Morgunblaðið - 24.08.2006, Síða 8

8 FIMMTUDAGUR 24. ÁGÚST 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Fimm stórar útgerðireiga nú rúmlega78% aflaheimilda í
norsk-íslenska síldar-
stofninum, og eru nú síð-
ustu einyrkjarnir að
hverfa úr veiðum á upp-
sjávartegundum hér á
landi.
Í gær var sagt frá því að
Skinney Þinganes á
Hornafirði hafi gengið frá
kaupum á Langanesi frá
Húsavík, en Langanes
hafði verið í eigu Bjarna
Aðalgeirssonar og fjöl-
skyldu. Með kaupunum
fækkar enn þeim sem reka útgerð
utan um eitt skip, en sú þróun hef-
ur verið áberandi á undanförnum
árum.
„Þetta er þróun sem er búin að
vera í gangi mjög lengi,“ segir Ari
Arason, starfsmaður Fiskistofu.
„Það var mjög mikið af einstak-
lingsútgerðum sem gerðu út skip
sem voru með kvóta í síld, loðnu og
þvílíku. Ég held að þau séu mest-
megnis að hverfa.“
Á vef Fiskistofu má finna upp-
lýsingar um fjölda skipa sem eiga
kvóta í uppsjávartegundum á borð
við loðnu, síld og kolmunna. Að-
eins 35 skip skipta nú með sér
kvótanum úr norsk-íslenska síld-
arstofninum, og eru þau í eigu tíu
útgerðarfélaga. Langstærsta út-
gerðarfélagið í þessari tegund
fiskveiða er Síldarvinnslan, sem á
um 30% kvótans úr þessum stofni.
Aðrar stórar útgerðir eru HB
Grandi, Ísfélag Vestmannaeyja,
Samherji og Skinney Þinganes, en
þessi fimm útgerðarfélög eru sam-
tals með 78,2% veiðiheimilda úr
norsk-íslenska síldarstofninum.
Ástandið er svipað þegar kemur
að loðnu, þar sem 32 skip deila
með sér aflaheimildunum, og ís-
lensku sumargotssíldinni, þar sem
aflaheimildirnar deilast niður á 32
skip.
„Ég held að þetta sé eins og
annað í kringum sjávarútveginn,
hann kemur til með að færast inn í
fá félög, það hef ég sagt lengi,“
segir Bjarni Bjarnason, skipstjóri
og einn eigenda Súlunnar EA-300,
en hann hefur selt Síldarvinnsl-
unni skipið og ætlar að afhenda
það næsta vor.
Spurður um ástæður þessarar
þróunar segir Bjarni: „Það er
fyrst og fremst þessi rosalega
óvissa um hvað hægt er að gera.
Við vitum aldrei frá ári til árs hvað
við getum veitt, kvóta er aldrei út-
hlutað fyrr en langt er komið fram
á vertíð. Þessir stærri aðilar sem
eiga bæði verksmiðjurnar og skip-
in í þetta, þeir geta svo miklu bet-
ur snúið sér að því sem gefur pen-
inga. Það var eins og í vetur þegar
lítil loðnuveiði var þá frystu þeir
loðnuna og komu henni í hærra
verð þannig. Þetta er eitthvað sem
við getum ekki staðið í á nokkurn
máta.“
„Skarfarnir“ komnir á aldur
„Ég held að þetta sé ekki óeðli-
leg þróun miðað við það ástand
sem er á fiskimiðunum í kringum
okkur,“ segir Bjarni, sem segist
hreinlega ekki vita til þess að
nokkur eiginlegur einyrki sé eftir í
veiði á uppsjávarfiski.
Bjarni segir óvissuna þreytandi
til lengdar, og ekki til þess fallin að
nýir aðilar freistist til að taka við
rekstrinum þegar einyrkjarnir
komist á aldur. „Þegar ég byrjaði
á þessu fyrir að verða 40 árum var
obbinn af þessu einyrkjar sem
áttu þetta allt saman. Þróunin hef-
ur orðið sú síðan að það endurnýj-
ast ekki. Ungt fólk fer ekki í þetta,
og þeir eru bara komnir á aldur
þessir skarfar sem voru í þessu og
eru að draga sig í hlé.“
Undir þetta tekur Ari, sem
bendir á að fyrirtækin safni að sér
aflaheimildum en selji ekki, á með-
an einyrkjarnir verða eldri, hætta
störfum og afkomendurnir selja
útgerðina. Einnig skýrist þetta af
því að stóru fyrirtækin nái ákveð-
inni hagkvæmni með því að eiga
og reka eigin bræðslur og
vinnslur.
„Svo er kannski ein skýringin sú
að þetta er einfaldlega orðið fjár-
magnsfrekara en áður var. Þessi
gríðarlega stóru vinnsluskip eru
kannski illa á færi einstaklinga,“
segir Ari. „Oft hefur stækkun á
skipum knúið aðila út í samstarf
við stærri fyrirtæki sem síðan hafa
gleypt þá.“
Með allt á sömu hendi
Björn Jónsson, kvótaráðgjafi
hjá Landssambandi íslenskra út-
vegsmanna (LÍÚ), segir að aukn-
ar aflaheimildir fyrirtækja og auk-
in hagkvæmni haldist í hendur.
Hann bendir á að ekki sé alltaf vit-
að hversu mikið litlar útgerðir séu
búnar að skuldsetja sig. Ef skuld-
setningin sé mikil sé engin furða
að eigendur noti tækifærið og selji
þegar möguleikinn býðst til að
komast út úr erfiðri skuldastöðu.
Þar sem aflaheimildir í uppsjáv-
arafla eins og loðnu og síld eru
ekki taldar í tonnum, heldur sem
hlutfall af heildarkvóta, geta
sveiflurnar orðið miklar milli ára,
eins og glöggt hefur komið í ljós á
undanförnum árum.
„Þessi uppsjávarveiði er mjög
áhættusamur atvinnurekstur. Það
eru minni sveiflur í botnfiskinum,
þó auðvitað séu alltaf sveiflur.
Fólk þarf ekki að vera hissa þó
fjölskyldufyrirtæki hætti, þó
menn vilji kannski ekki hætta,“
segir Björn.
Fréttaskýring | Einyrkjarnir að hverfa
Fimm útgerðir
eiga 78% kvóta
Síðustu fjölskyldufyrirtækin í uppsjávar-
fiski að komast í eigu stórra útgerða
Nýju vinnsluskipin skila
verðmætari afla að landi

Risavaxin vinnsluskip eru
e.t.v. ekki á færi einyrkja í út-
gerð, en það er engin tilviljun að
þau hafa orðið ofaná. Eins og Ari
Arason, starfsmaður Fiskistofu,
bendir á skapa nýjustu skipin
mun meiri verðmæti úr aflanum.
Afli sem áður fyrr hefði endað
beint í bræðslu sé nú allur flak-
aður og frystur um borð, og fyrir
vikið fáist að sjálfsögðu mun
hærra verð.
Eftir Brján Jónasson
brjann@mbl.is
Auka má verðmæti aflans með nýrri skipum.
ÁSTAND hvalbátsins Hvals 9, sem
tekinn var í slipp í vikunni, reyndist
betra en reiknað var með. Mikill
gróður hafði fest sig við skipskrokk
og skrúfu á þeim 17 árum sem hval-
bátarnir hafa legið við bryggju.
Kristján Loftsson, framkvæmda-
stjóri Hvals hf., segir að með öfl-
ugum háþrýstidælum hverfi gróð-
urinn eins og dögg fyrir sólu, sem
og málingin undir honum.
Ekki hefur fundist tæring í skip-
inu við yfirhalninguna, og segir
Kristján að þegar þrifum ljúki þurfi
að mála þrefalt lag af nautsterkri
skipamálingu á skrokkinn. Hann
segir engar áætlanir um að taka
hina hvalbátana í samskonar yf-
irhalningu eins og staðan sé í dag,
menn hafi viljað sjá ástand eins af
bátunum og það sé nú orðið ljóst.
Morgunblaðið/RAX
Hvalbáturinn í góðu standi