Morgunblaðið - 11.08.2006, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 11. ÁGÚST 2006 25
Sérblað Frjálsrar verslunar umtekjur kunnra Íslendinga áárinu 2005 hefur orðið tilefniupphrópana um „nýja stétta-
skiptingu“ á Íslandi og „ofurlaun“
stjórnenda bankanna.
Íslenska hagkerfið losnaði úr viðjum
hafta og pólitískrar stjórnunar undir
lok síðustu aldar. Það sem kom í stað-
inn – upptaka kvótakerfis, markaðs-
lausnir, einkavæðing ríkisfyrirtækja
og lögun viðskiptaum-
hverfisins að Evrópu-
reglum – verður seint tal-
in uppskrift að jafnri
tekjuskiptingu á Íslandi.
Þessi uppskrift gaf hins
vegar möguleika á fram-
leiðniaukningu og auð-
söfnun og leiddi til fjár-
festinga í framrás á
alþjóðavettvangi og til
tekjuöflunar fyrir þjóð-
arbúið. Þetta var upp-
skrift að nýju ríkidæmi
margra og stóraukinni
velsæld þorra Íslendinga.
Umræða um laun
stjórnenda er hefðbundin
þegar að kreppir eftir
uppsveiflu. Stjórnir fyr-
irtækja hafa talið heppi-
legt að tryggja sér starfs-
krafta góðra stjórnenda
með því að tengja kjör
þeirra við rekstrarhagnað
eða virðisauka hlutafjár.
Hagnaðartengingin þykir
stundum ýta undir
skammtímahugsun þannig
að sá kostur hefur einnig
verið valinn að setja
stjórnendur í sama bát og hluthafa.
Þeir fá þá rétt til að kaupa hlutafé á
þeim kjörum sem gilda á þeim tíma-
punkti sem samningur er gerður. Slík-
ir kaupréttarsamningar gilda fram í
tímann og eru bundnir skilyrðum.
Ekki séð betri leið
„Ofurlaun“ væru ekki fyrir hendi
sem vandamál í stjórnmálum ef ekki
hefði náðst „ofurárangur“ bæði í hagn-
aði og ekki síður í virðisaukningu hlut-
fjár í nokkuð mörgum alþjóðlegum fyr-
irtækjum sem eiga rætur á Íslandi.
Eigendur hlutafjár í Kaupþingi banka,
t.d. lífeyrissjóðir, hafa fengið „of-
urvirði“ fyrir eignarhlut sinn á und-
anförnum árum og hafa nýtt þá verð-
mætisaukningu til fjárfestinga og
athafna.
Hið góða við hlutafélög á markaði er
að þeim er skylt að gefa glögga mynd
af tekjum sínum og gjöldum, þar á
meðal kjörum stjórnenda félaganna.
Hjá bönkunum eru þessi atriði því
gegnsæ. Þegar bankastjórar innleysa
sinn umsamda hlut af virðisaukningu
liðinna ára endurspeglast það í skatt-
greiðslum þeirra. Hins vegar ber að
varast að telja þessa virðisaukningu til
launa yfirstandandi árs. Þannig er
ekki í pottinn búið. Vert er samt að
minna á að af kaupréttarsamningum
stjórnenda er greiddur tekjuskattur.
Ég hef ekki séð aðra betri leið en að
tengja kjör stjórnenda við afkomu og
virðisauka hlutafjár. Þannig hefur okk-
ur hjá Kaupþingi banka tekist að halda
saman eftirsóttu teymi stjórnenda sem
hefur reynst félaginu mjög verðmætt.
Kjör starfsmanna í fjármálafyr-
irtækjum eru að öðru leyti með því
besta sem gerist á markaði og þau
hafa tekið stakkaskiptum. Fyrst og
fremst vegna þess að meginhluti starfa
hefur breyst í hálaunuð sérfræðistörf.
Ný jafnaðarstefna
Ég leyfi mér að efast um að hug-
myndir um að taka meira af stjórn-
endalaunum til ríkisins, setja lög um
hámarkslaun fyrir stjórnendur, t.d.
1.636.000 – á mán. – eða beita stjórn-
armönnum lífeyrissjóða sem launa-
löggum, skili „stéttlausu“ samfélagi.
Íþyngjandi sérreglur og sérviska
mundu auk þess leiða til feluleiks eða
flutnings starfsmanna, starfa og fyr-
irtækja frá Íslandi. Ég tel beinlínis
varasamt að lífga við gömul hugtök um
stéttaskiptingu vegna vaxandi tekju-
mismunar. Í okkar þjóðfélagi hefur
kunnátta og hugmyndaauðgi komið í
stað lands, tækja og fjármagns sem
hreyfiafl efnahagslífsins. Sé vilji til
þess að áframhald verði á aukinni vel-
sæld þjóðarinnar í efnahagslegum
skilningi er mikilvægt að hrekja ekki í
burt eða drepa í dróma einmitt það
sem hefur verið drifkraftur aukinnar
velsældar undanfarinna ára. Slíkt
myndi rýra þjóðarhag en ekki efla.
Mér fyndist meira um vert ef um-
ræðan á Íslandi snerist um það hvort
stefnur og straumar í atvinnulífinu
væru í réttum farvegi? Hvort núver-
andi áherslur muni stuðla að bættum
þjóðarhag og með hvaða ráðum verði
helst komið á viðunandi jafnvægi og
stöðugleika í þjóðarbúskapnum?
Hvernig getum við tryggt
gegnsæi, samhengi og
skilvirkni í skattakerfinu?
Hvernig ætlum við að
fylgja eftir „ofurárangri“
síðustu tíu ára? Hvernig
ætlum við að taka næsta
skref og tryggja að það
skili okkur viðlíka árangri
og „ofurárin kringum
aldamótin“?
Eitt af því sem valda
ætti áhyggjum er að al-
menningur fjárfestir í
miklu minna mæli en fyr-
ir nokkrum árum í hluta-
bréfum fyrirtækja. Við
þyrftum að auka þekk-
ingu á hlutafélögum og
hlutabréfum og öðrum
sparnaðarformum þannig
að allir nemendur sem út-
skrifast úr framhalds-
skóla væru færir um að
meta kosti sem bjóðast á
fjármálamarkaði. Það
væri jafnaðarstefna sem
skilaði árangri og ávinn-
ingi til einstaklinga.
Ábyrgar fjárfestingar
Fyrirtæki eru hluti af samfélaginu
og stjórnendur þeirra og starfsfólk
hafa fullan rétt til þess að skipta sér af
því á sama hátt og almenningur og
stjórnmálamenn hafa rétt til þess að
hafa áhrif á atvinnulífið. Þetta viðhorf
kemur meðal annars fram í störfum
Umhverfisáætlunar Sameinuðu þjóð-
anna (UNEP). Á vegum hennar hefur
verið efnt til einstaks alþjóðleg sam-
starfs við fjármálafyrirtæki (UNEP-
FI eða The United Nations Environ-
ment Programme Finance Initiative).
Þetta samstarf leiddi meðal annars til
útgáfu á „Grundvallarreglum fyrir
ábyrgar fjárfestingar“ sl. vor. Þá hefur
UNEP-FI látið gera rækilega könnun
á áhrifum ESG-málefna (umhverf-
ismála, félagslegrar ábyrgðar og góðra
stjórnarhátta) á rekstur fyrirtækja í
ýmsum atvinnugreinum. Könnunin er
unnin í samvinnu við mörg helstu eign-
astýringarfyrirtæki heims. Eins og
vænta mátti er komið beint að efninu
undir heitinu: „Show me the money?“
Tvennt er sérstaklega áhugavert í nið-
urstöðum skýrslunnar:
Í fyrsta lagi kemur í ljós að hægt er
að mæla og meta áhrif svokallaðra
ESG-málefna á virði hlutabréfa.
Í öðru lagi er talið að þessi málefni
séu þegar farin að hafa áhrif á hluta-
bréfaverð í vissum atvinnugreinum.
Hagsmunir fara saman
Ég tel að við sem störfum að því að
beina fjármagni í sem mesta og besta
ávöxtum munum taka mið af nið-
urstöðum UNEP-FI. Þær hljóta einn-
ig að vera kjörin sem viðmið hjá fjár-
festum, t.d. lífeyrissjóðum, sem eru nú
mjög krafðir um siðræna fjárfesting-
arstefnu. Á vegum UNEP-FI eru
stjórnvöld og fjármálafyrirtæki að
þróa á alþjóðavettvangi tæki og að-
ferðir til þess að ná fram sameig-
inlegum markmiðum. Samvinna af
þessu tagi er miklu líklegri til árang-
urs en boð og bönn. ESG-málefni gætu
orðið órjúfanlegur hluti af góðum við-
skiptaháttum, eins og UNEP stefnir
að. Í öllu falli er hægt að taka undir
með Kofi Annan, framkvæmdastjóra
Sameinuðu þjóðanna, þegar hann
fylgdi „Grundvallarreglum fyrir
ábyrgar fjárfestingar“, úr hlaði í vor:
„Í dag er það ljósara en nokkru sinni
fyrr að markmið Sameinuðu þjóðanna
um frið, öryggi og þróun eiga samleið
með sókn að aukinni velferð og vax-
andi mörkuðum. Bregðist samfélögin,
misfarast markaðirnir.“ Hagsmunirnir
eru ekki andstæðir heldur fara þeir
saman.
Uppskrift að velsæld
Eftir Sigurð Einarsson
Sigurður Einarsson
’Mér fyndistmeira um vert ef
umræðan á Ís-
landi snerist um
það hvort stefn-
ur og straumar í
atvinnulífinu
væru í réttum
farvegi.‘
Höfundur er stjórnarformaður
Kaupþings banka.
eytingar á skattkerfinu til að auka jöfnuð. Það megi m.a. gera með því að setja frí-
ð. Samtök atvinnulífsins vara við því að hafa stór orð um breytingar á skattkerfinu.
ega.
um fyrir
a útskýr-
ðar eignir
i og skatt-
miðast við
ni til þess
aupptöku.
að skatt-
fjármagni
ýr að það
a skatt á
æðum og
skattlagn-
vo byggð
með svo-
reiknings-
séð þýddi
ður fyrir-
gningar. Í
tta fyrir-
og skatt-
“ segir í
r fyrr
að fjár-
eild verið
innan við 10 milljarðar á ári
fram eftir síðasta áratug og um
og innan við 2% heildartekna
landsmanna.
„Til dæmis var afar þung
skattlagning á söluhagnað af
hlutabréfum sem hafði í för með
sér að hlutabréf voru almennt
ekki seld og skattstofninn eftir
því. Verst var þó að þetta setti
þunga klafa stöðnunar á at-
vinnulífið.“
Þessi saga var höfð til hlið-
sjónar þegar fjármagnstekju-
skattur var tekinn upp, að því er
fram kemur í fréttabréfi SA. Þá
var stöðugleiki orðinn meiri og
trúin á að hann myndi haldast
nokkuð sterk. Því hafi verið
ákveðið að leggja niður verð-
bólgureikningsskil og skatt-
leggja verðbólguhagnað fyrir-
tækja með almennri skatt-
prósentu þeirra.
Í fréttabréfinu er lögð áhersla
á að verðbólga sé tekin með í
reikninginn.
„Við eðlilegar aðstæður má
reikna með því að árleg verð-
bólga sé 2,5% sem er beinlínis
verðbólgumarkmið Seðlabank-
ans. Sé miðað við 5% raunvexti
af skuldabréfum eða innstæðum
er 10% fjármagnstekjuskattur
ígildi rúmlega 15% skattpró-
sentu af rauntekjum af fjár-
magni. Sé miðað við 10% raun-
hagnað af eigin fé fyrirtækja
verður 18% tekjuskattur fyrir
fyrirtæki að tæplega 23% skatti.
Séu þessar prósentur svo skoð-
aðar saman á þeim forsendum
sem hér eru lagðar til grundvall-
ar kemur í ljós að einstaklingur
sem ætlar að leggja launin sín
inn í hlutafélag og taka þau út í
gegnum hagnað og arð er að
greiða milli 34% og 35% skatt af
rauntekjum.
Enn meiri misvísun
Nú þegar verðbólgan hefur
náð sér á strik og verðlag hækk-
ar um og yfir 8% á heilu ári
verður misvísunin ennþá meiri.
Miðað við 5% raunvexti verður
10% fjármagnstekjuskattur þá
að tæplega 27% skatti á raun-
tekjur. Miðað við 10% raun-
hagnað á eigið fé fyrirtækja
verður 18% tekjuskattur að tæp-
lega 34% skatti á raunhagnað.
Til viðbótar bætist svo að verð-
bólgan dregur úr árangri í
rekstri fyrirtækjanna þannig að
það næst ólíklega sami árangur í
8% verðbólgu og gerist þegar
verðbólgan er lægri,“ segir í
fréttabréfinu.
„Þegar allar hliðar málsins
eru skoðaðar má segja að upp-
taka 10% fjármagnstekjuskatts
hafi gengið vonum framar og á
árinu 2005 voru fjármagnstekjur
120 milljarðar, þar af helming-
urinn söluhagnaður sem sást
tæpast áður og arðstekjur um 25
milljarðar sem áður voru afar
rýrar. Fjármagnstekjur hafa
ekki vaxið á kostnað launatekna
því að þær hafa vaxið hratt og
voru hærri á árinu 2005 en
nokkru sinni fyrr, sama á hvaða
mælikvarða er reiknað.“
egja mikilvægt að taka verðbólgu með í skattaumræðu
a fjármagnstekju-
ngið framar vonum
Morgunblaðið/Golli
GUÐJÓN Arnar
Kristjánsson, formað-
ur Frjálslynda flokks-
ins, segir að fara þurfi
yfir skattkerfið í heild
sinni og huga að sam-
spili ýmissa þátta.
Þannig þurfi hærri
fjármagnstekjuskatt,
fleiri en eitt skattþrep
og aukið vægi persónu-
afsláttar í sambandi
við afkomu þeirra lægst launuðu ef ætl-
unin er að auka jöfnuð og réttlæti í skatt-
kerfinu.
„Það er að mörgu að hyggja en ekki
beinlínis eitt atriði skiptir máli heldur
samspil allra þessara þátta,“ segir Guðjón
Arnar.
Guðjón Arnar bendir á að fjármagns-
tekjuskattur sé verulega hærri í ná-
grannalöndum okkar og í mörgum þeim
landa séu mörg skattþrep.
„Við höfum þá verið að fara nokkuð
aðrar leiðir. Við settum á tiltölulega lágan
fjármagnstekjuskatt og á sama tíma var
tekin upp sú stefna að fella niður há-
tekjuskatt þrátt fyrir að menn sæju að
launaþróunin væri að verða allt önnur en
hún var hér í þjóðfélaginu.“
Guðjón segir ríkisstjórnina hafa gert
mistök með því að fella niður há-
tekjuskatt og telur það koma til greina að
koma honum aftur á. Hann telur jafn-
framt að persónuafsláttur mætti vera
hærri en nú er.
„Við höfum lengi verið með þá stefnu í
Frjálslynda flokknum að persónu-
afsláttur mætti vera verulega hærri en
hann er þannig að skattleysismörk nálg-
uðust lágmarksframfærslutekjur. Þangað
hefðum við viljað horfa með breytingu á
skattkerfinu í framtíðinni þannig að menn
væru ekki að greiða skatt af tekjum sem
væru undir lágmarksframfærslu.“
Aðspurður segir Guðjón að það hljóti
að vera eðlilegt að menn reikni sér lág-
markslaun fyrir að sýsla með fjármuni
sína.
„Það hlýtur að vera eðlilegt alveg eins
og það er lágmark sem menn reikna sér í
endurgjald fyrir störf í eigin fyrirtæki þá
hlýtur að vera eðlilegt að menn hafi lág-
markslaun fyrir að sýsla með fjármuni
sína. Það er umsýsla eða starf eins og
annað.“
Fara þarf yfir
skattkerfið í
heild sinni
Guðjón A.
Kristjánsson
ta á hærri tekjur,“ segir
en samkvæmt frumvarp-
magnstekjur skattfrjálsar
úsund krónum en 18%
agður á tekjur þar um-
r óttast ekki að fjármagn
flytjist úr landi í kjölfar
rmagnstekjuskatts.
um það allt byggist á ein-
kilningi eða þá að menn
ri vitund. Þó svo að við
þessa aðferð og skattlagn-
% á hærri fjármagns-
að samt vægari skattlagn-
stekna en víðast hvar í
ringum okkur. Þetta snýst
það hvort menn ætli að
etta bómullarumhverfi –
er búið að búa til fyrir
g fjármagnseigendur á Ís-
sjálfsögðu þurfum við að
vera á svipuðum nótum
ingum okkur. En það eru
ir því að hafa þetta svona
r segir það óæskilegt að
nn mun á skattlagningu
na og launatekna og raun
kunni að hvetja til þess
st við að komast undan
nni en forðast eigi að búa
ugur“ hér á landi.
r segir ljóst að sveit-
ði af umtalsverðum
em aukinn fjöldi ein-
eingöngu fjármagns-
tekjur eða hafi stofnað einkahlutafélög
um sinn rekstur. Við því mætti bregð-
ast með því að gera þeim, sem telja
fram miklar fjármagnstekjur en engar
launatekjur, að reikna á sig endur-
gjald. Þetta væri jafnframt til þess fall-
ið að minnka mun á skattlagningu fjár-
magnstekna og launatekna.