Morgunblaðið - 05.04.2007, Side 39

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. APRÍL 2007 39
FYRIR 25 árum þurfti ég að
gangast undir skjaldkirtilsaðgerð.
Ekki vildi betur til en svo að við-
komandi skurðlæknir tók í leiðinni
alla kalkkirtlana mína
með. Ómeðhöndlaður
kalkskortur er ban-
vænn svo allar götur
síðan hef ég daglega
þurft á lífsnauðsyn-
legum kalklyfjum að
halda.
Frá upphafi sótti ég
oft um niðurgreiðslu
kalks frá Trygg-
ingastofnun ríkisins. Í
þau óteljandi skipti
sem ég sótti um lyfja-
skírteini fékk ég skír-
teini sem E-merkti mér
kalkið mitt. Það þýðir á
mannamáli að fyrir 3 mánaða
skammt af kalki þurfti ég að borga
4.700 krónur í stað 5.200 ella.
Ég hef ekki nokkra tölu á öllum
þeim skiptum sem ég talaði við
lyfja- og lagadeild TR vegna þess
að mér fannst þá og finnst enn að
eðli málsins samkvæmt hefði ég
aldrei átt að þurfa að borga krónu
fyrir eitthvað sem opinber starfs-
maður olli mér.
Í lok árs 2004 fékk ég fyrir til-
viljun upplýsingar um að það væri
reyndar til reglugerð sem segði að
fólk með mitt ástand ætti að fá öll
slík lyf ókeypis. Jahá. Ég hringdi
enn á ný til TR og spurði af
hverju ég nyti ekki þessarar reglu-
gerðarheimildar. Þar varð reyndar
fátt um svör en þremur dögum
síðar barst nýtt lyfjaskírteini upp
á 100% afslátt inn um bréfalúguna
heima, án nokkurra skýringa.
Á fólk að flokka
sig sjálft?
Svo nú spurði ég af hverju TR
hefði valið í 25 ár að stinga undir
stól ákvæði sem löggjafinn setti
mér til hagsbóta en spyrða mig
þess í stað við flokk sem neyddi
mig til umtalsverðra pen-
ingaútláta. Þennan kostnað hefði
ég sloppið við ef TR hefði hirt um
að nýta þau úrræði sem löggjafinn
var búinn að úthluta mér. Eina
svarið sem ég fékk frá óskamm-
feilnum starfsmönnum lög-
fræðideildar TR var að mér væri
nær, ég hefði aldrei kært þau og
nú væri það hvort eð er of seint.
Auk þess ætti fólk bara sjálft að
kynna sér lögin sem giltu á hverj-
um tíma.
Hvort það þýðir að lagaheimildir
gildi bara fyrir þá sem vita um
þær læt ég öðrum eftir að ákveða.
Hitt er annað að sé svo setur það
veika, aldraða og fatlaða óneit-
anlega í fremur vonlitla aðstöðu.
Lyginni líkast
Í hönd fóru þau ótrúlegustu
samskipti sem ég
hefði hreinlega aldr-
ei haft hugmynda-
flug til að sjá fyrir
við lögfræðideild TR.
Orðhengilshátturinn
og útúrsnúningar
þeirra voru með al-
gjörum ólíkindum og
af hörku sem hæfði
eiginlega miklu verð-
ugri andstæðingi en
mér.
Ég kærði TR til
úrskurðarnefndar
sem komst að þeirri
niðurstöðu að ég
hefði alltaf átt ótvíræðan rétt á
fullri endurgreiðslu lyfjanna
Ég kærði TR til umboðsmanns
Alþingis sem komst að þeirri nið-
urstöðu að TR hefði hugsanlega
bakað sér skaðabótaskyldu vegna
rangrar afgreiðslu.
Ég leitaði til heilbrigðisráðherra
sem sá sér þann auma kost vænst-
an að senda mig í ratleitt í myrkv-
iði kerfisins til nefndar um ágrein-
ingsmál í heilbrigðiskerfinu sem
komst að þeirri niðurstöðu í
þriggja lína löngu svari eftir sjö
mánaða þóf að eiginlega væri TR
tæknilega séð ekki hluti af heil-
brigðiskerfinu og þess vegna ætti
nefndi ekki að taka afstöðu til
þessa.
Svo þá var ekkert eftir annað en
að fara í dómsmál.
Dómur féll á þá leið að TR hefði
að sönnu skapað sér skaðabóta-
skyldu en vegna þess að ég hefði á
4–5 ára tímabili sleppt því að
sækja um lyfjaskírteini sem ég
hvort eð er fékk ævinlega synjun á
– nú, þá hefði ég kannski aldrei
haft neina þörf á kalki og þess
vegna þyrfti TR ekki að end-
urgreiða mér útlagðan lyfjakostn-
að.
Mér hefði hugnast að hæstvirtur
dómari hefði tekið sér tíma til að
setja sig inn í mál sem hann
greinilega hafði ekki hugmynd um
hvort sneri upp eða niður. Þrátt
fyrir að lögmanni TR hafi tekist
fyrir dómi að flækja staðreyndir
langt umfram allt sem eðlilegt er,
þá eru þær svo ofur einfaldar: Ég
átti allan tímann að fá fulla endur-
greiðslu lögum samkvæmt en TR
valdi að synja mér um lögboðinn
rétt minn.
Hvað er þá til ráða?
Ég get vakið athygli fólks á
ótrúlega harkalegum og ranglátum
vinnubrögðum TR sem og að fara
þá lagalegu leið sem fær er og
áfrýja til hæstaréttar. Hann skipa
svo sem líka breyskir menn en
þetta hlaup verður samt að þreyta
til enda þrátt fyrir það. Sumt er
hægt að sætta sig við og annað
ekki.
Það er ekki réttlátt að opinber
stofnun geti í krafti stærðar sinnar
og valds svínað á þegnunum ef
starfsmenn þar eru ekki í stuði til
að flokka fólk rétt eða gleyma að
lesa undirgögn umsækjenda. Hver
í ósköpunum á þá að gæta réttar
þeirra sem geta ekki borið hönd
fyrir höfuð sér? Hver gætir réttar
hinna gömlu, geðfötluðu, veiku –
hinna raunverulegu skjólstæðinga
stofnunarinnar? Hversu mörgum
venjulegum einstaklingum hafa
fallist hendur í samskiptum við
TR? Eða kannski bara tekið af-
greiðslur þeirra trúanlegar án eft-
irgrennslana?
Það hefði verið miklu einfaldara
að leiðrétta mistökin og end-
urgreiða mér lyfin þegjandi og
hljóðalaust en þess stað reis upp
næsta illúðlegur her lögfræðinga
til varnar TR. Stofnunin er örugg-
lega búin að eyða miklu hærri
fjárhæðum í lögfræðinga en sem
nemur þeirri fjárhæð sem hún all-
an tímann átti að greiða mér í
formi endurgreiðslu kalklyfja svo
óskiljanlegt sem það annars hljóm-
ar.
Ef staðan er þannig að TR tek-
ur sér sjálfdæmi um hvaða ákvæði
og heimildir löggjafans það notar
og hver ekki þá verður skiljanlegt
af hverju öryrkjar og eldri borg-
arar eru blóðmjólkaðir og öðrum
synjað þeirra hagsbóta sem ríkið
hefur ætlað þeim. Það eru vond
tíðindi og tæplega samkvæmt vilja
kjörinna fulltrúa okkar á Alþingi
Íslands.
Hver ber ábyrgð á
Tryggingastofnun ríkisins?
Ragna Björk Þorvalds-
dóttir segir frá samskiptum
sínum við TR
» Það hefði verið miklueinfaldara að leið-
rétta mistökin og end-
urgreiða mér lyfin þegj-
andi og hljóðalaust en
þess stað reis upp næsta
illúðlegur her lögfræð-
inga til varnar TR.
Ragna Björk
Þorvaldsdóttir
Höfundur er fv. innkaupastjóri.
ÞAÐ er stjórnmálamanna að
ákveða tilgang og markmið laga á
meðan það er lögfræðinga að finna
skynsamlegar leiðir til
að ná þeim mark-
miðum sem að er
stefnt. Grundvall-
arhugtök í lögfræði
skipta máli við gerð
allra reglna og skiptir
þá engu máli hvaða
markmiðum reglusetn-
ingin á að öðru leyti að
þjóna. Eins og svo
margt annað er reynsl-
an ólygnust í því hvern-
ig til hafi tekist við gerð
einstakra lagafyr-
irmæla.
Margt bendir til þess
að stjórnmálamenn
hafi á sínum tíma viljað
koma í veg fyrir að út-
hlutanir heimilda til að
stunda veiðar á nytja-
stofnum sjávar yrðu
bein eignarréttindi.
Það er ágreiningur um
hvort þetta hafi tekist,
m.a. hvort hugtakið
sameign þjóðar girði
fyrir slíkt. Reynslan af
hugtakinu sameign
þjóðar hefur að mati
margra lögfræðinga
ekki verið góð og ekki er þjóðareign
skárra þegar engum nánar
ákveðnum aðila eru færðar heimildir
til að fara með svokallaða eign þjóð-
arinnar. Merking hugtaksins færist
þá nær því að vera álíka áþreifanleg
og sú yfirlýsing löggjafans að allir
landsmenn skuli eiga kost á fullkomn-
ustu heilbrigðisþjónustu, sem á
hverjum tíma eru tök á að veita til
verndar andlegri, líkamlegri og fé-
lagslegri heilbrigði.
Ófáir stjórnmálamenn sem og aðrir
vilja kveða á um í stjórnarskrá að
veiðiheimildir séu ekki háðar einka-
eignarrétti. Enn aðrir vilja að þessi
réttindi séu eign ríkisins á meðan til
er hópur manna sem telur að þetta
séu nú þegar orðin bein eignarrétt-
indi og eigi að vera það. Formenn rík-
isstjórnarflokkanna lögðu fram frum-
varp til stjórnskipunarlaga um
þjóðareign á náttúruauðlindum Ís-
lands en það náði ekki fram að ganga.
Skilja mátti þá sem voru hlynntir
frumvarpinu þannig að markmiðið
með því væri að kveða á um fullveld-
isrétt ríkisins og að veiðiheimildir
mynduðu ekki beinan eignarrétt.
Þessi markmið eru tiltölulega ljós en
margir lögfræðingar töldu að frum-
varpstextinn væri óskýr og að frum-
varpið næði þannig ekki tilgangi sín-
um.
Standi vilji manna til
þess að ná þeim mark-
miðum sem frumvarpið
til stjórnskipunarlaga
stefndi að, eru margar
leiðir færar til að ná því
án þess að blanda þjóð
og eign við málið. Þann-
ig mætti orða stjórn-
arskrárákvæði um nátt-
úruauðlindir með
eftirfarandi hætti: ,,
Fullveldisréttur ís-
lenska ríkisins yfir landi,
lofti og hafi ræðst af
ákvæðum þjóðarréttar
og landsréttar á hverj-
um tíma. Með lögum
skal kveðið á um nýting-
arheimildir einstakra
aðila á náttúru-
auðlindum. Heimildir til
að nýta náttúruauðlindir
á svæðum sem eru ekki
háð einkaeignarrétti og
á svæðum utan lögsögu
Íslands mynda eigi
einkaeignarrétt.“
Hugmyndin að baki
þessu orðalagi er að
tengja það við þá stað-
reynd að enginn á allt
hafið eða loftið innan forráðasvæðis
íslenska ríkisins. Einnig nær ákvæðið
yfir þau tilvik þegar íslenskir aðilar
hlíta íslenskum lögum við hagnýtingu
á auðlindum sem eru utan lögsögu Ís-
lands. Textinn og markmiðið sam-
rýmast nokkurn veginn hvort öðru.
Fullveldisréttur íslenska ríkisins er
undirstrikaður ásamt því að almenn-
ingur fær ekki þá tilfinningu að hann
eigi nýtingarheimildirnar. Rétthafar
slíkra heimilda myndu þá vita að rétt-
indin eru ekki einkaeignarréttur.
Thomas Jefferson Bandaríkja-
forseti sagði eitt sinn að framkvæmd
laga væri mikilvægari en setning
þeirra. Svo virðist sem sumir stjórn-
málamenn samtímans telji mikilvæg-
ara að setja lög en að minna máli
skipti hvernig þau virki í fram-
kvæmd. Hæfir lögfræðingar hallast
hinsvegar fremur að vísdómi 18. ald-
ar mannsins Jeffersons og vilja að í
upphafi skuli endinn skoða.
Í upphafi skal
endinn skoða
Helgi Áss Grétarsson
skrifar um auðlindaákvæði
í stjórnarskrá
Helgi Áss Grétarsson
» Grundvall-arhugtök í
lögfræði skipta
máli við gerð
allra reglna og
skiptir þá engu
máli hvaða
markmiðum
reglusetningin á
að öðru leyti að
þjóna.
Höfundur er sérfræðingur í auðlinda-
rétti við Lagastofnun H.Í.
Arinn / kamína í öllum íbúðum.
Álgluggar og svalahurðir úr áli.
Húsið klætt með flísum að utan.
116 til 160 m2 íbúðir í lyftuhúsi
Stórir bílskúrar + stæði í upph. bílageymslu.
Afhending í sumar/haust.
Miklar og vandaðar innréttingar.
Í einum pakka, 160 m2 íbúð með bílskúr +
100 m2 heilsárshús fyrir austan fjall.
www.stafnas.is
StafnÁs
Bygginga- og verkfræðifyrirtæki
Sími: 534 6000