjög skýrt að jarðgöng
milli lands og Eyja er sá kostur
sem samgönguyfirvöld eiga að
leggja mikla vinnu í á næstu mán-
uðum. Ægisdyr hafa frá upphafi
haldið því á lofti að nauðsyn er á
því að ljúka nauðsynlegum jarð-
fræðirannsóknum á svæðinu áður
en endanleg ákvörðun er tekin um
framhaldið. Þegar sú ákvörðun
liggur fyrir eru eftir rannsóknir
sem verða hluti af heildarverkinu
enda lýkur rannsóknarferli jarð-
ganga aldrei fyrr en búið er að
bora göngin. Einnig staðfestir
skýrslan að sú stærðargráða sem
félagið hefur haldið fram með
framkvæmdakostnað er á rökum
reist. Miðað við tölur úr skýrslunni
má áætla að þegar allur kostnaður
hefur verið tekinn inn í verkið sé
verið að tala um að göngin kosti á
bilinu 20–22 ma.kr. Ægisdyr hafa
áður sýnt fram á að með þeim
framlögum sem ríkissjóður greiðir
árlega vegna Herjólfs og með inn-
komu af áætluðu veggjaldi í göngin
munu göngin greiðast upp á um 40
árum. Ægisdyr telji í framhaldinu
mikilvægt að bæjaryfirvöld í Vest-
mannaeyjum og samgönguyfirvöld
taki höndum saman og sameinist
um að ljúka nauðsynlegum rann-
sóknum á árinu, sem skýrsluhöf-
undur leggur til og Ármann Hösk-
uldsson og Birgir Jónsson hafa
sömuleiðis lagt áherslu á. Þær
ganga m.a. út á að boraðar verða
kjarnaholur bæði við Kross og á
norðanverðri Heimaey og þá verð-
ur vitneskjan mun áreiðanlegri um
aðstæður beggja vegna sundsins.
Besti kosturinn og sá hagkvæm-
asti er jarðgöng milli lands og Eyja
og því vonast stjórn Ægisdyra til
samhents átaks þeirra sem málið
skiptir og að málinu verði komið í
réttan farveg. Ægisdyr hafa frá
upphafi einsett sér að vinna faglega
að málinu og tryggja það að rann-
sóknarferlið yrði klárað. Það tak-
mark er enn í hávegum haft hjá
stjórn félagsins enda ekki verið að
kalla eftir ákvörðun um jarðgöng í
dag heldur þegar frekari upplýs-
ingar úr borholum Eyjamegin og
landmegin liggja fyrir. Slagorðið
verður „Ökum alla leið til Eyja árið
2011“.
Jarðgöng til
Eyja – vænlegasti
kosturinn
Ingi Sigurðsson fjallar um
framtíðarlausn í samgöngu-
málum við Vestmannaeyjar
Ingi Sigurðsson
’… vonast stjórn Æg-isdyra til samhents átaks
þeirra sem málið skiptir
og að málinu verði komið
í réttan farveg.‘
Höfundur er formaður Ægisdyra.