Morgunblaðið - 26.11.2006, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. NÓVEMBER 2006 43
hægt að segja um það en byrjunin er
frekar verktakaleg og lofar ekki
góðu. Þegar hér er komið sögu hefur
aðeins verið lokið við þriggja hæða
fjölbýlishús efst í hverfinu.
Eitt stærsta hús á Íslandi
Á þessu ári hefur eitt af stærstu
húsum landsins verið tekið í notkun í
Garðabæ og hlýtur það að teljast til
tíðinda. Hér er að sjálfsögðu átt við
IKEA-húsið, sem er meira en 20 þús-
und fermetrar og hefur verið reist á
hrauninu austan við Reykjanesbraut-
ina en allnokkuð vestur af Urr-
iðavatni. Hraunið rann út í vatnið á
sínum tíma og myndaði afar fallegan
tanga sem mun eiga að vernda og það
er út af fyrir sig betra en ekkert en ég
og margir aðrir líta með mikilli eft-
irsjá þegar svo fallegt, gróið hraun er
tekið undir byggingu sem okkur
finnst að hefði frekar átt að finna stað
þar sem það skaðaði ekki umhverfið.
Má nú telja víst að allt þetta fallega
hraun sem búið er að vera augnayndi
síðan byggð hófst í Garðabæ, verði nú
mulið undir götur og hús.
Sjálft húsið hafa sænskir arkitekt-
ar teiknað og þar er farið eftir form-
úlu sem hefur reynst fyrirtækinu vel
en hvort það er merkileg bygging-
arlist er svo önnur saga. Í raun og
veru er það byggt eins og venjulegt
iðnaðarhús með sérstöku litavali; þar
eru blátt og gult í aðalhlutverki, ein-
kennislitir fyrirtækisins. Þeir gegna
sama hlutverki og sterkt auglýs-
ingaplakat. Það er vitaskuld smekks-
atriði hvort þessi litir fara vel í ís-
lenzku hrauni; ég tel þó vafasamt að
einhverjir aðrir sterkir litir færu bet-
ur. En IKEA í Garðabæ hefur verið
tekið tveim höndum af neytendum.
Það sést bezt á yfirfullu bílastæðinu
dag hvern. Það er til prýði að nokkrir
smáir hraunhólar hafa fengið að
halda sér nærri innganginum í húsið
og forsalurinn þar er glæsilegur.
Hafnarfjörður – heill kaup-
staður rís á Völlum
Um og fyrir árið 2000 hafði í
miðbæ Hafnarfjarðar verið tekið ær-
legt tak með nýrri verzlanamiðstöð í
Miðbæ og fleiri húsum á allstóru
svæði þar sem fyrrum var einungis
fjara. Í heildina tókst þetta vel en
langbezt tókst þó safnaðarheimili og
tónlistarskóli í tengslum við kirkjuna.
Í beinu framhaldi er svo Fjörukráin
og ekki truflar það mig þó að sú bygg-
ing sé ekki í sama stíl.
Um svipað leyti var Áshverfi í
byggingu og göturnar þar teygjast
langt upp eftir hlíðinni. Því miður er
ekki margt sem vekur hrifningu í
þessu hverfi en það er ekki til um-
ræðu hér, enda eldra en fimm ára.
Byggðin í Vallahverfi, á hrauninu
fyrir sunnan Ásfjall, er aftur á móti
álitaefni hér; þar hefur heldur betur
verið tekið til hendi á síðustu fimm
árum. Þar eru 18 götur og flestar
þeirra með blokkabyggingum og taka
yfir svæði sem þætti vera sæmilega
stór kaupstaður úti á landi. Það er af-
rek út af fyrir sig að byggja svo stórt
hverfi með sambýlishúsum á svo
fáum árum og það er vissulega
ómaksins virði að aka öll hringtorgin
á leiðinni utan með Vallahverfi og
bregða sér síðan inn í byggðina til að
sjá hvernig til hefur tekizt.
Talsvert hefur verið hnýtt í þetta
hverfi og oft hef ég heyrt því haldið
fram að það sé beinlínis ljótt. Í því
sambandi bið ég menn að athuga sinn
gang aðeins betur og hrapa ekki að
niðurstöðu án þess að skoða málið.
En rétt er að þar gæti ýmislegt staðið
til bóta.
Ég ræddi við Bjarka Jóhannesson,
sviðsstjóra skipulags- og bygg-
ingasviðs í Hafnarfirði og hann stað-
festi það sem ég hafði heyrt að verk-
takar hefðu byggt langstærstan hluta
hverfisins. Ekki nóg með það; sami
byggingatæknifræðingur, Sigurður
Þorvarðarson, hafði teiknað húsin
fyrir þá flesta. Hér verður því alls
ekki haldið fram að það sé illa gert,
eða að Sigurður sé einhver klaufi, og
sum verka hans sýnist mér vera
prýðileg. Hann getur teiknað marg-
vísleg hús eins og Fjörukráin sem
hann teiknaði sýnir. En viss áhætta
er tekin með því að fela einum manni
svo umfangsmikið verk. Ugglaust
væri til ávinnings ef svipmót fleiri
höfunda kæmi fram og Bjarki Jó-
hannesson var því alveg sammála. Af
einhverjum ástæðum höfðu skipu-
lagsyfirvöld þó ekki getað breytt
neinu um þessi vinnubrögð.
Hvenær verður of mikið
samræmi leiðinlegt?
Í þessu sambandi er þó nauðsyn-
legt að eitt komi fram. Margoft hefur
verið rifizt yfir því að hús í einstökum
hverfum séu alltof sundurleit; eig-
inlega eins og sitt beinið af hverri tík-
inni, svo gripið sé til gamals orða-
tiltækis. Ekki þarf að fara lengra en á
holtið upp af golfvellinum á Hvaleyri
til að finna dæmi um slíkt og margt er
sundurleitt einnig í hverfinu sem
byggt var á hrauninu sunnan við
Hvaleyrarholt. Þeim sem líkar það
svipmót stórilla, ættu að vera vel sátt-
ir við nýja Vallahverfið. Þar er komin
sú einsleitni sem sumir nefna sam-
ræmi. Enn sem fyrr er erfitt að gera
öllum til hæfis og spyrja má: Hvenær
verður of mikið samræmi leiðinlegt?
Það væri líka ósanngjarnt að benda
ekki á gleðilegar undantekningar;
prýðilega hönnuð hús sem myndu
sóma sér vel hvar sem væri. Sér-
staklega vil ég benda á fimm hæða
blokk við Kirkjuvelli, þar sem unnið
hefur verið með hvítt, grátt og blátt;
litur og form haldast í hendur. Enn-
fremur má benda á stóra átta hæða
blokk við Kirkjuvelli sem er afar vel
formað hús en þar hefur ekki verið
hægt að velja um neitt annað en tvo
gráa liti. Sama má í rauninni segja
um níu hæða blokk við Drekavelli.
Það sem ef til vill hefði verið auð-
veldast að bæta úr í Vallahverfi í heild
er litanotkun en hún er of fátækleg og
grái liturinn er of mikils ráðandi. En
utan við hverfið er ósnortið hraunið,
unaðslega fallegt og vonandi er að
eitthvað af því fái að halda sér.
Fallegur Lækjarskóli
Tvö stórhýsi hafa risið í Hafn-
arfirði á síðustu árum sem ástæða er
til að geta um. Annað þeirra er fimm
hæða skrifstofubygging að Dals-
hrauni 1; og ber mikið á henni austan
við gatnamót Hafnarfjarðarvegar í
Engidal. Höfundar eru Örn Bald-
ursson og fleiri á Arkitektastofunni
Úti og inni. Sú hlið hússins sem snýr í
norður og bezt sést frá tveim stórum
umferðargötum er bogadregin og
klædd gleri. Þessi klæðning gerir
norðurhlið hússins nútímalega og
glæsilega og boginn á sinn þátt í því.
Suðurhliðin er gerólík, en minna ber
á henni; hún er klædd dökkum álplöt-
um sem líta út eins og steinn. Í ráði er
að byggja annað jafnstórt hús í fram-
haldi af þessu við Fjarðarhraun; allt
ætlað til útleigu. Lyfjafyrirtækið Ac-
tavis starfar á tveimur hæðum í hús-
inu sem risið er, en þar er einnig
Fiskistofa, GP húsgögn og fleiri fyr-
irtæki.
Lækjarskóli sem byggður var á
undrafögrum stað við Lækinn í Hafn-
arfirði er gerólík bygging. Hér er
ekki reynt að gnæfa hátt eins og í
húsinu við Engidal, heldur ber í raun-
inni lítið á þessu prýðilega skólahúsi,
en það er vissulega verk sem lofar
sína meistara, arkitektana Hilmar
Þór Björnsson, Finn Björgvinsson og
Sigríði Ólafsdóttur.
Að lokum þetta
Þó að víða megi pota í það sem
byggt hefur verið á síðustu fimm ár-
unum í Reykjavík, Kópavogi, Garða-
bæ og Hafnarfirði, er niðurstaðan sú
þegar á heildina er litið að greina
megi framfarir. Þær eru til dæmis í
ytra frágangi húsa og ættu að verða
til að lengja endingartíma húsanna og
minnka viðhaldskostnað. Hús Orku-
veitunnar í Reykjavík, Smáralind í
Kópavogi og IKEA-húsið í Garðabæ
eru helztu stórhýsin frá þessu árabili
og hafa tekizt bærilega, hvert á sinn
hátt. Þó vekja þyngsli í efnisvali og
litanotkun á Orkuveituhúsinu ýmsar
spurningar og einnig staðsetning
hússins. Mestu framfarirnar eru að
mati greinarhöfundarins í útliti
stórra sambygginga; til að mynda í
101 Skuggahverfi í Reykjavík, blokk-
um í Salahverfi í Kópavogi en um-
fram allt á Sjálandi í Garðabæ.
Nú eru liðin 39 ár síðan ég skrifaði
og gaf út dálítið bókarkver sem bar
yfirskriftina Úrval íslenskra einbýlis-
húsa og prýtt var ljósmyndum eftir
Kristján Magnússon ljósmyndara af
11 húsum í Reykjavík. Mér finnst enn
eins og þá að það bezta sem við höfum
fram að færa, hafi verið einbýlishús í
Arnarnesi Garðabæ sem Manfreð
Vilhjálmsson arkitekt teiknaði. Það
er enn jafn fagurt sem fyrr og ber af
en sést illa fyrir alltof nærgöngulum
trjágróðri. Annað afar sérstætt hús í
bókinni er eftir Jón Haraldsson arki-
tekt, mjallhvítt steinhús í Vest-
urbænum í Reykjavík. Það þriðja úr
þessum úrvalsflokki er hús á flöt-
unum í Garðabæ eftir Högnu Sigurð-
ardóttur arkitekt en það er ekki í
bókinni. Önnur hús þar eru yfirleitt í
svonefndum bungalow-stíl og vekja
ekki lengur neina athygli.
En þrátt fyrir ný byggingarefni,
betri efnahag og ýmsar tækni-
framfarir er það mitt mat að í ein-
býlishúsum hafi ekki tekizt að skáka
því bezta sem búið var að gera árið
1967. Það er umhugsunarefni.
Athugasemdir og leiðréttingar
Arkitektarnir í Arkibúlunni, Fríða
Jónsdóttir og Hrefna Björg Þor-
steinsdóttir, komu við sögu í 1.hluta
þessa greinaflokks og lýstu þar hrifn-
ingu sinni á bryggjuhverfinu í Graf-
arvogi. Sú skoðun var raunar byggð á
misskilningi mínum og það rétta er að
þær eru alls ekki hrifnar af bryggju-
hverfinu og vildu láta það koma fram.
Annar misskilningur virðist hafa
orðið í sömu grein þegar haft var eftir
Jóhannesi S. Kjarval arkitekt sem
sér um skipulagsmál miðborgarinnar
á skipulags- og byggingarsviði
Reykjavíkurborgar að hann væri sér-
staklega ánægður með námsmanna-
íbúðir við Lindargötu. Hið rétta er að
hann benti sérstaklega á þyrpingu lít-
illa íbúða við Frakkastíg, milli Grett-
isgötu og Njálsgötu, þar sem Ölgerð
Egils var til húsa áður fyrr sem mjög
athyglisverða nýhönnun. Þessi þyrp-
ing sem fellur með afbrigðum vel að
hlutföllum og húsagerð í nágrenninu,
er hönnuð af Tangram Arkitektum.
Þetta leiðréttist hér með og eru hlut-
aðeigendur beðnir velvirðingar.
Höfundurinn hefur verið blaðamaður
í 51 ár og skrifað um byggingarlist
lengst af þeim tíma.
Fegurð Alltaf er fallegt að sjá uppeftir Læknum Hafnarfirði. Ekki ber mikið á hinum nýja Lækjarskóla í þessu um-
hverfi og hann truflar ekki fegurðina sem þarna ríkir.
Litlítið Við austurmörk Vallahverfis í Hafnarfirði. Þarna hefur risið fjölmenn byggð á fáum árum, sem er afrek út
af fyrr sig og blokkirnar eru stæðilegar og ugglaust gott að búa í þeim. En nokkuð dregur hverfið niður hvað hús-
in eru afskaplega grá, en úr því hefði verið auðvelt að bæta.
Hringtorg Hafnfirðingar hafa ekki látið sitt eftir liggja í gerð myndarlegra
hringtorga, sem í vesturbæ Hafnarfjarðar skartar bæði grjóti og rekaviði.
Koparklæðning Einbýlishús, klætt með kopar, við Skrúás í Garðabæ. Arki-
tektar: Margrét Harðardóttir og Steve Christer.
Nýtt hverfi Parhús í Ásahverfi í Garðabæ. Í þessu nýja hverfi er úrval fal-
legra sérbýlishúsa.